Relationships between vegetation, plant species diversity and productivity of scots pine: a case study from Turkmen Mountain

Yıl 2011, Cilt: 12 Sayı: 1, 1 - 6, 18.04.2011

Şükrü Güner , Kürşad Özkan , Ersin Yücel

Öz

This study was addressed to state the relationships between site productivity of Scots pine and vegetation distribution and plant diversity in the Türkmen Mountain. In this study, the data taken from 33 sample plots including woody and herbaceous vegetation and site index values of Scots pine were prepared to evaluate. Two-way indicator analysis (TWINSPAN) was performed to divide vegetation into subgroups. Two subgroups were provided after performing TWINSPAN. Besides detrended correspondance analysis (DCA) was applied to vegetation matrix in order to determine the concordance of the vegetation subgroups with DCA results and define the axes values of sample plots. Next, correlation analysis was applied between site index values of Scots pine and axes values of DCA and, it was found that there was a significant positive relation between site index values and the first axes of DCA. Besides, plant diversity of sample plots was determined by using Shannon-Wiener diversity index. Site index values were related to plant diversity values obtained by using Shannon-Wiener diversity index and it was also found a significant positive relation between them. Obtained findings from the study showed that vegetation distribution and plant diversity were probably important indicators for productivity of Scots pine.
Keywords: Vegetation, Plant diversity, Scots pine, Productivity, Detrended correspondance analysis, Two-way indicator analysis, Indicator species

Anahtar Kelimeler

-

Sarıçam ormanlarının verimliliği ile vejetasyon ve tür çeşitliliği arasındaki ilişkiler: Türkmen Dağı örneği

Öz

Bu çalışmada Türkmen dağında sarıçamın verimliliği ile vejetasyonun dağılımı ve bitki çeşitliliği arasındaki ilişkiler araştırılmıştır. Bu amaçla, sarıçamın bonitet endeksi değerleri ile örnek alanlarda bulunan odunsu ve otsu taksonlar, 33 örnek alanda, analitik değerlendirmeler için öncelikle belirlenmiştir. Çalışmada vejetasyon gruplarının ayrımı için iki yönlü gösterge analizi (TWINSPAN) kullanılmış ve iki alt grubun ayrımı gerçekleştirilmiştir. Ayrıca, alt vejetasyon gruplarının uyumluluğunu ortaya koymak ve örnek alanların eksen değerlerini belirlemek maksadıyla, vejetasyon veri matrisine, eğrisel uyum analizi (DCA) uygulanmıştır. Daha sonra, DCA eksen verileri ile sarıçam bonitet endeksi değerleri arasında korelasyon analizi yapılmıştır. DCA analizinin I. ekseni ile bonitet endeksi arasında pozitif önemli ilişki mevcuttur. Ayrıca her örnek alanın bitki çeşitliliği Shannon-Wiener çeşitlilik indisi ile belirlenmiştir. Çeşitlilik değerleri ile bonitet endeksi değerleri arasında korelasyon analizi yapılmış ve pozitif önemli ilişki tespit edilmiştir. Elde edilen bulgular, sarıçamın verimliliğinde vejetasyonun dağılımının ve bitki çeşitliliğinin önemli göstergeler olabileceğini ortaya koymaktadır.
Anahtar Kelimeler: Vejetasyon, Bitki çeşitliliği, Sarıçam, Verimlilik, Uyum analizi, İki yönlü gösterge analizi, Gösterge türler

Anahtar Kelimeler

Vejetasyon, Bitki çeşitliliği, Sarıçam, Verimlilik, Uyum analizi, İki yönlü gösterge analizi, Gösterge türler

Kaynakça

• Akgül, E. 1990. Doğal Yayılış Alanı Dışındaki Ağaçlandırmalarda Toros Sediri’nin (Cedrus libani A. Rich.) Gelişimiyle Ekolojik Özellikleri Arasındaki Sempozyumu Bildiriler Kitabı, 22-27 Ekim 1990, Antalya, 26– 42.
• İlişkiler, Uluslararası Sedir
• Akman, Y., Ketenoğlu, O. 1992. Vejetasyon Ekolojisi ve Araştırma Metodları, Ankara Üniversitesi, Fen Fakültesi, AÜFF Döner Sermaye İşletmesi Yayınları No: 9, Ankara, 271 s.
• Alemdağ, Ş. 1967. Türkiyedeki Sarıçam Ormanlarının Kuruluşu, Verim Gücü ve Bu Ormanların İşletilmesinde Takip Edilecek Esaslar, Ormancılık Araştırma Enstitüsü Yayınları, Teknik Bülten Serisi No: 20, Ankara, 160 s.
• Çepel, N., Dündar, M., Günel, A. 1977. Türkiye’nin Önemli Yetişme Bölgelerinde Saf Sarıçam Ormanlarının Gelişimi İle Bazı Edafik ve Fizyografik Etmenler Arasındaki İlişkiler, TÜBİTAK, Tarım ve Ormancılık Araştırma Grubu, Proje No: TOAG 154, Tübitak Yayınları No: 354, TOAG Seri No: 65, Ankara, 165 s.
• Çepel, N., Dündar, M. 1980. Bolu- Aladağ Orman Ekosistemlerinde Sarıçam’ın (Pinus sylvestris L.) Boy Artımı ile Reliyef ve Toprak Özellikleri Arasındaki İlişkiler, İÜ Orman Fakültesi Dergisi, Seri A, 30 (1), 129-140.
• Çepel, N., Zech, W. 1990. Çığlıkara Bölgesi Sedir Gençleştirme Alanlarında Boy Artımı ile Beslenme Arasındaki İlişkiler, Uluslararası Sedir Sempozyumu Bildiriler Kitabı, 22-27 Ekim 1990, Antalya, 43-52.
• Daşdemir, İ. 1992. Türkiye’deki Doğu Ladini (Picea orientalis L. Carr.) Ormanlarında Yetişme Ortamı Faktörleri–Verimlilik İlişkisi, Ormancılık Araştırma Enstitüsü Yayınları No: 64, Ankara, 66 s.
• Dündar, M. ve Çepel, N. 1985. Tipik Orman Yetişme Bölgelerinde Sarıçam ve Kızılçam Meşcerelerinin Boy Artımı ile İğne Yapraklarındaki Besin Maddesi Düzeyleri Arasında İlişkiler, İstanbul Üniversitesi, Orman Fakültesi Dergisi, Seri A, 35 (1), 40-58.
• Dündar, M. 1989. Bolu-Aladağ Mıntıkasında Saf Sarıçam (Pinus sylvestris L.) Ormanlarının Beslenme ve Büyüme İlişkileri, İstanbul Üniversitesi, Orman Fakültesi Dergisi, Seri A, 39 (1), 80-94.
• Eruz, E. 1984. Balıkesir Orman Başmüdürlüğü Bölgesindeki Saf Karaçam Meşcerelerinin Boy Gelişimi İle Bazı Edafik ve Fizyografik Özellikler Arasındaki İlişkiler, İÜ Orman Fakültesi Yayınları No: 368, İstanbul, 72 s.
• Eruz, E., Ayberk, S., Karaöz, Ö. 1993. İzmit-Işıktepe Kızılçam Ağaçlandırmalarında Boy Gelişimi ile Toprak ve Reliyef Faktörleri Arasındaki İlişkiler, Uluslararası Kızılçam Sempozyumu Bildiriler Kitabı, 18-23 Ekim 1993, Marmaris, Türkiye, 137-144.
• Fontaine, M., Aerts, R., Özkan, K., Mert, A., Gülsoy, S., Süel, H., Waelkens, M., Muys, B., 2007. Elevation and exposition rather than soil types determine communities and site suitability in Mediterranean mountain forests of southern Anatolia, Turkey. Forest Ecology and Management, 247: 18-25.
• Gurevitch, J., Scheiner, S. M., Fox, G. A. 2003. The Ecology of Plants, Part 3 from Population to Community (284-291) Siauer Associates, Inc., Publishers, 522s., Sunderland, Massachusetts, U.S.A.
• Gülsoy, S., Özkan, K. 2008. Tür çeşitliliğinin ekolojik açıdan önemi ve kullanılan bazı indisler. SDÜ Orman Fakültesi Dergisi, 1: 168-178.
• Güner, Ş. T. 2006. Türkmen Dağı (Eskişehir, Kütahya) Sarıçam (Pinus sylvestris ssp. hamata) Ormanlarının Yükseltiye Bağlı Büyüme Beslenme İlişkilerinin Belirlenmesi, Doktora Tezi, Anadolu Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Biyoloji Anabilim Dalı, Eskişehir, 298 s.
• Güner, Ş. T. 2008. Bozkıra Geçiş Bölgesindeki Sarıçam (Pinus sylvestris L. ssp. hamata (Steven) Fomin.) Ormanlarının Gelişimi ile Bazı Yetişme Ortamı Özellikleri Arasındaki İlişkiler, Çevre ve Orman Bakanlığı, Orman Toprak ve Ekoloji Araştırmaları Enstitüsü Müdürlüğü Yayını, Bakanlık Yayın No: 358, Müdürlük Yayın No: 3, Eskişehir, 41 s.
• Günlü, A., Yılmaz, M., Altun, L., Ercalı, İ., Küçük, M. 2006. Artvin Genya Dağı Bölgesinde Saf Doğu Ladini (Picea orientalis (L) Link.) Meşcerelerinin Verimliliği ile Bazı Edafik ve Fizyografik Faktörler Arasındaki İlişkiler, SDÜ Orman Fakültesi Dergisi, Seri A, 1: 1–10.
• Hill, M.O. 1979. TWINSPAN: A FORTRAN Programme for Arranging of Individuals and Attributes. Cornell University, Ithaca, New York.
• Hill, M.O. ve H.G. Gauch, Jr., 1980: Detrended correspondance analysis: an improved ordination tecnique: vegetatio 42: 47-58.
• İzbırak, R. 1968. Türkiye Jeomorfografik Haritası, Harita Genel Müdürlüğü Matbaası, Ankara.
• Kalay, Z. 1989. Trabzon Orman Bölge Müdürlüğü Mıntıkasında Saf Doğu Ladini (Dorukağaç) (Picea orientalis (L.) LINK.) Büklerinin Gelişimi ile Bazı Toprak Özelliklerinin ve Fizyografik Etmenlerin Arasındaki İlişkilerin Denel Olarak Araştırılması, Doçentlik Tezi, Karadeniz Teknik Üniversitesi, Orman Fakültesi, Trabzon, 151 s.
• Kalay, Z. 1990. Türkiye’de Toros Sediri (Cedrus libani A. Rich.)’nin Doğal Yayıldığı En Kuzey Enlemdeki Verimliliğine (Gelişimine) Etki Eden Ekolojik Koşulların Denel Araştırılması, Uluslararası Sedir Sempozyumu Bildiriler Kitabı, 22-27 Ekim 1990, Antalya, 64-76.
• Kalay, H. Z., Yavuz, H., Karagül, R., Altun, L., Tüfekçioğlu, A. 1993. Kızılçam’ın Orta Karadeniz Bölümü Arazisinde Dikey ve Yatay Yayılışının Bitki Kuşakları ve Türleri Bakımından Ekolojik İncelenmesi, Uluslararası Kızılçam Sempozyumu Bildiriler Kitabı, 18-23 Ekim 1993, Marmaris, Türkiye, 117- 128.
• Kalıpsız, A. K. 1984. Dendrometri, İÜ Orman Fak., Yayın No: 354, İstanbul, 407 s.
• Kalıpsız, A. K. 1994. İstatistik Yöntemler, İÜ Orman Fak., Yayın No: 427, İstanbul, 558 s.
• Kantarcı, M. D. 1980. Aladağ Kütlesinin (Bolu) Kuzey Yamacındaki Uludağ Göknarı İbrelerindeki Mineral Madde Miktarının Yükselti-İklim Kuşaklarına Göre Değişimi, İÜ Orman Fakültesi Dergisi, Seri A, 30 (2), 135-152.
• Kantarcı, M. D. 1985. Dibek (Kumluca) ve Çamkuyusu (Elmalı) Sedir (Cedrus libani A. Richard) Ormanlarında Ekolojik araştırmalar, İÜ Orman Fakültesi Dergisi, Seri A, 35 (2), 19- 36.
• Kılcı, M., Sayman, M., Akbin, G. 2000. Batı Anadolu’da Fıstıkçamı (Pinus pinea L.)’nın Gelişimini Etkileyen Faktörler, Orman Bakanlığı Yayın No: 115, İzmir Orman Toprak Laboratuvar Yayın No: 9, İzmir, 130 s.
• Özkan, K. 2004. Prof. Dr. Bekir Sıtkı EVCİMEN Sedir Koruma Ormanında Toros Sedir’inin (Cedrus libani A. Rich.) Gelişimi ile Yetişme Ortamı Faktörleri Arasındaki İlişkiler, Anadolu Üniversitesi, Bilim ve Teknoloji Dergisi, 5 (2), 327-331.
• Özkan, K., Gülsoy, S., Mert, A. 2005. Relationships between the Height Growth and Some Site Characteristics of Crimean Pine (Pinus nigra Arn. ssp. pallasiana (Lamb.) Holmboe) From Dedegül Mountain in Isparta-Turkey, X. Europen Ecological Congress, 76 pp., Erdem, Ü., Mutlu, R.M. (Eds.), Organized by European Ecological Federation Turkish Ecological Society Ege University Center For Environmental Studies, 08-13 November 2005, Kuşadası, Turkey.
• Özkan, K. 2009. Environmental factors as influencing vegetation communities in Acipayam district of Turkey. J. Environ. Biol., 30(5): 741-746.
• Ozkan, K., Senol, H., Gulsoy, S., Mert, A., Suel, H., Eser, Y. 2009. Vegetation-Environment Relationships in Mediterranean Mountain Forests on Limeless Bedrocks of Southern Anatolia, Turkey. Journal of Environmental Engineering and Landscape Management, 17(3): 154-163.
• Saraçoğlu, Ö. 1989. Değişik Yaşlı Göknar Meşcerelerinde Bonitet ve Yetişme Ortamı Özellikleri Arasında İkili İlişkiler, İÜ Orman Fak. Dergisi, Seri A, 39 (2), 122-138.
• Saraçoğlu, N., Kantarcı, M. D. 1999. Bartın Yöresi Saplı Meşe (Quercus robur L.) Baltalıklarında Büyümeyi Etkileyen Arazi ve Toprak Özellikleri, TÜBİTAK, Tarım Orman ve Gıda Teknolojileri Araştırma Grubu, Proje No: TARP-2141, Bartın, 48 s.
• Sevgi, O., 2003. Bayramiç İşletmesi’nde (Kaz Dağları) Karaçam’ın (Pinus nigra Arnold.) Yükseltiya Göre Beslenme Büyüme İlişkileri, Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Orman Mühendisliği Anabilim Dalı, İstanbul, 221 s.
• Tetik, M., Yeşilkaya, Y. 1997. Antalya Yöresi Doğal Kızılçam Ormanlarında Anakaya-Toprak Derinliği-Bonitet İlişkileri, Batı Akdeniz Ormancılık Araştırma Müdürlüğü, Teknik Bülten No: 6, Antalya, 41 s.
• Tüfekçioğlu, A., Altun, L., Kalay, H. Z., Yılmaz, M. 2005. Effects of Some Soil Properties on the Growth of Hybrid Poplar in the Terme-Gölardı Region of Turkey, Turk J Agric For, 29: 221- 226.
• Zech, W., Çepel, N. 1972. Güney Anadolu’daki Bazı Pinus brutia Meşcerelerinin Gelişimi ile Toprak ve Relief Özellikleri Arasındaki İlişkiler, İÜ Yayın No: 1753, Orman Fakültesi Yayın No: 191, İstanbul, 107 s.
• Yılmaz, M. 2005. Doğu Karadeniz Bölümü Saf Doğu Kayını Ekosistemlerinde Kimi Ortam Etmenlerinin Kayının Gelişimine Etkileri Üzerine Araştırmalar, Doktora Tezi, KTÜ Fen Bilimleri Enstitüsü, Orman Mühendisliği ABD, Trabzon, 188 s.
• Yücel, E., 1995. Ehrami Karaçamın Doğal Yayılışı ve Ekolojik Özellikleri, Anadolu Üniversitesi Yayınları No: 847, Eskişehir, 153 s.
• Yücel, E., 2000. Ecological Properties of Pinus nigra ssp. pallasiana var. şeneriana, Silvae Genetica 49: 264-277.