İstanbul kıyı alanları bitkilerinin sürdürülebilir kullanımı

Yıl 2020, Cilt: 21 Sayı: 2, 123 - 130, 30.06.2020

Ş. Doğanay Yener

https://doi.org/10.18182/tjf.645461

Cited By: 2

Öz

Denizi sınırlayan toprak parçası olarak kabul edilen kıyılar, birçok canlı için önemli yaşam alanlarıdır. İnsanlar tarih boyunca kıyıları çok çeşitli faaliyetler için kullanmıştır. Hızlı kentleşme bu kullanım yoğunluğunu artırmış, zamanla kıyı alanları kentin kullanımına yetmemeye başlamış ve beraberinde kıyı dolgu alanı kavramı ortaya çıkmıştır. Bu çalışmada İstanbul kentinin peyzajına büyük katkısı bulunan kıyı dolgu alanlarındaki odunsu bitkiler değerlendirilmiştir. Bu amaçla kentin en önemli kıyı dolgu alanlarından kuzeyde Sarıyer, güneyde Avcılar, Maltepe ve Kartal kıyı dolgu alanları örnek alan olarak belirlenmiş ve öncelikle buralarda kullanılan odunsu bitkiler tespit edilmiştir. Daha sonra da bu bitkilerin ekolojik tolerans (don, kuraklık, tuzluluk ve hava kirliliği) kriterleri dikkate alınarak değerlendirilmiştir. Sarıyer, Avcılar, Kartal ve Maltepe kıyı dolgu alanlarında gerçekleştirilen arazi çalışmaları sonucunda toplamda 26 familyaya ait 51 odunsu bitki taksonu tespit edilmiştir. Tespit edilen odunsu bitkilerin 37’si angiosperm, 14’ü ise gymnosperm taksonudur. Ayrıca %28.57 gymnosperm ve %21.62 angiosperm taksonlarının tuzluluk toleransının yüksek olduğu ve kıyı bölgelerinde kullanımlarının uygun olduğu tespit edilirken; gymnosperm taksonlarının %35.71'i ve angiosperm taksonlarının %35.14' ünün tuzluluk toleransına sahip olmadığı ve bu yüzden kıyı bölgelerinde kesinlikle kullanılmaması gerektiği sonucuna varılmıştır. 

Anahtar Kelimeler

Odunsu bitkiler, Ekolojik tolerans, Peyzaj düzenleme, Tuzluluk, İstanbul

Sustainable use of plants in coastal areas of Istanbul

Öz

The coasts, which are considered as part of the land that limits the sea, are important living spaces for many living things. People have used the coast throughout history for a wide variety of activities. Rapid urbanization increased the intensity of this usage and in time the coastal areas began to be insufficient for the use of the people and then the concept of coastal landfill was emerged. In this study, woody plants in the coastal areas which have a great contribution to the landscaping of the city of Istanbul were evaluated. For this purpose, the most important coastal areas of the city, Sarıyer in the north, Avcılar, Maltepe and Kartal in the south were determined as examples and the woody plants used primarily in these areas were determined. Then these plants were evaluated by taking into consideration the ecological tolerance criteria (frost, drought, salinity and air pollution). As a result of the field studies carried out in the Sarıyer, Avcılar, Kartal and Maltepe coastal areas, totally 51 woody plant taxa belonging to 26 families were identified. 37 of the identified woody plants were angiosperm and 14 were gymnosperm taxa. It is also identified that 28.57% of gymnospermae and 21.62% angiospermae taxa have a high salinity tolerance and their use in coastal areas is appropriate; 35.71% of gymnospermae and 35.14% of angiospermae taxa doesn’t have a salinity tolerance so they shouldn’t be used in coastal areas.

Anahtar Kelimeler

Woody plants, Ecological tolerance, Landscaping, Salinity, Istanbul

Kaynakça

• Barış, M.E., 2014. Kurakçıl Peyzaj “Xeriscape”. İklim Değişikliğine Yerel Çözümler: Doğal Bitki Örtüsüyle Sürdürülebilir Uygulamalar Eğitim Kitapçığı, Peyzaj Araştırmaları Derneği Yayınları, Ankara. pp: 55-90.
• Bayramoğlu, E., 2016. Sürdürülebilir peyzaj düzenleme yaklaşımı: Karadeniz Teknij Üniversitesi Kanuni Kampüsü’nün xeriscape açısından değerlendirilmesi. Artvin Coruh University Journal of Forestry Faculty, 17(2): 119-127, ISSN:2146-1880, e-ISSN: 2146-698X
• Bhardwaj, B.M., Singh, S., 2015. Air pollution tolerance of ornamental trees in industrial city. Hortflora Research Spectrum, 4(3): 185.
• Brickell, C., 1994. The Royal Horticultural Society Gardeners’ Encyclopedia of Plants and Flowers. New Edition. Dorling Kindersley, London.
• Davis, P.H., 1965-1988. Flora of Turkey and the East Aegean Islands. Edinburgh University Press. Vols 1-10, Edinburgh.
• Dirr, M.A., 1992. Manual of Woody Landscape Plants: Their Identification, Ornamental Characteristics, Culture, Propagation and Uses. Varsity Press, IL, USA.
• Ebben Nursery, 2017b. https://www.ebben.nl/en/treeebb., Accessed: 10.08.2018.
• Escobedo, F., Chacalo, A., 2008. Reduction in atmosphere pollution due to the urban trees in Mexico city (Descontaminación Atmosférica Por El Arbolado Urbano De La Ciudad De México). Interciencia, 33: 29.
• Gilman, E.F., Watson, D.G., 1993. Environmental Horticulture University of Florida. Institute of Food Fact Sheet ST-107. http://hort.ufl.edu/database/trees/trees_scientific.shtml, Accessed: 22.12.2018.
• Gönensin, S., 2002. İstanbul’un avrupa yakasının peyzaj ekolojisi açısından incelenmesi. Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul, Turkey.
• Grahn, P., Stigsdotter, U.A., 2003. Landscape planning and stress. Urban Forestry & Urban Greening, 2(1): 1-18.
• Güvenç, İ., Demiroğlu, D., 2016. Kilis 7 Aralık Üniversitesi merkez yerleşkesi yeşil alanlarının “xeriscape” (kurakçıl peyzaj düzenlemesi) açısından değerlendirilmesi. ISEM2016, 3rd International Symposium on Environment and Morality. 04-06 November, Alanya-Turkey, pp: 389-400.
• Hillier, J., 2001. The Hillier Manual of Trees And Shrubs. Royal Horticultural Society; 8th Revised edition edition. ISBN-13: 978-1907057472
• Hopkins, E., Al-Yahyai, R., 2015. Landscaping with native plants in Oman. VIII International Symposium on New Ornamental Crops and XII International Protea Research Symposium 1097, August 2015, pp. 181-192.
• İBB, 2006. İstanbul Büyükşehir Belediyesi İmar ve Şehircilik Daire Başkanlığı, Şehir Planlama Müdürlüğü, 1/100000 Ölçekli İstanbul çevre düzeni planı raporu, 3. Bölüm-İstanbul il bütünü araştırma bulguları, Accessed: 15.11.2007.
• Korkut, A.B., 1992. Peyzaj Mimarlığı. ISBN: 975-8377-15-9. Hasad Yayıncılık Ltd.Şti., İstanbul.
• Korkut, A., Kiper, T., Üstün, T., 2017. Kentsel peyzaj tasarımda ekolojik yaklaşımlar. Artium, 5(1): 14-26.
• Krussmann, G., 1985. Manual of Cultivated Conifers, Timber Press, Oregon, ISBN: 0-88192-007-X.
• Krussmann, G., 1986. Manual of Cultivated Broad-Leaved Trees & Shrubs, Volume III, PRU- Z, Timber Press, Oregon, ISBN: 0-88192-006-1.
• Orçun, E., 1972. Dendrology. Vol. I. Coniferous Trees and Shrubs, Ege Univ Faculty of Agriculture, Publication No: 196, Izmir.
• Özyuvacı, N., 1999. Meteoroloji ve Klimatoloji, İstanbul Üniversitesi Orman Fakültesi Yayınları, Rektörlük No. 4196, Fakülte No. 460, ISBN: 975-404-544-5, İstanbul.
• Pamay, B., 1992. Bitki Materyali I: Ağaçlar ve Ağaçcıklar. Uycan Matbaası, İstanbul.
• Pamay, B., 1993. Bitki Materyali II: Odunsu Kökenler-Çiçekli Çalılar, Sarmaşıklar, Kaktüsler ve Sukkulent Bitkiler, Saz ve Kamışlar. Orhan Ofset, İstanbul.
• PFAF., 2009. Plant Database Search Page, Plants for a future edible, medicinal and useful plants for a healthier world, http://www.pfaf.org/database/index.php, Accessed: 22.10.2017.
• Plants., 2017. NC State University Extension. https://plants.ces.ncsu.edu., Accessed: 15.10.2018.
• Plants Database, 2018. http://plants.usda.gov/, Accessed: 20.07.2018.
• Polunin, O., 1969. Flowers of Europe. Oxford University Press, London.
• Rayno, V., 2014. The Water Efficient Landscape. Swedish University of Agricultural Sciences. 56 p.
• Seyidoğlu Akdeniz, N., Ender, E., Zencirkıran, M., 2017. Evaluation of ecological tolerance and requirements of exotic conifers in the urban landscape of Bursa. Fresenius Environmental Bulletin, 26(10): 6064-6070.
• Türer, F.A., 1999. İstanbul kenti sahil dolgu alanlarının peyzaj planlaması açısından değerlendirilmesi. Yüksek Lisans tezi, İstanbul Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• The Gymnospermae Database, 2019. http://www.conifers.org/, Accessed: 10.04.2018.
• Ürgenç, S., 1998. Ağaçlandırma Tekniği. İstanbul Üniversitesi Orman Fakültesi Yayın No: 441/3994. İstanbul.
• Wade, L.G., Midcap, T.J., 2007. Xeriscape a Guide to Developing a Water-Wise Landscape. University of Georgia Environmental Landscape Department, 40 p.
• Yaltırık, F., 1988. Dendroloji Ders Kitabı II, Angiospermae (Kapalı Tohumlular), İstanbul Üniversitesi Orman Fakültesi Yayınları, İstanbul Üniversitesi Yayın No: 3509, Orman Fakültesi Yayın No: 390, İstanbul.
• Yaltırık, F., 1993. Dendroloji Ders Kitabı, Gymnospermae (Açık Tohumlular), İstanbul Üniversitesi Orman Fakültesi Yayınları, İstanbul Üniversitesi Yayın No: 3443, Orman Fakültesi Yayın No:386, İstanbul.
• Yaltırık, F., Efe, A., 2000. Dendroloji Ders Kitabı, Gymnospermae-Angiospermae. İstanbul Üniversitesi Orman Fakültesi Yayınları, İstanbul Üniversitesi Yayın No:4265, Orman Fakültesi Yayın No:465, İstanbul.
• Yazıcı, N., Dönmez, Ş., Kuş Şahin, C., 2014. Isparta kenti peyzaj düzenlemelerinde kullanılan bazı bitkilerin kurakçıl peyzaj tasarımı açısından değerlendirilmesi. Kastamonu Üniversitesi, Orman Fakültesi Dergisi, 14(2): 199-208.
• Yener, D., 2012. İstanbul’da peyzaj düzenlemelerinde kullanılan odunsu bitkiler üzerine araştırmalar. Doktora tezi, İstanbul Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Zencirkıran, M., Seyidoğlu Akdeniz, N., 2017. Bursa kent parkları odunsu bitki taksonlarının ekolojik tolerans kriterleri açısından değerlendirilmesi. Journal of Bartin Faculty of Forestry, 19(2): 11-19.