Türkiye’de sürdürülebilir orman yönetimi kriter ve göstergelerinin değerlendirilmesi

Yıl 2020, Cilt: 21 Sayı: 3, 332 - 343, 30.09.2020

Ayşe Esra Hakverdi

https://doi.org/10.18182/tjf.691776

Cited By: 1

Öz

Ormanlar, tarih boyunca insanlık için en önemli kaynakların başında gelmiştir. Yaşamsal açıdan önemli olan bu kaynağın sürdürülebilir bir şekilde yönetilmesi ve geleceğe taşınması günümüzün en önemli konularından birisidir. Bu çalışmada, Orman Genel Müdürlüğü tarafından hazırlanan 2008 yılı Sürdürülebilir Orman Yönetimi Raporundaki kriter ve gösterge seti 2018 yılı Ulusal Sürdürülebilir Orman Yönetimi Kriter ve Gösterge Seti ile karşılaştırılarak irdelenmiştir. Sonuçta 2018 yılı kriter ve gösterge setine yeni göstergelerin eklendiği, başlangıç setinde ve 2008 yılı raporunda kullanılan bazı göstergelerin 2018 yılı setinde alt göstergeler (ana göstergelere ilişkin verilerin yorumlanmasını ve asıl nedene ulaşımı kolaylaştıran ek gösterge) kategorisine alındığı ve yeni setin kapsamının genişletildiği görülmektedir. İlk sette Orman Genel Müdürlüğü’nün kendi görev alanına girmediği gerekçesi ile izleme dışı bıraktığı göstergeler yeni sete dahil edilmiş ve küresel iklim değişikliği etkilerinin izlenmesi, karbon stoku, ölü odun, sertifikalı orman gibi göstergeler sete eklenerek kapsam genişletilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Kriter ve göstergeler, Ormanlar, Sürdürülebilirlik, Sürdürülebilir orman yönetimi

Evaluation of sustainable forest management criteria and indicators in Turkey

Öz

Forests have been one of the most important sources for humanity throughout history. Sustainable management of this vital resource and moving it into the future is one of the most important issues today. In this study, the Criteria and Indicator set in the 2008 Sustainable Forest Management report prepared by the General Directorate of Forestry was compared with the 2018 National Sustainable Forest Management Criterion and Indicator set. As a result, it is seen that new indicators were added to the 2018 Criteria and Indicator set, some indicators used in the first starter set and the 2008 report were included in the sub-indicators category (additional indicator that facilitates the interpretation of the data on the main indicators and access to the main cause) in the 2018 set and the scope of the new set was extended. In the first set, it is seen that the General Directorate of Forestry included the indicators that it excluded from monitoring due to the fact that it did not fall within its scope, and that the scope was expanded by adding indicators such as monitoring the effects of global climate change, carbon stock, dead wood and certified forest.

Anahtar Kelimeler

Criteria and indicators, Forests, Sustainability, Sustainable forest management

Kaynakça

• Akyol, A., 2009. Sürdürülebilir orman yönetimi ölçüt ve göstergeleri açısından ülkemizdeki mevcut durum. II. Ormancılıkta Sosyo-Ekonomik Sorunlar Kongresi, 19-21 Şubat, Isparta, s. 36-46.
• Akyol, A., 2010. Sürdürülebilir orman yönetimi ölçüt ve göstergeleri Türkiye modeli. Doktora Tezi, Süleyman Demirel Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Isparta.
• Akyol, A., Tolunay, A., 2005. Eğirdir yöresi korunan orman alanlarının sürdürülebilir orman yönetimi ölçüt ve göstergeleri açısından durumu. Korunan Doğal Alanlar Sempozyumu, 8-10 Eylül, Isparta, s.1-12.
• Akyol, A., Tolunay, A., 2014. Sürdürülebilir orman yönetimi ölçüt ve göstergelerinin Türkiye için modellenmesi. Süleyman Demirel Üniversitesi Orman Fakültesi Dergisi, 15(1): 21-32.
• Alkan, H., Korkmaz, M., Eker, M., 2010. Sürdürülebilir Orman yönetiminde yaşanan gelişmeler, karşılaşılan sorunlar ve çözüm önerileri: Isparta Orman Bölge Müdürlüğü örneği. III. Ulusal Karadeniz Ormancılık Kongresi, 20-22 Mayıs, Trabzon, s. 56-65.
• Asan, Ü., 2017. Orman Amenajmanı (Planlama Sistemleri). Kültür Sanat Basım Evi, İstanbul.
• Ayan, S., Çelik, D.A., 2009. Bir klonal sarıçam ( Pinus sylvestris L.) tohum bahçesinde çiçeklenme fenolojisi. Kastamonu Üniversitesi Orman Fakültesi Dergisi, 9(2): 106-123.
• Başar, M., Tosunoğlu, Ş., Kılıçaslan, Y., 2009. Türkiye’de orman döner sermaye işletmelerinin etkinlik analizi: sorunlar, çözümler ve politika önerileri. Tübitak, Proje No:107K552, Ankara.
• Bibby, C.J., Burgess, N.D., Hill, D.A. 1992. Bird Census Techniques. Academic Press, New York, New York, USA.
• Birben, Ü., Ünal, H.E., Karaca, A., 2018. Orman kaynaklarına ilişkin toplumsal algının incelenmesi (Çankırı kent merkezi örneği). Turkish Journal of Forestry, 19(1): 76-82.
• Boydak, M., 1975. Eskişehir-Çatacık mıntıkası ormanlarında sarıçam (Pinus sylvestris l.)’ın tohum verimi üzerine araştırmalar, İstanbul Üniversitesi Orman Fakültesi Dergisi, 25(1): 15-234.
• Brooks, T., Balmford, A., Burgess, N., Hansen, L. A., Moore, J., Rahbek, C., Williams, P., Bennun, L., Byaruhanga, A., Kasoma, P., Njoroge, P., Pomeroy, D., Wondafrash, M., 2001. Conservation priorities for birds and biodiversity: do East African important bird areas represent species diversity in other terrestrial vertebrate groups?. Ostrich, 15: 3–12.
• Bulut, N.D., Gümüş, C., Er, U., Sayın, M.A., Gerçek, V., Ayaz, H., Çolak, N., 2019. Parçalı ormanların yönetim sorunlarının değerlendirilmesi: Trabzon Orman İşletme Müdürlüğü örneği. Turkish Journal of Forestry Research, 6(2): 177-191.
• Çatal, Y., Carus, S., 2005. Doğal karışık meşcerelerin korunması gerekliliği ve koruma ilkeleri. Korunan Doğal Alanlar Sempozyumu, 8-10 Eylül, Isparta, s. 89-92.
• Daşdemir, İ., 2011. Ormancılık İşletme Ekonomisi. Sürat Matbaası, Bartın.
• Durkaya, B., Durkaya, A., 2016. Hava kirliliğinin önlenmesinde orman biyokütlesi. 3rd International Symposium on Environment and Morality, 4-6 November, Alanya, s. 188-195.
• Durusoy, İ., 2009. Türkiye ormancılığında sürdürülebilir orman kaynakları yönetimi ölçüt ve göstergelerinin ülke ölçeğinde belirlenmesi. Doktora Tezi, Karadeniz Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Trabzon.
• Genç, Ç.Ö., Arıcak, B., Çelik, D.A., Çetin, M., Şevik, H., 2017. Orman yolu inşaatının ekolojik değere sahip alanlara etkileri. 1st International Sustainable Tourism Congress, 23-25 November, Kastamonu, s. 965-968.
• Geray, U., 1998. Ulusal Çevre Eylem Planı, Orman Kaynaklarının Yönetimi, Devlet Planlama Teşkilatı Yayını, Ankara.
• Göl, C., Kuter, N., 2005. Su ve toprak kaynaklarının korunmasında orman içi dinlenme yerlerinin önemi. Korunan Doğal Alanlar Sempozyumu, 8-10 Eylül, Isparta, s. 669-675.
• Görücü, Ö., 2002. Sürdürülebilir Ormancılık İspanya’daki Uygulamalar ve Türkiye ile Karşılaştırılması, Kahramanmaraş Sütçüimam Üniversitesi Yayın No:90, Ders Kitapları Yayın No:12, Kahramanmaraş.
• Kapucu, F., 1988. Natural mixed stands, its structure, and applications some parameters for understanding in East Blacksea Region. Journal of the Faculty of Forestry Istanbul University, 38(1): 102-117.
• Kaya, N., Çobanoğlu, M.T., Artvinli, E., 2011. Sürdürülebilir kalkınma için Türkiye’de ve Dünyada çevre eğitimi çalışmaları. 6. Ulusal Coğrafya Sempozyumu, 3-5 Kasım, Ankara, s 407- 417.
• Korkmaz, M., Akyol, A., Türkoğlu, T., Bergner, A., Jansson, N., Tolunay, A., 2018. Perspective on forest biodiversity indicators for protected areas: a comparison of Turkish and swedish forest expert opinions. Applied Ecology and Environmental Research, 16(3): 3595-3609.
• Kök, G., 2009. Dünyada ve Türkiye’de orman ürünleri arz talep ilişkileri. II. Ormancılıkta Sosyo-Ekonomik Sorunlar Kongresi, 19-21 Şubat, Isparta, s. 349-360.
• Ledig, F.T., 1986. Conservation strategies for forest gene resources. Forest Ecology and Management, 14(2): 77-90.
• Mert, A., Aksan, Ş., Özkan, U.Y., Özdemir, İ., 2016. Landsat-8 OLI uydu görüntüsünden çıkarılan arazi çeşitliliği ile kuş türü zenginliği arasındaki ilişkiler. Turkish Journal of Forestry, 17(1): 68-72.
• OGM, 2004. Türkiye Ulusal Ormancılık Programı. https://www.ogm.gov.tr/ekutuphane/Dokumanlar/Ulusal_Ormancilik_Programi_2004_2023.pdf, Erişim: 09.02.2020.
• OGM, 2015. Orman Genel Müdürlüğü 2015 yılı Faaliyet Raporu. Orman Genel Müdürlüğü, https://www.ogm.gov.tr/ekutuphane/FaaliyetRaporu/Forms/AllItems.aspx, ErişimTarihi:15.02.2020.
• OGM, 2016. Oduna Dayalı Orman Ürünleri Üretim ve Pazarlama Faaliyetleri. https://www.ogm.gov.tr/ekutuphane/EgitimDokumanlari/Forms/AllItems.aspx, Erişim: 19.02.2020.
• OGM, 2018. Ulusal Sürdürülebilir Orman Yönetimi Kriter ve Göstergeleri Çalıştayı. Orman Genel Müdürlüğü, 25-26 Temmuz, Ankara. https://www.ogm.gov.tr/ekutuphane/ SurdurulebilirOrmanYonetimi/Forms/AllItems.aspx?RootFolder=%2Fekutuphane%2FSurdurulebilirOrmanYonetimi%2F2018%20%C3%87ALI%C5%9ETAY%2F%C3%87ALI%C5%9ETAY%20TEMMUZ%202018&FolderCTID=0x0120007E12F5C08D099A4CAE87DB5788334AF3&View={AC0C3E3B-3CD3-44E2-9A26-3C2F50E74821}, Erişim: 03.01.2020.
• OGM, 2020a. Sertifikasyon Çalışmaları. https://sertifikasyon. ogm.gov.tr/Documents/OGM-Sertifikalandirma-Calismalari.pdf, Erişim: 12.01.2020.
• OGM, 2020b. Üretim, Satış ve Stok Faaliyetleri https://www.ogm.gov.tr/ekutuphane/UretimSatisveStokFaaliyetleri/Forms/AllItems.aspx?RootFolder=%2Fekutuphane%2FUretimSatisveStokFaaliyetleri%2F2020%20Y%C4%B1l%C4%B1%20%C3%9Cretim%2C%20Sat%C4%B1%C5%9F%20ve%20Stok%20Durumu&FolderCTID=0x01200032A26C936B14684DAFABCC8E5880B0F3&View=%7b399066D3-0478-4A08-8343-2B0A3C8EA4CD%7d, Erişim: 02.02.2020.
• OGM, 2020c. Orman Genel Müdürlüğü 2020 Yılı Performans Programı. https://www.ogm.gov.tr/Lists/Duyurular/Attachments/1045/ORMAN%20GENEL%20M%C3%9CD%C3%9CRL%C3%9C%C4%9E%C3%9C%202020%20YILI%20PERFORMANS%20POGRAMI.pdf, Erişim: 04.01.2020.
• Ok, K., 1999. Orman kaynakları planlaması ve aşamalı yaklaşım. İstanbul Üniversitesi Orman Fakültesi Dergisi, 49(1-2-3-4): 45-64.
• Ok, K., 2008. Sürdürülebilir Kalkınmanın Sektörel Politikalara Entegrasyonu: Ormancılık Sektörü, , Integration of Sustainable Development into Sectoral Policies (TR0402.11), Technical Report, UNDP/DPT, Ankara, 189s.,
• Ok, K., Kaya, G., Güneş, Y., Koçer, S., Kayacan, B., Eker, Ö., 2013. Ormancılığın Finansman Raporu, Birleşmiş Milletler Orman Forumu 10. Oturumu (UNFF 10 İstanbul), 42s. https://www.researchgate.net/publication/282567589_Birlesmis_Milletler_Orman_Forumu_10_Oturumu_UNFF10_Istanbul_Icin_Ormanciligin_Finansmani_Raporu/link/5612245408ae4833751bd3c5/download, (Erişim: 15/05/2020)
• Özdemir, İ., Mert, A., Özkan, U.Y., Aksan, Ş., Ünal, Y., 2017. Bir kızılçam orman ekosisteminde spektral ve kuş türü rarefaksiyon eğrileri arasındaki ilişkiler. Turkish Journal of Forestry, 18(3): 232-240.
• Özkan, K., 2010. Orman ekosistem çeşitliliği haritalama çalışmaları için ekolojik alan çeşitliliğinin belirlenmesi üzerine bir öneri. Süleyman Demirel Üniversitesi Orman Fakültesi Dergisi, A(2): 136-148.
• Saatçioğlu, F., 1971. Orman ağacı tohumları tohum tedariki, saklanması, çimlenme fizyolojisi, kalite kontrolü ile önemli ağaç ve ağaççık türlerinin tohum bakımından özellikleri, İstanbul Üniversitesi Orman Fakültesi, 1649(137): 1-33.
• SDG, 2019. The Sustainable Development Goals Report. https://unstats.un.org/sdgs/report/2019/The-Sustainable-Development-Goals-Report-2019.pdf, Erişim: 26.04.2020.
• SOY, 2010. Isparta Deklarasyonu, Türkiye’de Sürdürülebilir Orman Yönetimi: Mevcut Durum ve Gelecek Ulusal Çalıştayı, http://ormanweb.isparta.edu.tr/soy/deklarasyon.htm, Erişim: 24.01.2020.
• TDK, 1998. Türkçe Sözlük, Cilt II, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara.
• TKA, 2020. Trakya Kalkınma Ajansı. https://www.trakyaka.org.tr/upload/Node/36845/xfiles/Collesme_Ile_Mucadele_Ulusal_Stratejisi.pdf, Erişim: 24.01.2020.
• Tolunay, A., Türkoğlu, T., 2011. Orman ürünleri sertifikasyonu, amacı, uygulamalar ve tüketici üzerine etkileri. Orman ve Av Dergisi, 6: 26-27.
• Tolunay, D., 2013. Ormanlar ve İklim Değişikliği, Portakal Baskı, İstanbul
• Topaçoğlu, O., Kara, F., Yer, E.N., Savcı, M., 2017. Determination of deadwood volume and the affecting factors in trojan fir forests. Austrian Journel of Forest Science, 3: 245-260.
• Topaloğlu, E., Ay, N., Altun, L., 2014. Ekolojik faktörlerin odun özelliklerine etkisi. Düzce Üniversitesi Ormancılık Dergisi, 10(1): 84-96.
• Türker, M.F., 2003. Sürdürülebilir orman kaynakları yönetimi ile orman sınırları dışına arazi çıkarma uygulamaları arasındaki etkileşim: mevcut durum, yaşanan darboğazlar ve çözüm önerileri, Orman Kanununun 2/B Maddesinin Uygulanması ve Değerlendirilmesindeki Sorunlar Paneli, Ankara.
• Türkoğlu, T., 2011. Türkiye’deki orman endüstrisi işletmelerine sürdürülebilir orman yönetimi çerçevesinde odun hammaddesi tedariki ve orman ürünlerinin sertifikasyonu. Doktora Tezi, Süleyman Demirel Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Isparta.
• UNDP, 2020. Türkiye Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı. https://www.tr.undp.org/content/turkey/tr/home/sustainable-development-goals/goal-17-partnerships-for-the-goals.html, Erişim: 23.04.2020.
• Ülker, C., 2010. Amasya Orman Bölge Müdürlüğü Sarıçam (Pinus Sylvestris L.) meşcerelerinin biyokütle tablolarının düzenlenmesi (Kunduz Örneği). Yüksek Lisans Tezi, Karadeniz Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Trabzon.
• Yıldırım, S., 2018. Sürdürülebilir kalkınma hedeflerinde roller ve sorumluluklar. International Congress of Management, Economy and Policy, 1-2 December, İstanbul, s. 425-433.
• Yücedağ, C., Bingöl, B., Kaya, L.G., 2016. Burdur’da orman genetik kaynakları. İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 3(6): 6-12.