Gelibolu Yarımadası’nın güneyinde vejetasyon yapısının yetişme ortamı özelliklerine göre değişimi

Yıl 2020, Cilt: 21 Sayı: 3, 215 - 223, 30.09.2020

Halim Şahin Yasin Karatepe

https://doi.org/10.18182/tjf.773533

Öz

Bu çalışmada, Gelibolu Yarımadası’nın güney kesiminde (Eceabat-Kabatepe karayolunun güneyi), yetişme ortamı özelliklerine göre vejetasyon yapısının nasıl şekillendiğinin ortaya konulması amaçlanmıştır. Bu amaçla 100 adet 400 m2 büyüklüğünde örnek alan alınmıştır. Örnek alanlarda ağaç, çalı ve çok yıllık bitkilerin sahadaki oranları Braun-Blanquet yöntemine göre değerlendirilmiştir. Çalışma alanının genel toprak özelliklerini belirleyebilmek için 51 örnek alanın 0–30 cm derinlik kademesinden üst toprak örnekleri alınmış ve anakaya belirlenmiştir. Toprak örneklerinde, toprak reaksiyonu (pH), kireç, organik karbon, toplam azot ve tekstür analizleri yapılmıştır. Ayrıca her bir örnek alanda koordinat, yükselti, bakı ve eğim tespit edilmiştir. Değerlendirmeler için coğrafi özellikler, özellikle topoğrafik yapı göz önüne alınarak çalışma alanı 6 farklı yöreye ayrılmış ve vejetasyon yapısı bu 6 yöre ölçeğinde irdelenmiştir. Çalışmanın sonucunda 61 adet farklı bitki türü tespit edilmiş olup bu türlerin dağılımında, özellikle topoğrafik yapı ve konuma bağlı olarak bakının oldukça etkili olduğu belirlenmiştir. Bakının etkisi, hem güneşlenme, hem de maruz kalınan rüzgâr tiplerini etkilemesi sebebiyle arazinin nemliliği üzerindeki etkin rolü ile açıklanabilir. Ayrıca bu çalışma ile türlerin rüzgâra açık sahalarda, özellikle deniz kıyısına yakın sahalardaki fertlerinin, rüzgâra korunaklı sahalara göre genel olarak daha kısa boylu ve deforme olduğu belirlenmiştir. Bu ise Akdeniz ikliminin hakim olduğu sahada, şiddetli rüzgarın transpirasyonu tetiklemesine bağlı olarak, bitkilerin fizyolojik kuraklığa maruz kalmaması için toprak üstü kısımlarını küçültmesi ile açıklanabilmektedir.

Anahtar Kelimeler

Gelibolu florası, Tür çeşitliliği, Yetişme ortamı faktörleri

Destekleyen Kurum

Süleyman Demirel Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri Koordinasyon Birimi

Proje Numarası

4924-YL1-17

Teşekkür

Desteklerinden dolayı Süleyman Demirel Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri Yönetim Birimi’ne teşekkür ederiz.

Variation of vegetation according to site characteristics in southern of Gallipoli Peninsula

Öz

The present study aimed to show how the vegetation structure in the southern part of the Gelibolu (Gallipoli) Peninsula (south of the Eceabat-Kabatepe Highway) is formed according to the site characteristics. For this purpose, 100 sample areas each with a size of 400 m2 were taken. Proportions of the trees, bushes and perennial plants in the sample areas were assessed according to the Braun-Blanquet method. In order to determine the general soil characteristics of the study area, topsoil samples were taken at 0–30 cm depth level from 51 sample areas and the bedrock type was determined. Analyses were made on the soil samples for soil reaction (pH), lime, organic carbon, total nitrogen and texture. Additionally, coordinate, elevation, aspect and slope determinations were made in each sample area. For assessments,in consideration of geographical characteristics and especially topographic structure, the study field was divided into 6 different districts, and the vegetation structure was examined at these 6 districts. As a result of study, 61 different plant species were determined, and it was found that especially topographic structure and aspect were very influential on the distribution of these species. The influence of aspect can be explained by the effects of insolation and prevailing wind on field moisture. The study also determined that individuals of the species in wind-exposed areas and especially in areas close to seashore were often shorter and deformed compared to those in areas sheltered from wind. This can be explained by the fact that where the Mediterranean climate is dominant, plants reduce their above-ground parts for avoiding exposure to physiological drought because strong winds trigger transpiration.

Anahtar Kelimeler

Gallipoli flora, Species diversity, Site factors

Proje Numarası

4924-YL1-17

Kaynakça

• Braun-Blanquet, J., 1928. Pflanzensoziologie. Grundzü der Vegetationskunde. Springer, Wien.
• Çelik, H., Özkan, K., 2015. Antalya Ovacık Dağı Yöresinde Kızılçam (Pinus brutia Ten)’ın gelişimi ile yetişme ortamı özellikleri arasındaki ilişkiler. Süleyman Demirel Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 19: 190-197.
• Çepel, N., 1966, Orman Yetişme Muhiti Tanıtımının Pratik Esasları ve Orman Yetişme Muhiti Haritacılığı. Kurtuluş Matbaası, İstanbul.
• Fontaine, M., Aerts, R., Özkan, K., Mert, A., Gülsoy, S., Süel, H., Waelkens, M., Muys, B., 2007. Elevation and exposition rather than soil types determine communities and site suitability in Mediterranean mountain forests of southern Anatolia, Turkey. Forest Ecology and Management, 247: 18-25.
• Gülsoy, S., Özkan, G., Özkan, K., Genç, M., 2013. Menengiç (Pistacia terebinthus L. subsp. palaestina (Boiss.) Engler) meyvelerinin bazı fiziksel ve fizikokimyasal özellikleri üzerine ekolojik faktörlerin etkisi. Süleyman Demirel Üniversitesi, Orman Fakültesi Dergisi, 14(1): 15-23.
• Gülsoy, S., Çıvğa, A., 2016. Relationships between essential oil properties of prickly juniper (Juniperus oxycedrus L. subsp. oxycedrus) berries and environmental factors. Turkish Journal of Forestry, 17(2): 142-152. doi: 10.18182/tjf.83849
• Günay, T., 1993. Orman yetişme ortamı envanteri konusunun ormanların sağlıklı bir şekilde planlanması ve işletilmesi açısından taşıdığı önem. I. Ormancılık Şurası, Tebliğler ve Ön Çalışma Grubu Raporları, 1-5 Kasım 1993, Cilt 3, Ankara, s 163-172.
• Güner, Ş.T., Özkan, K., Yücel, E., 2011. Sarıçam ormanlarının verimliliği ile vejetasyon ve tür çeşitliliği arasındaki ilişkiler: Türkmen Dağı örneği. Süleyman Demirel Üniversitesi, Orman Fakültesi Dergisi, 12(1): 1-6.
• Kantarcı, M.D., 1991. Akdeniz Bölgesi’nin yetişme ortamı bölgesel sınıflandırması. T.C. Tarım Orman ve Köyişleri Bakanlığı, Orman Genel Müdürlüğü Yayını, Ankara.
• Karaöz, M.Ö., 1989a. Toprakların su ekonomisine ilişkin bazı fiziksel özelliklerinin laboratuvarda belirlenmesi yöntemleri. İstanbul Üniversitesi, Orman Fakültesi Dergisi, 39(2): 133-144.
• Karaöz, M.Ö., 1989b.Toprakların bazı kimyasal özelliklerinin (pH, karbonat, tuzluluk, organik madde, total azot, yararlanılabilir fosfor) analiz yöntemleri. İstanbul Üniversitesi Orman Fakültesi Dergisi, 39(3): 64-82.
• Karataş, R., Özkan K. 2017. Toros sediri (Cedrus libani A. Rich.) ağaçlandırmalarının gelişimi ile yetişme ortamı özellikleri arasındaki ilişkiler. Ormancılık Araştırma Dergisi, 4(1): 2-21. doi:10.17568/ogmoad.302425
• Karatepe, Y., 2003. Gelibolu Yarımadası Tarihi Milli Parkı'nın Lepidoptera türleri. Süleyman Demirel Üniversitesi Orman Fakültesi Dergisi, 4(1): 167-180.
• Karatepe, Y., Gürlevik, N., 2005. Yetişme ortamı sınıflandırmalarının sürdürülebilir ormancılık açısından önemi, Türk ormancılığında uluslararası süreçte acil eyleme dönüştürülmesi gereken konular. Mevzuat ve Yapılanmaya Yansımaları Sempozyumu, 22-24 Aralık, Antalya, s. 267-269
• Karatepe, Y., 2006. Some ecological properties of natural distribution areas of Dog Rose (Rosa Canina L.) in Eğirdir Lake Watershed. 1st International Non-wood Forest Product Symposium, 1-4 Kasım, Trabzon, Türkiye, s. 376-384.
• Karatepe, Y., 2007. Eğirdir Gölü havzasındaki ormanların ekolojik değerlendirilmesi. Göller Kongresi (Göller Yöresi, İç Anadolu Gölleri ve Sorunları) Bildiriler Kitabı, 09-10 Haziran, Isparta, s. 171-190.
• Karatepe, Y., Babalık H.A., 2009. Batı Torosların iç kısmındaki yarı-kurak sahalarda kıl keçisi yetiştiriciliğinin orman ekosistemleri üzerindeki etkisi. Ulusal Kuraklık ve Çölleşme Sempozyumu, 16-18 Haziran, Konya, s. 285-292.
• Karatepe, Y., Özçelik R., Gürlevik N., Yavuz H., Kiriş R., 2014. Batı Akdeniz’de farklı yetişme ortamı bölgelerindeki Kızılçam (Pinus brutia Ten.) Ormanlarının Vejetasyon Yapısının Ekolojik Değerlendirilmesi. Süleyman Demirel Üniversitesi Orman Fakültesi Dergisi, 15(1): 1-8.
• Kimmins, J.P., 1997. Forest Ecology (A Foundation For Sustainable Management). Second edition, New Jersey, USA.
• Koç, T., 2001. Kuzeybatı Anadolu’da İklim ve Ortam. Çantay Kitabevi, İstanbul.
• Negi̇z, M., Çınar, K., Aygül, E., 2019. Karaçam (Pinus nigra) türünün verimlilik ve dağılım özellikleri üzerine ekolojik değerlendirmeler: Isparta-Yenişarbademli Örneği. Bilge International Journal of Science and Technology Research, 3(2): 189-200. doi: 10.30516/bilgesci.591236
• Özkan, K., 2004. Prof. Dr. Bekir Sıtkı Evcimen sedir koruma ormanında Toros sedirinin (Cedrus libani A. Rich.) gelişimi ile yetişme ortamı faktörleri arasındaki ilişkiler. Anadolu Üniversitesi Bilim ve Teknoloji Dergisi, 5(2): 327-331.
• Özkan, K., 2005. Gedikli yetişme ortamı yöreler grubunda bitki çeşitliliği ile yeryüzü şekli özellikleri arasındaki ilişkilere dayanarak mutlak koruma alanı tespiti. Korunan Doğal Alanlar Sempozyumu, 8-10 Eylül, Isparta, s. 655-658.
• Özkan, K., Kantarcı, M.D., 2008. Beyşehir gölü havzasının orman yetişme ortamı alt bölgeleri ve yöreleri grupları. Süleyman Demirel Üniversitesi Orman Fakültesi Dergisi, 9(2): 123-135.
• Özkan, K., 2009. Environmental factors as influencing vegetation communities in Acipayam district of Turkey. Journal of Environmental Biology, 30(5): 741-746.
• Özkan, K., Şenol, H., Gülsoy, S., Mert, A., Süel, H., Eser, Y., 2009. Vegetation- environment relationships in Mediterranean mountain forests on Limeless Bedrocks of Southern Anatolia, Turkey. Journal of Environmental Engineering and Landscape Management, 17(3): 154-163.
• Özkan, K., Gülsoy, S., Mert, A., Öztürk, M., Muys, B., 2010a. Plant distribution- altitude and landform relationships in karstic sinkholes of Mediterranean region of Turkey. Journal of Environmental Biology, 31(1-2): 51-60.
• Özkan, K., Gülsoy, S., Aerts, R., Muys, B., 2010b. Site properties for Crimean Juniper (Juniperus excelsa) in semi-natural forests of south western Anatolia, Turkey. Journal of Environmental Biology, 31(1-2): 97-100.
• Özkan, K., Kuzugüdenli̇, E., 2010. Akdeniz Bölgesi Sütçüler yöresinde kızılçamın (Pinus brutia ten.) verimliliği ile yetişme ortamı özellikleri arasındaki ilişkiler. Süleyman Demirel Üniversitesi Orman Fakültesi Dergisi, 11(1): 16-29.
• Özkan, K., Mert A., 2011. Ecological land classification and mapping of Yazili Canyon Nature Park in the Mediterranean Region, Turkey. Journal of Environmental Engineering and Landscape Management, 19(4): 296-303.
• Sevim, M., 1962. orman yetişme muhitlerinin haritalandırılması hakkında ekolojik esaslar. İstanbul Üniversitesi, Orman Fakültesi Dergisi, 12(1): 16-31.
• Skovsgaard, J.P., Vanclay, J.K., 2008. Forest site productivity: A review of the evolution of dendrometric concepts for even-aged stands. Journal of Forestry, 81(1): 13-31.
• Turrill, W.,1924. On the flora of the Gallipoli Peninsula. Bulletin of Miscellaneous Information (Royal Botanic Gardens, Kew),10: 369-383. doi.org/10.2307/4111706