Burdur kent merkezi peyzaj alanlarında odunsu bitki taksonlarında fitofag böcekler ve avcıları

Yıl 2022, Cilt: 23 Sayı: 3, 203 - 211, 29.09.2022

Gülser Patlar Mustafa Avcı Şükran Oğuzoğlu

https://doi.org/10.18182/tjf.1100678

Öz

Burdur kent merkezi parklarında bulunan ağaç ve çalı formundaki süs bitkileri üzerinde yaşayan fitofag ve avcı böcek türlerini belirlemek amacıyla 2018-2019 yıllarında Nisan-Kasım dönemi boyunca arazi çalışmaları yürütülmüştür. İl merkezinde bulunan 15 park çalışma alanı olarak seçilmiştir. Parklar yıl boyunca 3-4 sefer ziyaret edilerek böcek türleri ve konukçu bitkiler toplanmış, preparasyon ve teşhisleri yapılmıştır. Çalışma boyunca toplam 34 bitki taksonu incelenmiştir. Sonuç olarak; üç takıma bağlı 19 familyadan [Pseudococcidae 1, Diaspididae 4, Marchalinidae 1, Tingidae 3, Psyllidae 2, Cicadellidae 3, Miridae 7, Lygaeidae 6, Coreidae 2, Rhapolidae 2, Pentatomidae 4, Cixidae 1 (Hemiptera), Apionidae 3, Chrysomelidae 4, Curculionidae 8, Malachiidae 1, Elateridae 1 (Coleoptera), Tortricidae 1 ve Notodontidae 1 (Lepidoptera)] toplam 55 adet fitofag böcek türü saptanmıştır. Marchalinidae familyasından Marchalina hellenica (Gennadius, 1883)’nın çalışma alanlarında en yaygın ve yoğun bulunan tür olduğu belirlenmiştir. Malachiidae familyasından Anthocomus equestris (Fabricius, 1781) Türkiye böcek faunası için yeni kayıttır. Fitofag türlerin avcısı olarak familyalara göre Nabidae 1, Miridae 1, Anthocoridae 2, Coccinellidae 10, Cantharidae 2, Srypidae 1 ve Forficulidae 1 olmak üzere toplam 18 avcı böcek türü elde edilmiştir. Fitofag böcek-konukçu bitki ilişkisi incelendiğinde 83 ilişki tespit edilmiştir. Fitofag böcek-konukçu bitki-avcı tür bakımından ise 26 ilişki bulunduğu belirlenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Burdur, Peyzaj alanları, Park, Fitofag böcekler, Avcı türler

Teşekkür

Bu çalışma ilk yazarın ISUBÜ Lisansüstü Eğitim Enstitüsü’nde tamamlanan yüksek lisans tezinin bir bölümüdür. Böcek örneklerinin teşhisi için Sayın Dr. Öğr. Üyesi Derya ŞENAL (Bilecik Şeyh Edebali Üniversitesi) (Coccinellidae)’a, Sayın Prof. Dr. Rüstem HAYAT (Akdeniz Üniversitesi) (Syrphidae)’a, Sayın Prof. Dr. Ahmet DURSUN (Amasya Üniversitesi) (Hemiptera)’a, Sayın Prof. Dr. Osman SERT (Hacettepe Üniversitesi) (Curculionidae)’e, Sayın Prof. Dr. Bülent YAŞAR (Isparta Uygulamalı Bilimler Üniversitesi) (Diaspididae)’a, Sayın Prof. Dr. Ali GÖK (Süleyman Demirel Üniversitesi) (Chrysomelidae)’e, Sayın Doç. Dr. Mahmut KABALAK (Hacettepe Üniversitesi) ve Sayın Dr. Nicklas JANSSON (Linköping University) (Elateridae)’a ve Sayın Dr. José Manuel GROSSO-SILVA (Universidade do Porto) (Cantharidae)’ya teşekkür ederiz. Bitki türlerinin teşhisinde yardımcı olan Sayın Prof. Dr. Atila GÜL ve Sayın Doç. Dr. Şirin DÖNMEZ (Süleyman Demirel Üniversitesi)’e, Sayın Prof. Dr. Hüseyin FAKİR (Isparta Uygulamalı Bilimler Üniversitesi)’e ve Sayın Prof. Dr. Ünal AKKEMİK (İstanbul Üniversitesi-Cerrahpaşa)’e teşekkür ederiz.

Phytophagous insects and their predators in woody plant taxa in urban landscapes in Burdur City center

Öz

Field studies were carried out during the April-November period of 2018-2019 in order to determine the phytophagous and predatory insect species living on ornamental trees and shrubs in Burdur city center parks. 15 parks located in the city center were chosen as the study area. The parks were visited three-four times throughout the year and specimens of insects and host plants were collected and brought to the laboratory for preparation and diagnosis. A total of 34 plant taxa were examined throughout the study. As a result, totally 55 phytophagous insect species were identified from three orders and 19 families [Pseudococcidae 1, Diaspididae 4, Marchalinidae 1, Tingidae 3, Psyllidae 2, Cicadellidae 3, Miridae 7, Lygaeidae 6, Coreidae 2, Rhapolidae 2, Pentatomidae 4, Cixidae 1 (Hemiptera), Apionidae 3, Chrysomelidae 4, Curculionidae 8, Malachiidae 1, Elateridae 1 (Coleoptera), Tortricidae 1, and Notodontidae 1 (Lepidoptera)]. Among them, the most common and abundant species was Marchalina hellenica (Gennadius, 1883) from the Marchalinidae family. We report Anthocomus equestris (Fabricius, 1781) from the Malachiidae family as a new record from Turkey. Totally 18 predator species were identified from seven families [Nabidae 1, Miridae 1, Anthocoridae 2, Coccinellidae 10, Cantharidae 2, Srypidae 1, and Forficulidae 1]. We identified 83 interactions between phytophagous insects and host plants, and 26 interactions among phytophagous insects, host plants, and predator species.

Anahtar Kelimeler

Burdur, Urban landscapes, Park, Phytophagous insects, Predator species

Kaynakça

• Akbulut, A., 1998. Trabzon’daki süs bitkilerinde zarar yapan böcekler üzerine araştırmalar. Yüksek Lisans Tezi, Karadeniz Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Trabzon.
• GBIF, 2022. Anthocomus (Celidus) equestris (Fabricius, 1781). https://www.gbif.org/species/182395142, Erişim: 03.02.2022.
• Aysal, T., 2015. Tekirdağ ilinde bulunan Tingidae türleri, yayılışları, doğal düşmanları ve Stephanitis pyri (F.) ile Stethoconus pyri (Mella) arasındaki ilişkiler üzerinde çalışmalar. Doktora Tezi, Namık Kemal Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Tekirdağ.
• Bali, B., 2011. Antalya ve çevresindeki Coccinellidae (Coleoptera) familyasına bağlı türler ve yayılış alanlarının saptanması. Yüksek Lisans Tezi, Yüzüncü Yıl Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Van.
• Balkan, Ö., 2019. Antalya il merkezinde park ve bahçelerde bulunan entomofag (predatör ve parazitoit) böcekler üzerine bir araştırma. Yüksek Lisans Tezi, Akdeniz Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Antalya.
• Bolve, W., Koch, T., Krumm, T., Piel, J., Jux, A., 1999. Induced biosynthesis of Insect Semiochemicals in Plants. In: Insect-Plant Interactions and Induced Plant Defence (Chadwick, D. J., Goode, J.), Wiley, Chicester, pp. 110-126.
• Çalışkan, A.F., Ulaşlı, B., Ulusoy, M.R., 2017. Mersin ili park ve peyzaj alanlarında tespit edilen unlubit (Hemiptera: Coccomorpha: Pseudococcidae) türleri. Türkiye Entomoloji Bülteni, 7(1): 75-80.
• Çiftçi, Ü., 2018. Diyarbakır ili park ve bahçelerdeki Coccoidea üst familyasına ait türlerin belirlenmesi. Yüksek Lisans Tezi, Dicle Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Diyarbakır.
• Elma, F.N., Alaoğlu, Ö., 2008. Konya ilinde peyzaj alanlarındaki ağaç ve çalılarda bulunan zararlı akar türleri ve doğal düşmanları. Türkiye Entomoloji Dergisi, 32(2): 115-129.
• Güleç, G., 2011. Antalya ili park alanlarında Aphidoidea (Hem.) türlerinin saptanması ve doğal düşmanlarının belirlenmesi. Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Antalya.
• Hazer Uçar, M., 2015. Tokat ili park ve bahçelerindeki süs bitkilerinde bulunan zararlı akarlar ve doğal düşmanlarının incelenmesi. Yüksek Lisans Tezi, Gaziosmanpaşa Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Tokat.
• Isparta, L., Yaşar, B., 2020. Muğla ili Dalaman, Köyceğiz ve Marmaris ilçelerinde park ve süs bitkilerinde bulunan Diaspididae (Hemiptera: Coccomorpha) familyasına bağlı türler. Turkish Journal of Forestry, 21(1): 55-59.
• Kaydan, M.B., Kilincer, N., Uygun, N., Japoshvilli, G., Gaimari, S., 2006. Parasitoids and predators of pseudococcidae (Hemiptera: Coccoidea) in Ankara, Turkey. Phytoparasitica, 34(4): 331-337.
• Kaydan, M.B., Ülgentürk, S., Özdemir, I., Ulusoy, M.R., 2014. Bartın ve Kastamonu illerinde tespit edilen Coccoidea (Hemiptera) türleri. Bitki Koruma Bülteni, 54(1): 11-44.
• Kaymak, A., Yaşar, B., 2017. Manisa ili park ve süs bitkilerinde bulunan Diaspididae (Hemiptera: Coccomorpha) türlerinin saptanması. Türkiye Entomoloji Bülteni, 7(1): 41-53.
• Kıyak, S., 2000. Entomolojik Müze Metotları. Öğün Matbaacılık, Ankara.
• Kök, Ş., Tomanović, Ž., Nedeljković, Z., Şenal, D., Kasap, İ., 2020. Biodiversity of the natural enemies of aphids (Hemiptera: Aphididae) in Northwest Turkey. Phytoparasitica, 48(1): 51-61.
• Küçükçakal, Ü., 2011. Isparta ili park ve süs bitkilerinde zarar yapan Diaspididae familyasına ait türlerin (Homoptera: Coccoidea) saptanması. Yüksek Lisans Tezi, Süleyman Demirel Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Isparta.
• Lotfalizade, H., Ahmadi, A., 2000. Natural enemies of cypress tree mealybug Planococcus vovae (nasonov) and their parasitoids in Shiraz Iran. Iran Agricultural Research, 19(2): 145-154.
• Mutun, S., Ceyhan, Z., Sözen, C., 2009. Invasion by the oak lace bug, Corythucha arcuata (Say) (Heteroptera: Tingidae), in Turkey. Turkish Journal of Zoology, 33(3): 263-268.
• Oğuzoğlu, Ş., Avcı, M., 2019. Natural enemies of Cinara cedri Mimeur 1936 (Hemiptera: Aphididae) in Cedar forests in Isparta Regional Forest Directorate. Kastamonu University Journal of Forestry Faculty, 19(2): 173-185.
• Oğuzoğlu, Ş., Avcı, M., İpekdal, K., 2021. Predators of the giant pine scale, Marchalina hellenica (Gennadius 1883; Hemiptera: Marchalinidae), out of its natural range in Turkey. Open Life Sciences, 16: 682-694.
• Özçelik, H., Çinbilgel, İ., Muca, B., Tavuç İ., Koca, A., Bebekli, Ö. 2016. Burdur İli Bitki Envanteri (Ekonomik, Nadir ve Endemik Bitkileri), Burdur Belediyesi, Sistem Ofset ve Matbaası, Ankara.
• Öztürk, D.Ö., 2017. Kayseri ili merkez ilçeleri park ve süs bitkilerinde bulunan yaprakbiti (Hemiptera: Aphididae) türlerinin saptanması. Yüksek Lisans Tezi, Erciyes Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Kayseri.
• Patlar, G., Oğuzoğlu, Ş., Avcı, M., Şenol, Ö., 2021. Aphid (Hemiptera: Aphididae) species in Burdur urban parks with three records for the fauna of Turkey, their host plants and predators. Turkish Journal of Entomology, 45(3): 371-387.
• Rana, N., Ushna, B.R., Muhammad, Z.I., Iqra, A., Shahla, N. Zunaira, S., 2017. Assortment and comparative abundance of foliage insects on lemon (Citrus limon L.) and fruiter (Citrus reticulata Blanco cv. Feutrell’s Early). Journal of Entomology and Zoology Studies, 5(6): 459-465.
• Skvarla, M.J., 2019. New information about Anthocomus equestris (Fabricius, 1781) (Coleoptera: Melyridae), a soft-winged flower beetle commonly found in homes. Proceedings of the Entomological Society of Washington, 121(4): 693-699.
• Sönmezyıldız, H., 2006. Bartın yöresinde fidanlarda ve süs bitkilerinde zarar yapan böcekler. Yüksek Lisans Tezi, Zonguldak Karaelmas Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Zonguldak.
• Talebi, A.A., Ameri, A., Fathipour, Y., Rakhshani, E., 2008. Natural enemies of Cypress tree mealybug, Planococcus vovae (Nasonov)(Hem., Pseudococcidae), and their parasitoids in Tehran, Iran. Journal of Agricultural Science and Technology, 10: 123-133.
• Tshernyshev, S.E., 2021. A review of the genus Anthocomus Erichson, 1840 (Coleoptera, Cleroidea, Malachiidae) species of Inner Asia. Zootaxa, 4969(3): 511525.
• Tunca, H., Kılınçer, N., Özkan, C., 2011. Bitkiler, herbivorlar ve doğal düşmanlar arasındaki trofik ilişkiler. Ankara Üniversitesi Çevrebilimleri Dergisi, 3(2): 37-45.
• Ülgentürk, S., 1998. Ankara ili park ve süs bitkilerinde zararlı Coccidae (Homoptera: Coccidae) türleri ve bunlardan Eulecanium ciliatum (Douglas)’ın biyo-ekolojisi üzerine araştırmalar. Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Ülgentürk, S., Toros, S., 2000. Ankara ili park bitkilerinde saptanan Diaspididae (Homoptera: Coccoidea) türlerinin parazitoit ve predatörleri üzerinde ön araştırma. Tarım Bilimleri Dergisi, 6(4): 106-110.
• Ülgentürk, S., Şahin, Ö., Kaydan, M. B., 2008. İstanbul ili yeşil alan bitkilerinde bulunan Coccoidea (Hemiptera) türleri. Bitki Koruma Bülteni, 48(1): 1-18.
• Ülgentürk, S., Szentkirályi, F., Uygun, N., Fent, M., Gaimari, S. D., Civelek, H., Ayhan, B., 2013. Predators of Marchalina hellenica (Hemiptera: Marchalinidae) on pine forests in Turkey. Phytoparasitica, 41(5): 529-537.
• Ülgentürk, S., Dokuyucu, Ö., 2019. Pest species of Coccoidea (Hemiptera; Coccomorpha) in forest of Turkey. Turkish Journal of Forestry, 20(4): 482-491.
• Yaşar, B., 2017. Park ve Süs Bitkileri Zararlıları. Gezegen Basım, Isparta.
• Yaşar, B., 2020. Burdur ilindeki park ve süs bitkileri üzerinde saptanan sert kabuklu bitler (Hemiptera: Coccomorpha: Diaspididae). Turkish Journal of Forestry, 21(2): 141-147.
• Yaşar, B., Küçükçakal, Ü., 2013. Isparta ili park ve süs bitkilerinde zararlı Diaspididae (Hemiptera: Coccoidea) türleri. Türkiye Entomoloji Bülteni, 3(3): 161-168.