Zonguldak ili Nebioğlu yöresi doğal meralarının toprak ve vejetasyon özelliklerinin belirlenmesi

Yıl 2022, Cilt: 23 Sayı: 3, 218 - 230, 29.09.2022

Şahin Palta , Perihan Yücesoy

https://doi.org/10.18182/tjf.1097437

Öz

Çayır ve mera alanları, hayvansal ürünlerin temelini oluşturan yem kaynaklarıdır. Doğru otlatma ile meralarda verim ve kalite artışı sağlanabilmekte; böylece hayvansal ürünlerin kalitesi de artırılabilmektedir. Bu çalışmanın amacı, doğal meraların bazı ekolojik özelliklerinin belirlenmesidir. Bu kapsamda, Zonguldak ili, Nebioğlu yöresinde bulunan dört farklı doğal mera üzerinde çalışılmıştır. Konu ile ilgili yapılan araştırmalar incelendiğinde, ülkemizde hemen hemen her bölgede meralar üzerinde çalışmalar yapıldığı saptanmış olup; Nebioğlu yöresinde daha önce böyle bir çalışmanın yapılmadığı görülmüştür. Bu durum yapılan araştırmanın özgün değerini artırmaktadır. Çalışma alanlarında mevcut bitkiler teşhis edilmiş ve baklagiller, buğdaygiller ve diğer familyalar olacak şekilde familya düzeyinde botanik kompozisyona bakılmıştır. Ayrıca mera alanlarında toprak örneklemesi yapılmıştır. Toprakların bazı fiziksel ve kimyasal analizleri için, her çalışma alanından rastgele 10’ar tane olmak üzere toplamda 40 adet örnek alınmıştır. Alınan toprak örneklerinde, toprak tekstür sınıfı (kil-toz-kum içeriği), aktüel pH (H2O), kireç içeriği, elektriksel iletkenlik, toplam azot, organik karbon, elde edilebilir potasyum ve elde edilebilir fosfor içerikleri analiz edilmiştir. Çalışmadan elde edilen veriler üzerinde baklagiller, buğdaygiller, diğer familya oranlarının ve toprak özelliklerinin araştırma sahalarına göre farklı olup olmadığını anlamak için SPSS programında tek yönlü varyans (ONE WAY ANOVA) analizi yapılmıştır. Değişik grupları tespit etmek amacıyla Duncan testi uygulanmıştır. Çalışmanın sonuçlarına göre dört mera alanında da vejetasyonun toprağı kaplama oranı %100 olarak hesaplanmıştır. En yüksek baklagil oranı %48.7 ile Hallaç merasında, buğdaygil oranı %39.8 ile Gölyanı merasında, diğer familyalar oranı ise %30.8 ile Alçak ve Hallaç mera alanlarında; en düşük baklagil oranı %38.3 ile Alçak merasında, buğdaygil oranı %20.5 ile Hallaç merasında, diğer familyalar oranı ise %20.1 ile Gölyanı merasında tespit edilmiştir. Vejetasyon analiz sonuçları incelendiğinde, alanlardaki türlerin büyük çoğunluğunun istilacı bitkilerden oluştuğu görülmektedir. Azalıcı bitkilerin oranlarının artırılması için uygun ıslah metotlarının geliştirilmesi, aşırı ve yanlış otlatmaların engellenmesi gerektiği görüşüne varılmıştır. Toprak analizleri sonuçlarına göre tüm mera alanlarındaki toprakların, killi topraklar sınıfında yer aldığı, hafif alkali ve elektriksel iletkenliğinin düşük olduğu belirlenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Ekoloji, Mera, Botanik kompozisyon, Toprak özellikleri, Nebioğlu

Destekleyen Kurum

Bartın Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri Koordinasyon Birimi

Proje Numarası

2021-FEN-CY-009

Teşekkür

Bu çalışmayı, 2021-FEN-CY-009 proje numarası ile destekleyen Bartın Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri Koordinasyon Birimine katkılarından dolayı teşekkür ederiz.

Determination of soil and vejetation characteristics of natural rangelands in Nebioğlu region (Zonguldak province)

Öz

The aim of this study was to determine the ecological characteristics of natural rangelands. For this purpose, four different natural pastures were studied in Nebioğlu region in Zonguldak province. When the studies on the subject were examined, it was determined that, while studies were carried out on pastures in almost every region of our country; such a study has not been conducted in the Nebioğlu region before. This situation increases the original value of the research. Vegetation cover in the study areas were identified and the botanical composition was checked at the family level, including Fabaceae, Poaceae and other genus. Soil sampling was done in pasture areas. A total of 40 soil samples, compiled from 10 randomly taken samples from each study area, were subjected to some physical, chemical and biological analyses. In the collected soil samples, soil texture class, actual pH (H2O), lime content, electrical conductivity, total nitrogen, organic carbon, available phosphorus and available potassium contents were analyzed. According to the results of the study, one way-Anova analysis of variance was performed in the SPSS program in order to understand if the Fabaceae, Poaceae, other genus ratios and soil properties are different among the research areas. Duncan test was applied to determine different groups. According to the results of the study, the canopy coverage of vegetation was calculated as 100% in all pasture areas. The highest rate of legumes was in Hallaç rangeland with 48.7%, grasses rate was in Gölyanı range with 39.8%, other genus rate was 30.8% in Alçak and Hallaç pastures; The lowest rate of legumes was found in Alçak pasture with 38.3%, the rate of grasses in Hallaç with 20.5%, and the rate of other families in Gölyanı range with 20.1%. According to the results of the soil analysis, it was determined that the soils in all pasture areas were in the clayey soil class, slightly alkaline and had low electrical conductivity.

Anahtar Kelimeler

Ecology, Pasture, Botanical composition, Soil properties, Nebioğlu

Proje Numarası

2021-FEN-CY-009

Kaynakça

• Allison, L.E., Moodie, C.D., 1965. Carbonate. In: Methods of Soil Analysis, Part 2. Agronomy (Eds: Black, C.A.), Academic Press, Wisconsin, pp. 1379-1396.
• Atalay, İ. Z. 1982. Gediz Havzası alüviyal topraklarının potasyum durumu ve bu topraklarda alınabilir potasyum miktarlarının tayininde kullanılacak yöntemler üzerinde bir araştırma (Doçentlik Tezi), E. Ü. Ziraat Fakültesi Toprak Bölümü, İzmir.
• Aydın, A., Çaçan, E., Başbağ, M., 2014. Mardin ili Derik ilçesinde yer alan bir meranın ot verimi ve kalitesinin belirlenmesi. Türk Tarım ve Doğa Bilimleri Dergisi, 1 (Özel Sayı-2): 1631-1637.
• Babalık, A.A., 2019. Ilıcapınar Yaylası (Taşkent) merasının vejetasyon karakteristiklerinin belirlenmesi. Türkiye Ormancılık Dergisi, 20(4): 360-365.
• Babalık, A.A., Matrasulov, F., 2020. Antalya Çukuryayla merasının vejetasyon özellikleri ve otlatma kapasitesinin belirlenmesi. Avrupa Bilim ve Teknoloji Dergisi, (20): 327-333.
• Bakır, Ö., 1987. Çayır-Mera Amenajmanı. Ankara Üniversitesi, Ziraat Fakültesi Yayınları, Yayın No:992, Ders Kitabı No: 292.
• Bakoğlu, A., Baykal, H., Çatal, M., 2021. Zorkal Yaylasının (İkizdere-RİZE) Mera özellikleri ve botanik kompozisyonun belirlenmesi. Anadolu Çevre ve Hayvancılık Bilimleri Dergisi, 6(1): 72-76.
• Bakoğlu, A., Çatal, M.İ., 2020. Elevit Yaylasının (Rize-Çamlıhemşin) mera kalitesinin değerlendirilmesi. Journal of Anatolian Environmental and Animal Sciences, 5(3): 283-289.
• Bilgin, F., Özalp, M., 2016. Yükselti değişimlerinin orman üstü meraların vejetasyon yapısı ve toprak özellikleri üzerine etkilerinin irdelenmesi. Artvin Çoruh Üniversitesi Orman Fakültesi Dergisi, 17(2): 135-147.
• Bolat, İ., 2007. Farklı arazi kullanım biçimlerinin toprağın mikrobiyal biyokütle karbon (Cmic) ve azot (Nmic) içeriğine etkisi. Yüksek Lisans Tezi, Zonguldak Karaelmas Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Bartın.
• Bolat, İ., 2019. Microbial biomass, basal respiration, and microbial indices of soil in diverse croplands in a region of northwestern Turkey (Bartın). Environmental Monitoring and Assessment, 191(11): 1-13, Doi: 10.1007/s10661-019-7817-1.
• Bolat, İ., Şensoy, H., Özer, D., 2016. Evaluation of microbial biomass C and N content of the soils cultivated with vetch (Vicia sativa L.) and alfalfa (Medicago sativa L.). Journal of the Faculty of Forestry Istanbul University, 66(1): 244-255. DOI: 10.17099/jffiu.01945.
• Bouyoucos, G.J., 1962. Hydrometer method improved for making particle size analyses of soils. Agronomy Journal, 54: 464-465.
• Bremner, J.M., Mulvaney, C.S., 1982. Nitro-Gen-Total. In: Methods of Soil Analysis, Part 2 Chemical and Microbiological Properties (Ed: Page, A.L.), SSSA Book series No: 9, Madison, pp. 595-622. Çaçan, E., Kökten, K., 2014. Bingöl ili Merkez ilçesi Çiçekyayla köyü merasının ot verimi ve otlatma kapasitesinin belirlenmesi. Türk Tarım ve Doğa Bilimleri Dergisi, 1 (Özel Sayı-2): 1727-1733.
• Çatal, M.İ., Baykal, H., Bakoğlu, A., 2019. Ovit yaylasının (İkizdere-RİZE) botanik kompozisyonunun belirlenmesi. Journal of Anatolian Environmental and Animal Sciences, 4(3): 435-440.
• Çetiner, M., Gökkuş, A., Parlak, M., 2012. Yapay bir merada otlatmanın bitki örtüsü ve toprak özelliklerine etkisi. Anadolu Tarım Bilimleri Dergisi, 27(2): 80-88.
• De Vries, D.M., De Boer, T.A., Dirver J.P.P. 1951. Evaluation of grassland by botanical research in the Netherlands. Proc. Uni. National Sci. Congr. On the Conservation and Utilization of Resources, NY, Vol. 6:522-524.
• Dursun, İ., Babalık, A.A., 2018. Isparta ili Çatoluk orman içi merasının vejetasyon yapısının belirlenmesi. Türkiye Ormancılık Dergisi, 19(3): 233-239.
• Dyksterhuis, E.J., 1948. The Vegetation of the western cross timbers. Ecological Monographs, 18: 325-376.
• Eruz, E., 1979. Toprak tuzluluğu ve bitkiler üzerindeki genel etkileri. İÜ Orman Fakültesi Dergisi, Seri B, 29(2): 112-120.
• Gökkuş, A., 2018. Meralarımız ile ilgili bir değerlendirme. TÜRKTOB Dergisi, 25: 6-8.
• Gülçur, F., 1974. Toprağın Fiziksel ve Kimyasal Analiz Metodları. Kutulmuş Matbaası, İÜ Yayın No. 1970, Orman Fakültesi Yayın No. 201, İstanbul.
• Irmak, A., 1954. Arazide ve Laboratuarda Toprağın Araştırılması Metodları. İÜ Yayın No. 559, Orman Fakültesi Yayın No. 27, İstanbul, 150 s.
• Kacar, B., 1995. Bitki ve Toprağın Kimyasal Analizleri, III. Toprak Analizleri. AÜ Ziraat Fakültesi Eğitim, Araştırma ve Geliştirme Vakfı Yayınları No: 3, Ankara, 705 s.
• Kantarcı, M.D., 2000. Toprak İlmi. İÜ Yayın No. 4261, Orman Fakültesi Yayın No. 462, İstanbul, 420 s.
• Korkanç, S.Y., 2003. Bartın yöresinde arazi kullanım sorunları ve çözüm önerileri (Iskalan deresi yağış havzası örneği). Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Olsen, S. R., Cole, C. V., Watanabe, F. S., Dean, L. A. 1954. Estimation of available phosphorus in soils by extraction with sodium bicarbonate. U. S. Department of Agriculture Circular No. 939.
• Öztürk, M., Bolat, İ., 2014. Transforming Pinus pinaster forest to recreation site: Preliminary effects on LAI, some forest floor, and soil properties. Environmental Monitoring and Assessment, 186(4): 2563-2572, DOI 10.1007/s10661-013-3560-1.
• Özyazıcı, M.A., Yıldız, A., 2017. Türkiye’nin doğusunda yer alan doğal bir meranın toprak ve bitki örtüsünün beslenme dinamiği. KSÜ Doğa Bilimleri Dergisi, 20: 109-115.
• Palta, Ş., Demir, S., Şengönül, K., Kara, Ö., Şensoy, H., 2012. Bartın yöresi ardıç yaylası graminelerindeki arbusküler mikorizal fungusların (AMF) belirlenmesi. Bartın Üniversitesi Orman Fakültesi Dergisi, 14(22): 72-81.
• Palta, Ş., Kara, Ö., Demir, S., Şengönül, K., Şensoy, H., 2013. Effects of soil properties and botanic composition on arbuscular mycorrhizal fungus (AMF) from gramineae family plants. Bartın Üniversitesi Orman Fakültesi Dergisi, 15(1-2): 22-31.
• Palta, Ş., Şengönül, K., Kara, Ö., Şensoy, H., 2009. Bartın Uluyayla yöresindeki mera vejetasyonunun bazı kantitatif özelliklerinin saptanması ve ekolojik yapının belirlenmesi. Bartın Orman Fakültesi Dergisi, 11(16): 81-94.
• Palta, Ş., Genç Lermi, A., Yiğit, M., 2019. Bartın ili Kozcağız yöresindeki bir sekonder mera alanının bazı özelliklerinin belirlenmesi. Bartın Orman Fakültesi Dergisi, 21(3): 848-859.
• Palta, Ş., Genç Lermi, A., 2018. Bartın ili Mekeçler yöresi suni mera alanının bazı özelliklerinin belirlenmesi. Zeugma I. Uluslararası Multidisipliner Çalışmalar Kongresi, 13-16 Eylül, Gaziantep, s. 742-747.
• Parlak, A.Ö., Parlak, M., Gökkuş, A., Demiray, H.C., 2015. Akdeniz (Çanakkale) meralarının ot verimi ve kalitesi ile botanik kompozisyonu ve bazı toprak özellikleri. ÇOMÜ Ziraat Fakültesi Dergisi, 3(1): 99-108.
• Polat, T., Budak, S., Akkaya, G., 2018. Adıyaman ili Kuyulu köyü doğal meralarının kuru ot verimi, kalitesi ve botanik kompozisyonu üzerine bir araştırma. Harran Tarım ve Gıda Bilimleri Dergisi, 22(3): 348-354.
• Rhoades, J.D., 1983. Soluble Salts. In: Methods of Soil Analysis. Part 2: Chemical and Microbiological Properties, (Eds: Page, A. L.), SSSA, Madison, USA, pp. 149-157.
• Rowell, D.L., 1994. Soil Science: Methods and Applications. Longman Scientific and Technical, Singapore.
• Seydoşoğlu, S., Saruhan, V., 2018. Aşırı otlatmann doğal meralar üzerine etkileri. III. Uluslararası Mesleki ve Teknik Bilimler Kongresi, 21-22 Haziran, Gaziantep, s. 78-85.
• SPSS Inc. 2007. SPSS for Windows, Version 18.0. Chicago, SPSS Inc.
• Sürmen, B., Sürmen, M., Yavuz, T., İmamoğlu, A., 2020. Gümüşhane ili meralarına ait vejetasyon ve bazı çevresel özelliklerin jeoistatistiksel analizi. Gümüşhane Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 10(2): 339-354.
• Şengönül, K., Kara, Ö., Palta, Ş., Şensoy, H., 2009. Bartın Uluyayla yöresindeki mera vejetasyonunun bazı kantitatif özelliklerinin saptanması ve ekolojik yapının belirlenmesi. Bartın Orman Fakültesi Dergisi, 11(16): 81-94.
• Şimşek, U., Aydın, A., 2018. Doğal meralarda vejetasyon ve toprakların bazı fiziko-kimyasal özellikleri arasındaki ilişkiler. Artvin Çoruh Üniversitesi Orman Fakültesi Dergisi, 19(1): 84-92.
• TCZV, 2021. Coğrafya. TC Zonguldak Valiliği Resmi İnternet Sayfası, http://www.zonguldak.gov.tr/cografya, Erişim tarihi: 04.11.2021
• Tükel, T., Hatipoğlu, R., 2017. Çayır Mera Amenajmanı. Çukurova Üniversitesi Ziraat Fakültesi Genel Yayın No: 191, Ders Kitapları Yayın No: A-59, Adana.
• Ünal, S., Mutlu, Z., Mermer, A., Urla, Ö., Ünal, E., Aydoğdu, M., Aslan, S., 2012. Ankara ili meralarının değerlendirilmesi üzerine bir çalışma. Tarla Bitkileri Merkez Araştırma Enstitüsü Dergisi, 21(2): 41-49.
• Walkley, A., Black, L.A., 1934. An examination of method for determining soil organic matter and a proposed modification of the chromic acid titration method. Soil Science, 37(1): 29-38.