Kars ilinde üreyen ve geçit yapan kuş türleri

Yıl 2020, Cilt: 21 Sayı: 2, 179 - 187, 30.06.2020

Ömral Ünsal Özkoç

https://doi.org/10.18182/tjf.635124

Öz

Kars, Afrika-Avrasya kuş göç yolları üzerinde bulunması ve kuşlar için uygun üreme ve konaklama alanları bulundurması sebebiyle Türkiye’de önemli bir konumdadır. Bu çalışmada, Kars ili genelinde 2017-2018 yılları arasında, göç ve üreme dönemlerinde toplamda 50 gün boyunca gerçekleştirilen gözlemlerin sonuçları değerlendirilmiştir. Çalışma sonuçlarına göre Kars’ta 18 takım, 51 aileye ait 193 kuş türü tespit edilmiştir. Tespit edilen türlerden 11 tanesi IUCN kriterlerine göre küresel ölçekte nesli tehlike altındadır. İl sınırları içerisinde 51 türün kesin olarak ürediği, 33 türün üremesinin kuvvetle olası olduğu ve 84 türün üremesinin olası olduğu tespit edilmiştir. Kars, uygun konaklama alanlarının varlığı ile göç mevsimlerinde önemli sayıda göçmen kuşa ev sahipliği yapmasının yanı sıra küresel ölçekte tehlike altında olan bazı türlerin üreyen popülasyonlarını da barındırmaktadır. Kuyucuk Gölü başta olmak üzere kuşlar için hayati önem taşıyan önemli alanların korunması gerekmektedir.

Anahtar Kelimeler

Kuş, Avifauna, Kars, Göç, Üreyen kuşlar, Kuyucuk Gölü

Destekleyen Kurum

Tarım ve Orman Bakanlığı Kars İl Müdürlüğü

Teşekkür

Bu çalışma, Tarım ve Orman Bakanlığı tarafından desteklenen “Ulusal Biyolojik Çeşitlilik Envanteri ve İzleme Projesi (UBENIS)” kapsamında yürütülen projeden elde edilmiştir ve veriler izin dahilinde kullanılmıştır. Destekleri için Tarım ve Orman Bakanlığı Kars İl Müdürlüğü’ne; arazi çalışmalarına verdikleri destekler için Ahmet Yesari Selçuk, Yiğit Sayın ve Mehmet Akif Bilir’e; Kara akbaba fotoğrafı için Gökberk Sönmez’e teşekkür ederim.

Breeding and passage migrant bird species in Kars province

Öz

Kars has an important location in Turkey due to its location on the African-Eurasian bird migration routes and suitable breeding and stopover sites through the province. In this study, the results of observations carried out in Kars Province during 50 days in migration and breeding periods of 2017-2018 were evaluated. According to the results of the study, 193 bird species belonging to 51 families and 8 orders were recorded in Kars Province. 11 of these species listed as globally threatened according to the IUCN criteria. It has been found that 51 species are confirmed breeders, 33 are probable breeders, and 84 are possibly breeding within the borders of province. With the presence of suitable stopover areas, it also hosts a significant number of migratory birds during migration seasons. Also, some of the globally endangered species breed in the province. In Kars and surroundings, important areas that are vital for birds, especially Kuyucuk Lake, need to be protected.

Anahtar Kelimeler

Bird, Avifauna, Kars, Migration, Breeding birds, Kuyucuk Lake

Kaynakça

• Arınç, K., 2011. Doğal, İktisadi, Sosyal ve Siyasal Yönleriyle Türkiye’nin Bölgeleri, Cilt: I. Biyosfer Araştırmaları Merkezi Coğrafya Araştırmaları Serisi, Erzurum.
• Barış, S., 2012. Türkiye Kuş Faunası. Kuş Halkalama Temel Eğitimi Ders Notları. Orman ve Su İşleri Bakanlığı. 129 s.
• Beaman, M., Madge, S., 2010. The Handbook of Bird Identification for Europe and the Western Palearctic. Christopher Helm Publishers, London.
• Bibby, C., Jones, M., & Marsden, S., 2000. Bird surveys. Birdlife International, Cambridge, UK. BirdLife International, 2019. Important Bird Areas. http://www.birdlife.org, Erişim: 16.07.2019.
• Boyla, K.A., Sinav, L., Dizdaroğlu D.E., 2019. Türkiye Üreyen Kuş Atlası. WWF-Türkiye, Doğal Hayatı Koruma Vakfı. İstanbul.
• ÇŞB, 2018. Kars İli 2017 Yılı Çevre Durum Raporu. Çevre Yönetimi ve Denetimi Şube Müdürlüğü ÇED ve Çevre İzinleri Şube Müdürlüğü, Kars, 124 s.
• Çoban, E. 2010. Kuyucuk Gölü'nde üreyen kuşların dağılım haritalarının çıkartılması. Yüksek Lisans Tezi, Kafkas Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Kars.
• Demir, M., 2013. Kars kent coğrafyası. Doktora Tezi, Atatürk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Erzurum.
• Demir, M., 2015. Kars ilinin nüfus gelişimi ve başlıca demografik özellikleri. Doğu Coğrafya Dergisi, 20(34): 127-156.
• DKMP, 2016. Kuyucuk Gölü. T.C. Orman ve Su İşleri Bakanlığı, Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü, Sulak Alanlar Şube Müdürlüğü, Ankara.
• DKMP, 2018. Kars İli’nin Karasal ve İç Su Ekosistemleri Biyolojik Çeşitlilik Envanter ve İzleme İşi Sonuç Raporu. T.C. Tarım ve Orman Bakanlığı Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü 13. Bölge Müdürlüğü Kars Şube Müdürlüğü, Ankara, 495 s.
• Eken, G., Bozdoğan, M., İsfendiyaroğlu, S., Kılıç, D.T., Lise, Y., (editörler), 2006. Türkiye’nin Önemli Doğa Alanları. Doğa Derneği, Ankara, Türkiye.
• Gill, F., D Donsker (Eds). 2018. IOC World Bird List (v9.2). https://www.worldbirdnames.org/classification/family-index/, Erişim: 17.10.2019.
• Gürsoy-Ergen, A, 2019. Hope for the white-headed duck, Oxyura leucocephala (Aves: Anatidae) in Turkey despite a declining breeding population and abandonment of its traditional wintering area? Zoology in the Middle East, 65(2): 116-127.
• Hagemeijer, E.J.M., Blair, J., 1997. The EBCC Atlas of European Breeding Birds: Their Distribution and Abundance. T & A D Poyser, Londra, İngiltere.
• Hatchwell, B., 2016. Radde's Accentor (Prunella ocularis). In: del Hoyo, J., Elliott, A., Sargatal, J., Christie, D.A. and de Juana, E. (eds), Handbook of the Birds of the World Alive, Lynx Edicions, Barcelona.
• HGK, 2014. Harita Genel Müdürlüğü, İl ve İlçe Yüz Ölçümleri http://www.hgk.msb.gov.tr/images/urun/il_ilce_alanlari.pdf, Erişim: 10.08.2019
• MGM, 2019. https://www.mgm.gov.tr/veridegerlendirme/il-ve-ilceler-istatistik.aspx?m=KARS, Erişim: 10.10.2019.
• Kirwan, G.M., Boyla K.A., Castell, P., Demirci, B., Özen, M., Welch, H., Marlow, T., 2008. The Birds of Turkey. Christopher Helm. London.
• Özer, S, Yılmaz, H., 2008. Kars-Sarıkamış Ormanlarının doğa koruma kriterleri yönünden incelenmesi. Atatürk Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 39(1): 61-70.
• Per, E., Özbek, M.U., Uzunhisarcıklı, M.E., Bilgili, B., 2012. Great bustard Otis tarda in Turkey: adult female with three chicks at forest edge in Kars province. Sandgrouse 34: 148-150.
• Shirihai, H., Gargallo, G., Helbig, A.J., 2001. Sylvia warblers: Identification, Taxonomy and Phylogeny of the Genus Sylvia. A&C Black.
• TRAKUŞ, 2019. Türkiye Kuş Türleri Listesi, Türkiye'nin Anonim Kuşları. https://www.trakus.org/kods_bird/uye/?fsx=turkiyenin _kuslari, Erişim: 16.10.2019.
• Velevski, M., Nikolov, S.C., Hallmann, B., Dobrev, V., Sidiropoulos, L., Saravia, V., Tsiakiris, R., Arkumarev, V., Galanaki, A., Kominos, T., Stara, K., Kret, E., Grubac, B., Lisicanec, E., Kastritis, T., Vavylis, D., Topi, M., Hoxha, B., Oppel, S., 2015. Population decline and range contraction of the Egyptian vulture Neophron percnopterus in the Balkan Peninsula. Bird Conservation International, 25(4): 440–450.
• Yamaç, E., Bilgin, C.C., 2012. Post-fledging movements of Cinereous Vultures Aegypius monachus in Turkey revealed by GPS telemetry. Ardea, 100(2): 149–156.
• Yarar, M., Magnin, G., 1997. Türkiye’nin Önemli Kuş Alanları, Doğal Hayatı Koruma Derneği, İstanbul.
• Yeniyurt, C., Hemmami, M., 2011. Türkiye’nin Ramsar Alanları. Doğa Derneği, Ankara, Türkiye.