Endemik kasnak meşesinin (Quercus vulcanica [Boiss. et Heldr. ex] Kotschy) yeni bir yayılış alanı

Yıl 2020, Cilt: 21 Sayı: 1, 6 - 14, 26.03.2020

Siğnem Öney Birol , Nihal Özel , Paul Gugger Kürşad Özkan

https://doi.org/10.18182/tjf.653716

Cited By: 2

Öz

Bu çalışma kapsamında, yeryüzünde en nadir yayılış gösteren meşe türlerinden biri olarak bilinen endemik Kasnak meşesi (Quercus vulcanica [Boiss. et Heldr. ex] Kotschy) türünün güncel yayılış alanları ve habitat tercihleri ortaya konulmuş, Ankara-Nallıhan-Sarıçalı Dağı çevresinde yeni bir yayılış alanı daha saptanmıştır. Saptanan bu yeni alanının da ilavesiyle türün IUCN kategorisi yeniden değerlendirilerek türün yayılış alanı 166.597.545 km2, yaşam alanı da 68.000 km2 olarak hesaplanmış ve Düşük Riskli (LC: Least Concern) tehlike kategorisi güncellenmiştir. 2018-2019 yıllarında yapılan arazi çalışmaları kapsamında türün mevcut yayılış alanlarına dair enlem, boylam, yükselti (m), coğrafi konum, bakı, eğim (%), anakaya tipi, vejetasyon tipi, vejetasyon yüksekliği (m) ve vejetasyon (%) ile ilişkili veriler kaydedilerek değerlendirilmiştir. Ayrıca, yeni tespit edilen yayılış alanında kasnak meşesi ile birlikte yayılış gösteren bitki toplulukları da belirlenmiş ve 11’i endemik toplam 112 tür tespit edilmiştir. Sonuç olarak, ülkemize endemik Kasnak meşesi türünün gen kaynaklarının korunması ve türün yayılış alanlarının güncellenmesi, ülkemiz biyolojik çeşitliliğinin korunması açısından son derece önem arz etmektedir.

Anahtar Kelimeler

Kasnak meşesi, Endemik, Yeni yayılış alanı, Habitat tercihi

Destekleyen Kurum

Tübitak

Proje Numarası

KBAG-117Z949

Teşekkür

Bu çalışma, TÜBİTAK KBAG-117Z949 No’lu proje ile desteklenmiştir. Katkılarından dolayı TÜBİTAK’a teşekkür ederiz. Ayrıca Ankara-Nallıhan arazi çalışmaları sırasında desteğini esirgemeyen Sıtkı Öztürk'e teşekkür ederiz.

A new distribution area of endemic kasnak oak (Quercus vulcanica [Boiss. et Heldr. ex] Kotschy)

Öz

Within the scope of this study, current distribution areas and habitat preferences of Kasnak oak (Quercus vulcanica [Boiss. et Heldr. ex] Kotschy) species, which is known as one of the most rarest oak species in the world, have been revealed and a new distribution area has been determined around Ankara-Nallıhan-Sarıcali Mountain for the distribution map. Within the new distributon area, extent of occurrence calculated to be 166.597.545 km2, an area of occupancy calculated to be 68.000 km2 so, the threat category was updated as Least Concern (LC) in this study. Latitude, longitude, altitude (m), geographic location, geographical exposure, slope (%), parent material type, vegetation type, vegetation height (m) and the data related to vegetation cover (%) and climate data were recorded and evaluated during 2018 and 2019 field work. In addition, 112 species and 11 endemic were identified in the same habitat of the Kasnak oak. Consequently, in order to protect the genetic resources of the Kasnak oak species which is endemic to the country, it is very important to update the current distribution areas of the species and to preserve the biological diversity of the country.

Anahtar Kelimeler

Kasnak oak, Endemic, New distribution area, Habitat preference

Proje Numarası

KBAG-117Z949

Kaynakça

• Akçiçek, E., 2003. Flora of Kumalar Mountain (Afyon). Turkish Journal of Botany, 27: 383-420.
• Akçiçek, E., Vural, M., 2007. Kumalar dağı (Afyonkarahisar)’ nın endemik ve nadir bitkileri. Balıkesir Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 9(2): 78-86.
• Avcı, M., 1996. Endemik bir meşe türü, Kasnak Meşesi (Quercus vulcanica (Boiss. Heldr. ex) Kotschy)’nin Türkiye’deki yeni bir yayılış alanı. Türk Coğrafya Dergisi, 31: 283-289.
• Aydınözü, D., 2004. Kasnak Meşesi (Quercus vulcanica (Boiss. and Heldr. Ex) Kotschy)’nın Türkiye’deki ikinci yeni bir yayılış alanı. Marmara Coğrafya Dergisi, 9: 1-8.
• Bachman, S., Moat, J., Hill, A. W., de Torre, J., Scott, B., 2011. Supporting Red List threat assessments with GeoCAT: geospatial conservation assessment tool. ZooKeys, 150: 117–126.
• Balaban, M., Yılgör, N., Strobel, C., 1999. Chemical characteristics of endemic oak-wood Quercus vulcanica Boiss. Holz Als Roh-Und Werkstoff, 57: 152-153.
• Balaban, M., Uçar, G. 2001. Extractives and structural components in wood and bark of endemic oak Quercus vulcanica Boiss. Holzforschung, 55(5): 478-486.
• Cabeza, M., Moilanen, A., 2001. Design of reserve networks and the persistence of biodiversity. Trends in Ecology and Evolution, 16: 242–248.
• Christenhusz, M.J.M., Byng, J.W., 2016. The number of known plants species in the world and its annual increase. Phytotaxa, 261(3): 201–217.
• Davis, P.H., 1965 – 1985. Flora of Turkey and the East Aegean Islands Vol: 1 – 9. Edinburg at the University Press, Edinburg.
• Davis, P.H., 1982. Flora of Turkey and the East Aegean Islands Vol: 7. Edinburg at the University Press, Edinburg.
• Davis, P.H., Mill, R.R., An, K.T., 1998. Flora of Turkey and the East Aegean Islands (Supplement 1) Vol: 10. Edinburg at the University Press, Edinburg.
• Deligöz, A., Yıldız, D., Genç, M., 2010. The effect of radicle pruning on root and shoot morphology in Quercus vulcanica seedlings. The Oak – Ecology, History, Management and Planning II, 01-03 June, Isparta, pp. 89.
• Ekim, T., Koyuncu, M., Vural, M., Duman, H., Aytaç, Z., Adıgüzel, N., 2000. Türkiye Bitkileri Kırmızı Kitabı (Eğrelti Ve Tohumlu Bitkiler), [Red Data of Turkish plants]. Türkiye Tabiatını Koruma Derneği ve Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Basımevi, Ankara.
• Fick, S.E., Hijmans, R.J., 2017. Worldclim 2: New 1-km spatial resolution climate surfaces for global land areas. International Journal of Climatology, 37: 4302-4315.
• Gökşin, A., 1979. Kasnak Ormanı (Eğirdir) Florası ve Quercus vulcanica Boiss. Et Heldr. (Kasnak Meşesi)’nin Oluşturduğu Meşçere Tipleri Üzerine Araştırmalar. Ormancılık Araştırma Enstitüsü Yayınları Teknik Bülten Serisi, No:96, Ankara.
• Govaerts, R., Frodin, D.G., 1998. World Checklist and Bibliography of Fagales, Kew, Royal Botanic Gardens, London.
• Gruev, B.A., 2002. A comparative study on Alticinae (Coleoptera, Chrysomelidae) in the Balkan Peninsula and Asiatic Turkey causes of the similarities and the differences of the fauna. Animalia, 38(6): 49–79.
• Güller, B., Karatepe, Y., Fakir, H., 2010. Botanical, ecological properties and historical usage of kasnak oak [Quercus vulcanica (Boiss. and Heldr. Ex.)]: An endemic species for Turkey. The Oak – Ecology, History, Management and Planning II, 01-03 June, Isparta, s. 50.
• Güner, A., Özhatay, N., Ekim, T., Başer, K.H.C., 2000. Flora of Turkey and the East Aegean Islands (Supplement 2) Vol: 11. Edinburg at the University Press, Edinburg.
• Güner, A., 2012. Türkiye Bitkileri Listesi (Damarlı Bitkiler). Nezahat Gökyiğit Botanik Bahçesi Yayınları, Flora Dizini 1, İstanbul.
• Gürbüz, M.F., Koçak, E., Şen, İ., Öney, S., Birol, O., Özdan A., Özmen, S., 2014. Kasnak Mesesi (Quercus vulcanica Boiss. & Heldr. ex Kotschy) Tabiatı Koruma Alanındaki Meşe, Meşe Bükücüleri ve Onun Parazitoidleri Arasındaki Genetik İliskinin İncelenmesi. Tübitak Uluslararası İkili İlişkiler Daire Başkanlığı, Proje Sonuç Raporu, Proje Numarası:TOVAG 111O538/2012-2014, Isparta.
• Hausheer, J.E., 2016. Migration in motion: Visualizing species movements due to climate change. Nature Blog, USA, https://blog.nature.org/science/2016/08/19/migration-in-motion-visualizing-species-movements-due-to-climate-change/, Accessed: 10.12.2019.
• Karatepe, Y., 2005. Kasnak Meşesi Tabiatı Koruma Alanı’ndaki vejetasyonun şekillenmesinde fizyografik faktörlerin etkisi. Korunan Doğal Alanlar Sempozyumu, 08-10 Eylül, Isparta, s. 659-668.
• Kargıoğlu, M., Senkul, C., Serteser, A., Konuk, M., 2009. Bioclimatic requirements of Quercus vulcanica (Boiss et Heldr. ex) kotschy - an endemic species in Turkey. Polish Journal of Ecology, 57: 197-200.
• Kargıoğlu, M., 2018. A Phytosociological investigation on endemic Quercus vulcanica (Boiss. &Heldr. Ex Kotschy) at Sultan Mountains (Afyonkarahisar-Turkey). Afyon Kocatepe University Journal of Science and Engineering, 011001: 412-419.
• Kayacık, H., 1977. Türkiye meşe ormanlarına toplu bir bakış ve bunların geleceği hakkında düşünceler. İstanbul Üniversitesi Orman Fakültesi Dergisi, Seri B, 27(2): 32-40.
• Lavergne, S., Molina, J., Debussche, M., 2006. Fingerprints of environmental change on the rare Mediterranean flora: a115-year study. Global Change Biology, 12: 1466–1478.
• Neale, D.B., Kremer, A., 2011. Forest tree genomics: Growing resources and applications. Nature Reviews Genetics, 12: 111-122.
• Nixon, K.C., 2006. Global and neotropical distribution and diversity of oak (genus Quercus) and oak forests. In: Ecology and Conservation of Neotropical Montane Oak Forests Vol.185 (Ed: Kappelle, M.), Springer-Verlag, Heidelberg, Germany, pp. 3-13
• Özcan, T., Baycu, G., 2005. Some elemental concentrations in the acorns of Turkish Quercus L. (Fagaceae) taxa. Pakistan Journal of Botany, 37(2): 361-371.
• Özcan, T., 2007. Characterization of Turkish Quercus L. Taxa based on fatty acid compositions of the acorns. Journal of The American Oil Chemists Society, 84(7): 653-662.
• Özden, H., Baycu, G., 2009. Differential responses of antioxidative systems and photosynthetic pigments in the leaves of Quercus vulcanica under drought stress condition. 46th Congress of the European-Societies-of-Toxicology, 11-13 September, Germany, pp.189- 206.
• Özen, M., Fakir, H., 2015. Isparta kasnak meşesi tabiatı koruma alanı ve çevresinin florası. Süleyman Demirel Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 19(3): 48-65.
• Özkan K., Mert A., 2010. Isparta Yukarıgökdere Yöresi’nde Kasnak Meşesinin (Quercus vulcanica Boiss. & Heldr. ex Kotschy) SRES-IPCC’nin A2 ve B2 Senaryolarına Göre 2050 ve 2080 Yıllarında Muhtemel Potansiyel yayılış Alanları. Çölleşme ile Mücadele Sempozyumu, 17-18 Haziran 2010, Çorum 662-666 s.
• Öztürk, S., 2013, Türkiye Meşeleri Teşhis ve Tanı Kılavuzu, Orman ve Su İşleri Bakanlığı, Orman Genel Müdürlüğü Yayınları, Ankara.
• Parmesan, C., Yohe, G., 2003. A globally coherent fingerprint of climate change impacts across natural systems. Nature, 421: 37-42.
• Plomion C., Aury J-M., Amselem J., Leroy T., Murat F. vd., 2018. Oak genome reveals facets of long lifespan. Nature Plants, 4(7): 440–452. doi:10.1038/s41477-018-0172-3.
• Pressey, R.L., Cabeza, M., Watts, M.E., Cowling, R.M., Wilson, K.A., 2007. Conservation planning in a changing world. Trends in Ecology and Evolution, 22: 583–592.
• Root, T.L., MacMynowski, D.P., Mastrandrea, M.D., Schnei-der, S.H., 2005. Human-modified temperatures induce species changes: Joint attribution. Proceedings of the National Academy of Sciences, 102: 7465–7469.
• Roys, J., Saugier, B., Mooney, H. A., 2001. Terrestrial Global Productivity. Academic Press, London.
• Stephan, J., 2018. Quercus vulcanica. The IUCN Red List of Threatened Species 2018: e.T194246A2305898, https://dx.doi.org/10.2305/IUCN.UK.2018-1.RLTS.T194246A2305898.en, Erişim: 08.02.2020.
• Thuiller, W., Albert, C., Araújo, M.B., Berry, P.M., Cabeza, M., Guisan, A., Hickler, T., Midgley, G.F., Paterson, J., Schurr, F.M., Sykes, M.T., Zimmermann, N.E., 2008. Predicting global change impacts on plant species’ distributions: Future challenges. Perspectives in Plant Ecology, Evolution and Systematics, 9(3–4): 137-152.
• Tilki, F., Alptekin, C.U., 2006. Germination and seedling growth of Quercus vulcanica: Effects of stratification, desiccation, radicle pruning, and season of sowing. New Forests, 32(3): 243-251.
• Unep (United Nations Environment Programme), 2009. Vital forest graphics.
• Walther, G.R., Berger, S., Sykes, M.T., 2005. An ecological ‘‘footprint’’ of climate change. Proceedings of the Royal Society, B272: 1427–1432
• Yaltırık, F., 1984. Türkiye Meşeleri Teşhis Kılavuzu. Tarım Orman ve Köyişleri Bakanlığı Genel Müdürlüğü Yayını, İstanbul, Türkiye.
• Yaltırık, F., 1998. Angiospermae (Kapalı Tohumlar) Bölüm I, Dendroloji Ders Kitabı II, İstanbul Üniversitesi Orman Fakültesi Yayınları. İstanbul, Türkiye.
• Yaman, B., Aydın, Y.M., Koca, H., Daşdemir, O., Kara, M., Altıok, H., Dumanoğlu, Y., Bayram, A., Tolunay, D., Odabaşı, M., Elbir, T., 2015. Biogenic volatile organic compound (BVOC) emissions from various endemic tree species in Turkey, Aerosol and Air Quality Research, 15(1): 341-356.