Examination of the usage possibilities of some natural herbaceous species of Sivas (Türkiye) in landscape design

Yıl 2024, Cilt: 25 Sayı: 3, 340 - 350, 30.09.2024

Selvinaz Gülçin Bozkurt

https://doi.org/10.18182/tjf.1399391

Öz

In this study, the natural herbaceous plant species of Sivas, which has a large surface area in the Central Anatolia Region of Turkey, were examined and it was aimed to determine which species can be used in landscape design and for what purposes they can be used. As a result of the field studies carried out in this region, it was determined that the area has a rich flora and 331 species can be used in landscape design. Plants to determine the possible uses of the identified species in landscape designs; it was evaluated according to its location, flower color, flower season, usage area, element and endemism status. According to this evaluation, it was determined that 114 of 331 herbaceous species were endemic, 158 were Iranian-Turanian, 22 were European-Siberian, 15 were Mediterranean and 136 were unknown species. 12 criteria for the use of these plants identified in the field in landscape designs (1: ground floor flowers, 2: stone gardens, 3: water gardens, 4: indoors, 5: city parks, 6: roadsides, 7: natural landscape, 8: as a color combination element, 9: as a ground cover, 10: as plant groups, 11: on slopes, 12: as a climber) and it was determined that there were 98 species with 6 or more of these criteria and 102 species with 5 criteria. As a result, the most species that can be used in landscape designs in the area belong to the Compositae family (61 species), and the species with the highest landscape value are; it has been determined that it is a family of Labiatae, Boraginaceae, Scrophulariaceae and Campanulaceae. In addition, the use of these species in landscape design and applications has been suggested.

Anahtar Kelimeler

Natural plants, Landscape values, Species used in landscape architecture, Sivas

Sivas’ın bazı doğal otsu türlerinin peyzaj tasarımında kullanım olanaklarının incelenmesi

Öz

Bu çalışmada, Türkiye'nin İç Anadolu Bölgesinde geniş bir yüzölçüme sahip olan Sivas’ın doğal otsu bitki türleri incelenmiş ve bu türlerden peyzaj tasarımında kullanılabilecek olan türlerin neler olduğu ve hangi amaçlarla kullanılabileceğinin belirlenmesi amaçlanmıştır. Bu bölgede yapılan arazi çalışmaları sonucunda alanın zengin bir floraya sahip olduğu ve 331 türün peyzaj tasarımında kullanılabileceği belirlenmiştir. Tespit edilen türlerin peyzaj tasarımlarında olası kullanımlarının belirlenmesi için bitkiler; bulunduğu yer, çiçek rengi, çiçek mevsimi, kullanım alanı, element ve endemizm durumuna göre değerlendirilmiştir. Bu değerlendirmeye göre 331 otsu türün 114’ü endemik, 158’i İran-Turan, 22’si Avrupa-Sibirya, 15’i Akdeniz elementi ve 136’sının bilinmeyen tür olduğu tespit edilmiştir. Alanda tespit edilen bu bitkilerin peyzaj tasarımlarında kullanılabilmesi için 12 kriter (1: zemin kat çiçekleri, 2: taş bahçelerde, 3: su bahçelerinde, 4: iç mekanlarda, 5: şehir parklarında, 6: yol kenarlarında, 7: doğal peyzajda, 8: renk birleştirme elemanı olarak, 9: zemin kaplaması olarak, 10: bitki grupları olarak, 11: yokuşlarda, 12: tırmanıcı olarak) ele alınmış ve bu kriterlerden 6 ve üzeri kritere sahip olan 98 tür, 5 kritere sahip 102 türün olduğu belirlenmiştir. Sonuç olarak alanda peyzaj tasarımlarında kullanılabilecek en fazla türün Compositae familyasına ait (61 tür) olduğu, peyzaj değeri en yüksek türlerin ise; Labiatae, Boraginaceae, Scrophulariaceae, Campanulaceae familyası olduğu tespit edilmiştir. Ayrıca bu türlerin peyzaj tasarım ve uygulamalarında kullanımları önerilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Doğal bitkiler, Peyzaj değerleri, Peyzaj mimarlığında kullanılan türler, Sivas

Kaynakça

• Acar, C., 2001. Trabzon Yöresi Değirmendere ve Solaklı havzaları yol şevlerinde yetişen yer örtücü bitkiler. Kafkas Üniversitesi Artvin Orman Fakültesi Dergisi, 1: 43-53.
• Acar, C., 1997. Trabzon ve yöresinde yetişen doğal bazı yerörtücü bitkilerin peyzaj mimarlığında değerlendirilmeleri üzerine bir araştırma. Doktora Tezi, Karadeniz Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Trabzon.
• Akpulat, H.A., 2018. Lota gölleri (Sivas, Türkiye) ve çevresinin florası. Turkish Journal of Biodiversity, 1(1): 2433.
• Akpulat, H.A., Karakuş, C.B., 2019. Sivas ilinde yayılış gösteren endemik türlerin tehlike kategorilerine göre mekansal dağılımı. VIII. Umteb International Congress on Vocational & Technical Sciences, 11-13 Ekim 2019, Sivas, s. 185-197.
• Akpulat, H.A., Çelik, N., 2002. Sivas- Sıcak Çermik Arası Florası. Cumhuriyet Universitesi Fen Bilimleri Dergisi, 23(1): 1-15.
• Akpulat, H.A., Çelik, N., 2005. Flora of gypsum areas in Sivas in the eastern part of Cappadocia in Central Anatolia, Turkey. Journal of Arid Environments, 61(1): 27-46.
• Aksoy, O., Erken, K., 2022. Marmara florasında doğal olarak yetişen bitki türlerinin peyzaj mimarlığında kullanımı. Dört mevsim çiçekli bir bahçe için bitkisel tasarım projesi örneği. Ağaç ve Orman, 3(1): 8-19.
• Aslan, M., Akan, H., 2019. A study of natural woody plants of forest in Şanlıurfa–determination of detection and landscape values of parks and garden plants. Biological Diversity and Conservation, 12(1): 50-65.
• Atalay, İ., 1994. Türkiye Vejetasyon Coğrafyası. Ege Üniversitesi Basımevi, İzmir.
• Bayraktar, A., 1980. İzmir ve çevresi yeşil örtüsünde bazı doğal bitki türlerinin saptanması ve peyzaj çalışmalarında kullanım olanakları üzerinde araştırmalar. Türkiye Peyzaj Mimarisi Derneği Yayınları, No:1980/2, İzmir.
• Bekci, B., Var, M., Taşkan, G., 2013. Bitkilendirme tasarım kriterleri bağlamında doğal türlerin kentsel boşluk alanlarında değerlendirilmesi: Bartın, Türkiye. Artvin Çoruh Üniversitesi, Orman Fakültesi Dergisi 14(1): 113–125.
• Bozkurt, S.G., 2021a. Sivas’da doğal olarak yetişen bazı odunsu ve çalı türlerinin peyzaj mimarlığında kullanım olanaklarının belirlenmesi. Eurasian Journal of Forest Science, 9 (3): 79-91.
• Bozkurt, S.G., 2021b. Sivas ilinde doğal olarak yetişen bazı geofitlerin peyzaj mimarlığında kullanım olanaklarının incelenmesi. Atatürk Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 52 (3): 300-313, Erzurum.
• Civelek, Ş., 1986. Taşlıdere (Sivas) Florası. Bilim Uzmanlığı Tezi. Cumhuriyet Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Sivas.
• Civelek, Ş., 1992. Çamlıbel – Yıldız Dağları (Sivas – Tokat) florası. Turkish Journal of Botany, 16(1): 21-53.
• Çelik, N., Yıldız, B., 1991. Tecer Dağları (Sivas) florası. Cumhuriyet Üniversitesi Fen Bilimleri Dergisi, 14:3-16.
• Dağ, C., 2007. Sıcak Çermik – Yıldızeli (Sivas) arası florası. Bilim Uzmanlığı Tezi, Cumhuriyet Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Sivas.
• Davis, P.H., 1965. Flora of Turkey and The East Aegean Islands. Vol. 1. Edinburgh University Press, Edinburgh.
• Davis, P.H., 1965-1988. Flora of Turkey and The East Aegean Islands. Vol. 1-10. Edinburgh University Press, Edinburgh.
• Dönmez, E., 1994. Sivas – Hafik arası florası. Bilim uzmanlığı tezi, Cumhuriyet Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Sivas.
• Dönmez, E., 1999. Gövdeli Dağı (Sivas-Kayseri) florası. Doktora Tezi, Cumhuriyet Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Sivas.
• Dönmez, E., 2000. New floristic records for squares B6 (Sivas-Kayseri). Turkish Journal of Botany, 24(5): 307-309.
• Ekim, T., Düzenli, A., 1982. İncebel Dağlarının (Kayseri-Sivas) florası. TÜBİTAK, Proje no: TBAG – 419, Ankara.
• Envy, 2004. Handbook of Threatened and Endemic Plant Species of BTC Pipeline, BTC Co., Ankara.
• Eroğlu, E., Kesim, G., A., Müderrisoğlu, H., 2005. Düzce kenti açık ve yeşil alanlarındaki bitkilerin tespiti ve bazı bitkisel tasarım ilkeleri yönünden değerlendirilmesi. Tarım Bilimleri Dergisi 11(3): 270–277.
• Eroğlu, E., Acar, C., 2009. Trabzon ve yakın çevresi bazı yayla alanlarındaki alpin bitkiler ve peyzaj mimarlıgı çalısmalarında kullanım potansiyelleri. Düzce Üniversitesi. Orman Fakültesi Ormancılık Dergisi, 5(1): 42-59.
• Ergün, A., 2008. Sivas şehrinde kentleşme ve sanayileşmeye bağlı çevre sorunları. Yüksek Lisans Tezi, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya.
• Ergüner, Y., Kumar, J., Hoffman, F. M., Dalfes, H. N., Hargrove, W. W., 2019. Mapping ecoregions under climate change: a case study from the biological ‘crossroads’ of three continents, Turkey. Landscape Ecology, 34(1): 35-50.
• Ekici, B., 2010. Bartın kenti ve yakın çevresinde yetişen bazı doğal bitkilerin kentsel mekanlarda kullanım olanakları. Süleyman Demirel Üniversitesi Orman Fakültesi Dergisi, A(2): 110-126.
• Göktaş, O., Akpulat, H.A., 2021. Ulaş–Kangal (Sivas, Türkiye) arası florası. Turkish Journal of Biodiversity, 4(1): 7-21.
• Güner, A., Özhatay, N., Ekim T., Başer, H.K.C., 2000. Flora of Turkey and East Aegean Islands, Edinburgh University Press, Edinburgh (2000). Supplement, 2(11): 656.
• Gülçin, D., Deniz, B., 2020. Remote sensing and GIS-based forest fire risk zone mapping: The case of Manisa, Turkey. Turkish Journal of Forestry, 21(1): 15-24.
• Irmak, M.A., Yılmaz, H., 2008. Tortum Çayı Havzası’nın odunsu bitkilerinin peyzaj mimarlığı açısından fonksiyonel ve estetik amaçlı kullanım olanaklarının belirlenmesi. Biyolojik Çesitlilik ve Koruma, 1(1): 1-12.
• Kaya, A., Karagüzel, Ö., Aydinşakir, K., Kazaz, S., Özçelik, A., 2012. Türkiye’de doğal olarak yetişen bazı Gypsophila (Gypsophila sp.) türlerinin süs bitkisi olarak kullanım olanakları. Batı Akdeniz Tarımsal Araştırma Enstitüsü Derim Dergisi, 29(1): 37–47.
• Karaşah, B., Var, M., 2012. Trabzon ve bazı ilçelerinde kent dokusundaki bitkilendirme tasarımlarının ölçü–form açısından irdelenmesi. Bartın Orman Fakültesi Dergisi, 14: 1–11.
• Kılıç, T., Kazaz, S., Ergür, G.E., Gül, A., 2016. Meyve özellikli odunsu bitki türlerinin peyzaj amaçlı bitkisel tasarımda kullanılabilme olanakları. VI. Süs Bitkileri Kongresi, 19-22 Nisan, Antalya, s.347-357.
• Koçan, N., 2010. Peyzaj planlama ve tasarım çalışmalarında kuşburnu (Rosa canina L.) bitkisinin değerlendirilmesi. Harran Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 14(4): 33– 37.
• Kurt, L., 1995. Yozgat-Sivas arasında kalan bölgenin vejetasyonunun (Geyikli Dağı, Sırıklı Dağı, Karababa Dağı, Ak Dağlar) sinekolojik yönden araştırılması. Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Kurşun, H., 2014. Peyzaj mimarlığı çalışmalarında süs bitkisi olarak kullanılan meyve türleri (Mezuniyet Tezi). Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi, Ankara.
• Meffe, G.K., Carroll, C.R., 1994. Principles of Conservation Principles. Sinauer Associates Inc. Publishers, Sunderland, Massachusetts, USA.
• Özüdoğru, B., Erik, S., Akaydın, G., 2010. The Flora of The Karababa Mountain (Sivas-Şarkışla/Turkey). Biological Diversity and Conservation 3/3; 176-192.
• Özer, S., Yılmaz, H., Kaya, Y., 2009. Determination of the diversity of grassy and woody plant species in Sarıkamış/Turkey district and evaluation of their usability in planning and design attempts. Biological Diversity and Conservation, 2(3): 75–81.
• Polunin, O., 1969. Flowers of Europe Flowers, Oxford University Press, Oxford, England.
• Sarıbaş, M., Kaya, Z., Başaran, S., Yaman B., Sabaz, M., 2007. The Use of Some Natural Plant Species from the Western Black Sea region of Turkey for landscape design. Fresenius Environmental Bulletin, 16(2): 193
• Sivas, 2002. Sivas İl Yıllığı 2002, Sivas: Sivas Valiliği.
• Sivas Haritası, 2021. https://upload.wikimedia.org/wikipedia/ commons/thumb/7/7a/Sivas_%28tr%29.svg/891px-Sivas_%28tr%29.svg.png, Erişim: 12.03.2021.
• Sivas Haritası, 2023. https://i.idefix.com/pimages/Content/Uploads/ LandingPage/IDEFIX/campain/harita/sivas.png, Erişim: 12.03.2023.
• Tırnakçı, A., Aklıbaşında, M., 2023. Doğal bitki türlerinin kentsel alanlardaki bitkisel tasarımlarda kullanımı. Artvin Çoruh Üniversitesi Orman Fakültesi Dergisi 24 (1) : 167-177.
• Turgut, H., 2009. Erzurum’daki bazı sulak alan bitkilerinin tespiti ve bu bitkilerin peyzaj mimarlığında kullanım olanakları. Doktora Tezi, Atatürk Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Erzurum.
• Turgut, H., Atabeyoğlu, Ö., Yılmaz, H., Irmak, M., A., 2012. Evaluating different planting design compositions for visual landscape quality in street planting. Artvin Çoruh Üniversitesi Orman Fakültesi Dergisi, 13(1): 49–66.
• Turgut, H., Karaşah, B., Erdoğan, A., Yaman, Y., K., Eminağaoğlu, Ö., 2013. Artvin ili çevresinde bulunan bazı doğal bitkilerin süs bitkisi olarak kullanılabilirliğinin belirlenmesi. 5. Süs Bitkileri Kongresi, 6-9 Mayıs, Yalova, s. 134–142.
• TÜBİVES, 2021-2023. Türkiye Bitkileri veri Sistemi. http://194.27.225.161/yasin/tubives/index.php, Erişim: 15.05.2023.
• Türkmen, N., 1987. Çukurova üniversitesi kampus alanının doğal bitkileri, hayat formları ve habitatları. Yüksek Lisans Tezi, Çukurova Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Adana.
• Yazgan, M., E., Korkut, A., B., Barış, E., Erkal, S., Yılmaz, R., Erken, K., Gürsan, K., Özyavuz, M., 2005. Süs bitkileri üretiminde gelişmeler. Türkiye Ziraat Mühendisliği VI. Teknik Kongresi, 3-7 Ocak, Tekirdağ, s. 589-607.
• Yıldız, B., 1996. Floristic Characteristics of Köse Dağı (Sivas). Turkish Journal of Botany, 20(5): 417-457.
• Yılmaz, H., Kelkit, A., Bulut, Y., Yılmaz, S., 1996. Erzurum yöresi doğal çayır-mera ve yayla vejetasyonlarında yetişen otsu ve odunsu bitki türlerinin peyzaj mimarlığındaki önemi. Türkiye 3. Çayır-Mera ve Yem Bitkileri Kongresi, 17-19 Haziran, Erzurum, s.212–218.
• Yılmaz, H., Karahan, F., 1999. Alpin bitkilerin korunması ve yararlanma olanakları. Atatürk Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 30(1): 95–103.
• Yılmaz, H., Yılmaz, H., 2009. Karayolu şevlerinde doğal olarak yetişen odunsu bitkilerin kullanım alanlarının irdelenmesi; Erzurum-Uzundere örneği. Süleyman Demirel Üniversitesi Orman Fakültesi Dergisi, A (1): 101-111.