Onikişubat (Kahramanmaraş) yöresinde gıda olarak tüketilen bazı doğal bitki taksonlarına ait yöresel tarifler

Yıl 2021, Cilt: 22 Sayı: 2, 83 - 90, 29.06.2021

Ebru Hatice Tığlı Kaytanlıoğlu , Hüseyin Fakir , Aslı Nisa Aydemir

https://doi.org/10.18182/tjf.875214

Cited By: 1

Öz

Onikişubat yöresinde (Kahramanmaraş) doğal olarak yetişen ve gıda olarak tüketilen bazı doğal bitki taksonlarına ait yöresel tarifleri tespit etmek amacıyla yapılmıştır. Çalışmada veri toplama aracı olarak 10 soruluk anket formu kullanılmıştır. Anket uygulaması kırsal kesimde yaşayan 101 kişiyle yapılmıştır. Anket sonucunda 9 bitki taksonu belirlenmiştir. Belirlenen bitkiler 2019 yılı vejetasyon döneminde toplanmıştır. Çalışma sonucunda yemek yapımında kullanılan bitkiler; ışgın (Pistacia terebinthus L. subsp. palaestina (Boiss.) Engler), tırşik (Arum maculatum L.), yarpuz (Mentha pulegium L.), ebegümeci (Malva sylvestris L.), gelinali (Papaver rhoeas L.), semizotu (Portulaca oleracea L.), su teresi, ıspatan (Nasturtium officinale R.Br.), ısırgan (Urtica dioica L.), çiriş (Asphodelus aestivus Brot.)’dir. Bu doğal bitkiler, sağlıklı ve doğal beslenmenin yanı sıra yöre halkı tarafından ekonomik kazançta sağlamaktadır. Onikişubat yöresinde doğal olarak yetişen bitkilerin gıda olarak tüketilmesi ve gelecek nesillere bu bilgilerin aktarılması amacıyla bu bitkilerle yapılan yöresel tariflere yer verilmiştir. Pistacia terebinthus’tan yapılan dürüm ve Mentha pulegium’dan yapılan çorba literatüre kazandırılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Yenilebilir otlar, Yöresel tarif, Kahramanmaraş

Teşekkür

Yazar Ebru Hatice Tığlı Kaytanlıoğlu sürdürülebilir ormancılık tematik alanında 100/2000 YÖK doktora öğrencisidir.

Local recipes of some natural plant taxon consumed as food in Onikişubat (Kahramanmaraş) region

Öz

In this study was made to determine the local recipes of some natural plant taxa that grow naturally in the Onikisubat region (Kahramanmaraş) and are consumed as food. A questionnaire with 10 questions was used as a data collection tool in the study. The survey application was made with 101 people living in rural areas. As a result of the survey, 9 plant taxa were determined. The determined plants were collected in the 2019 vegetation period. As a result of the study, the plants used in cooking; ısgın (Pistacia terebinthus L. subsp. palaestina (Boiss.) Engler), tırsik (Arum maculatum L.), yarpuz (Mentha pulegium L.), ebegümeci (Malva sylvestris L.),gelinali (Papaver rhoeas L.),semizotu ( Portulaca oleracea L.), su teresi, ıspatan (Nasturtium officinale R.Br.), ısırgan (Urtica dioica L.), ciris (Asphodelus aestivus Brot.). These natural plants, in addition to healthy and natural nutrition, provide economic gain by the local people. In order to consume the naturally grown plants in the Onikisubat region as food and to transfer this information to future generations, local recipes made with these plants are included. The wrap made from Pistacia terebinthus and the soup made from Mentha pulegium have been brought to the literature.

Anahtar Kelimeler

Wild edible plants, Local recipe, Kahramanmaraş

Kaynakça

• Aksoy, A., Çelik, J., Tunay, H., 2016. Gazipaşa (Antalya) ilçe pazarında satılan ve halk tarafından kullanılan bazı bitkiler ve kullanım amaçları. Research Journal of Biology Sciences, 9(2): 55-60.
• Akyol, A., 2020. Burdur-Gölhisar Yöresinde Odun Dışı Orman Ürünlerinin ve Çıntar Mantarının Yerel Halk Açısından Önemi. Ziraat, Orman ve Su Ürünleri Alanında Teori ve Araştırmalar II. Gece Kitaplığı, Ankara.
• Alpaslan, İ., Önal, Ö., 2016. Ağrı bölgesi karapapak terekemelerin yaptığı yemekler. Uluslararası Karadeniz Havzası Halk Bilimi Araştırmaları Dergisi, 1(6): 98-123.
• Altay, V., Karahan, F., 2012. Tayfur Sökmen Kampüsü (Antakya-Hatay) ve çevresinde bulunan bitkiler üzerine etnobotanik bir araştırma. Karadeniz Fen Bilimleri Dergisi, 3(2): 13-28.
• Baş, T., 2010. Anket. Seçkin Yayıncılık, Ankara.
• Ceylan, F., Yücel, E., 2015. Düzce ve çevresinde gıda olarak tüketilen yabani bitkilerin tüketim biçimleri ve besin öğesi değerleri. Afyon Kocatepe University Journal of Science & Engineering, (15): 1-17.
• Davis, P.H., 1985. Flora of Turkey and East Aegean Islands, Vol 2. University Pres, Edinburgh.
• Facciola, S., Cornucopia, A., 1990. Source Book of Edible Plants. Kampong Publications, Vista.
• Fakir, H., Korkmaz, M., Güller, B., 2009. Medicinal plant diversity of western Mediterrenean region in Turkey. Journal of Applied Biological Sciences, 3(2): 30-40.
• Gürsoy, H., Gürsoy, M.E.,, 2020. Güneydoğu Anadolu’nun mis kokulu otu: Yarpuz. https://www.bilgiustam.com, Erişim: 12.01.2020.
• Hakverdi, A.E., Yiğit, N., 2017. Yozgat-Akdağmadeni yöresinde bulunan bazı tıbbi ve aromatik bitkiler. Bartın Orman Fakültesi Dergisi, 19(2), 82-87.
• Hakverdi, A.E., 2020. Isparta Uygulamalı Bilimler Ünı̇versı̇tesı̇ Orman Mühendı̇slı̇ğı̇ Bölümü öğrencı̇lerinin tarımsal ormancılık kavramı ve uygulamaları hakkında bı̇lgı̇ düzeylerı̇. Turkish Journal of Forest Science, 4(1): 60-71.
• İnaltong, T., 2015. Türkiye'nin otları. http://www. turkishcuisine.org./, Erişim: 12.01.2020.
• Kallas, J., 1996. Edible wild plants from neighborhood to wilderness: A catalyst for experiential education. 1996 Association for Experiential Education 24th Annual International Conference Proceedings, September 26-29, Spokane, WA, pp. 140-144.
• Karaca, O.B., Yıldırım, O., Çakıcı, C., 2015. Gastronomi turizminde otlar, ot yemekleri ve sağlıkla ilişkisi üzerine bir değerlendirme. Journal of Tourism and Gastronomy Studies, 3(3): 27-42.
• Karaevli, A., Sarıkaya, A.G., 2019. Korgan (Ordu) yöresinde doğal yayılış gösteren bitki taksonlarının etnobotanik özellikleri. Journal of Tourism and Gastronomy Studies, 7(2): 1108-1123.
• KTB, 2020. Kahramanmaraş il kültür ve turizm müdürlüğü. https://kahramanmaras.ktb.gov.tr/, Erişim: 12.11.2020.
• Knight, J.A., 2000. The biochemistry of aging. Advances in Clinical Chemistry, 35: 1-62.
• Korkmaz, M., Dündar, N., 2019. Tüketicilerin odun dışı orman ürünlerine yönelik satın alma tercihlerini etkileyen faktörler. Turkish Journal of Forestry, 20(3): 213-220.
• Korkmaz, M., Fakir, H., 2009. Odun dışı bitkisel orman ürünlerine ilişkin nihai tüketici özelliklerinin belirlenmesi (Isparta iline yönelik bir araştırma). SDÜ Orman Fakültesi Dergisi, A(1): 10-20.
• Korkmaz, M., Fakir, H., Guller, B., 2011. Consumer preferences for medicinal and aromatic plant products: Surveys of urban consumers and sellers in western mediterranean region of Turkey. Journal of Medicinal Plants Research (ISI), 5(10): 2054-2063.
• Polat, R., Selvi, S., Çakılcıoğlu, U., Açar, M., 2012. Investigations of ethnobotanical aspect of wild plants sold in Bingöl (Turkey) local markets. Journal of Biological Diversity and Conservation, 5(3): 155-161.
• Samavati, V., Manoochehrizade, A., 2013. Polysaccharide extraction from Malva sylvestris and its anti-oxidant activity. International Journal of Biological Macromolecules, 60: 427-436.
• Sargın, S., 2019. Mersin’in Bozyazı ilçesinde gıda olarak tüketilen yabani bitkiler. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 24(3): 152-169.
• Terzioğlu, S.,, 2020. Çiriş otu çorbası. http://www.tuzekmek.com/ciris-otu-corbasi, Erişim: 12.01.2020.
• Tugay, O., Bağcı, İ., Ulukuş, D., Özer, E., Canbulat, M.A., 2012. Kurucuova Beyşehir, Konya/Türkiye Kasabası’nda gıda olarak kullanılan doğal bitkiler. Biyolojik Çeşitlilik ve Koruma, 5(3): 140-145.
• Tunçgenç, Ş., Tunçgenç, M., 2008. Giritli Türklerin Mutfağından Ot ve Sebze Yemekleri. Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul.
• Tuzlacı, E., 2011. Türkiye’nin Yabani Besin Bitkileri ve Ot Yemekleri. Melisa Matbaacılık. İstanbul.
• TV, 2020. T.C. Tunceli Valiliği. Bir tutam Tunceli. www.tunceli.gov.tr, Erişim: 12.01.2020.
• YG, 2020. Yenişafak Gazetesi. Maraş mutfağının saklı lezzetleri. https://www.yenisafak.com/, Erişim: 12.11.2020.
• Yücel, E., Şengün, İ.Y., Çoban, Z., 2012. Afyonkarahisar çevresinde gıda olarak tüketilen yabani otlar ve tüketim biçimleri. Biyolojik Çeşitlilik ve Koruma, 5(2): 95-105.