Tek ağaçta göğüs çap artımının periyot süresi, yaş sınıfı ve sosyal sınıfına göre değişimi: Sarıkamış yöresi sarıçam meşcereleri örneği

Yıl 2024, Cilt: 25 Sayı: 4, 437 - 446, 28.12.2024

Burak Koparan , Onur Alkan , Serdar Carus , Yılmaz Çatal , Ramazan Ozçelik

https://doi.org/10.18182/tjf.1529824

Öz

Sarıçam (Pinus sylvestris L.) ekolojik ve ekonomik açıdan önemli bir ağaç türümüzdür. Bu çalışmada, sarıçamın önemli yayılış alanlarından Sarıkamış- Erzurum yöresinde periyot süresi, yaş sınıfı ve ağacın bulunduğu sosyal sınıfın tek ağaçta göğüs çapı-çap artımı ilişkisini açıklamadaki başarıları incelenmiştir. Bu amaçla yörede 67 adet örnek alanda 268 adet örnek ağaçtan Pressler artım burgusu ile göğüs yüksekliğinden birbirine dik iki artım kalemi alınmıştır. Artım kalemleri üzerinden son 1, 3, 5, 7, 10 ve 15 yıllık çap artımları (mm) ölçülmüştür. Örnek ağaçlar, yaş bakımından genç (yaş grubu- 1), orta (yaş grubu- 2) ve yaşlı (yaş grubu- 3) olmak üzere üç gruba ve Kraft sosyal sınıflarına göre ileri galip, galip, baskıda ve müşterek olmak üzere dört gruba ayrılmıştır. Tek ağaçta göğüs çapı- çap artımı değerleri istatistiksel açıdan aritmetik ortalama bakımından farklı olup olmadığı eşleştirilmiş t testi karşılaştırılmıştır. 10 yıllık periyotlardaki çap artımları kontrol grubu olarak seçilmiştir. Yapılan karşılaştırmalar sonucunda tek ağaçta göğüs çapı-çap artımını ilişkisini açıklamada sosyal sınıf olarak ileri galip ve galip ağaçlar, periyot süresi olarak ise sırayla yaş grubu 1 için 10, 15 ve 7 yıllık periyotlar; yaş grubu 2 için 10, 7 ve 15 yıllık periyotlar ve yaş grubu 3 için ise 15, 10 ve 7 yıllık periyotlar daha başarılı olmuştur.

Anahtar Kelimeler

Çap artımı, Periyot süresi, Sarıçam, Sosyal sınıf, Tek ağaç

Variation of diameter at breast height increment values of single tree by planning period, age class, and social class: Study case of Scots pine stands from Sarıkamış region

Öz

Scots pine (Pinus sylvestris L.) is an ecologically and economically important tree species. In Sarıkamış region, one of the important distribution areas of Scots pine, the effects of planning period, age class and social class of the tree on single tree diameter at breast height increment were investigated. For this purpose, two increment pens perpendicular to each other were taken from 268 sample trees in 67 sample areas with Pressler increment borer at breast height. Diameter increments (mm) for the last 1, 3, 5, 7, 10 and 15 years were measured with the help of the increment pens. The sample trees were divided into three groups as young (age group- 1), middle (age group- 2) and old (age group- 3) in terms of age and into four groups as dominant, codominant, suppressed and subdominant in terms of social class. Diameter at breast height-diameter increment values in a single tree were compared by paired t test. Diameter increments in 10-year periods were selected as control group. As a result of the comparison, dominant and codominant trees as social class; 10, 15 and 7-year periods for age group 1; 10, 7 and 15-year periods for age group 2; and 15, 10 and 7-year periods for age group 3 were more successful in explaining diameter increment in single tree.

Anahtar Kelimeler

Diameter increment, Planning period, Scots pine, Social class, Single tree

Kaynakça

• Akalp, T., 1982. Orman hasılatı ve biyometri kürsüsünce hızlı gelişen türler üzerinde yürütülmüş araştırmalar. Türkiye’de Hızlı Gelişen Türlerle Endüstriyel Ağaçlandırmalar Sempozyumu, 21-26 Eylül, Çanakkale, s. 231-237.
• Akkaya, M., Ok, K., Koç, M., Akseki, İ., Akkaş, M.E., 2020. Türkiye’de ithal odun hammaddesinin sektörel kullanımı. Turkish Journal of Forestry, 21(3): 279-293.
• Atalay, I., 2014. Forest composition changes with competition in the norhern part of Turkey. European Scientific Journal, 2: 364.
• Atıcı, E., 2004. Tek ağaç artım ve büyüme verilerinin bilgisayar destekli istatistik analizi (Govan). Journal of the Faculty of Forestry Istanbul University, 53(2): 37-56.
• Bahtiar, E.T., Iswanto, A.H., 2023. Annual tree-ring curve-fitting for graphing the growth curve and determining the increment and cutting cycle period of sungkai (Peronema canescens). Forests, 14(8): 1643.
• Bozkuş, H.F., Carus, S., 1998. Toros Göknarının (Abies cilicica Carr.) Saf ve Sedir (Cedrus libani Rich.) ile karışık meşcerelerinde artım silvikültür ilişkileri. Cumhuriyetimizin 75. yılında Ormancılığımız Sempozyumu, 21-23 Ekim, İstanbul, s. 387-397.
• Carus, S., Gülden, Y., 2014. Ağlasun yöresi kızılçam (Pinus brutia Ten.) ağaçlandırmalarında tek ağaçlarda çap artımının modellenmesi. Turkish Journal of Forestry, 15(2): 102-107.
• Çepel, N., 1977. Türkiye'nin önemli yetişme bölgelerindeki saf sarıçam ormanlarının gelişimi ile bazı edafik ve fizyografik etkenler arasındaki ilişkiler. Journal of the Faculty of Forestry Istanbul University, 26(2): 25-64.
• Çatal, Y., Carus, S., 2011. Effect of pine mistletoe on radial growth of crimean pine (Pinus nigra) in Turkey. Journal of Environmental Biology, 32(3): 263.
• Çatal, Y., Carus, S., Özçelik, R., Alkan, O., 2014. Tek ağaçta çap artımı üzerinde artımın ölçüldüğü periyot süresi ve meşcere sıklığının etkisinin incelenmesi (Ağlasun kızılçam ağaçlandırmaları örneği). II. Ulusal Akdeniz Orman ve Çevre Sempozyumu, 22-24 Ekim, Isparta, s. 170-178.
• Eichhorn, J., Roskams, P., Ferretti, M., Mues, V., Szepesi, A., Durrant, D., 2016. Visual assessment of crown condition and damaging agents. UNECE ICP Forests Programme Co-ordinating Centre, Hamburg.
• Ek, A. R., Monserud, R. A., 1974. FOREST: a computer model for simulating the growth and reproduction of mixed species forest stands.https://www.cabidigitallibrary.org/doi/full/10.5555/19750622511, Erişim: 20.04.2024
• Eraslan, İ., 1954. Trakya ve Bilhassa Demirköy Mıntıkası Meşe Ormanlarının Amenajman Esasları Hakkında Araştırmalar. T.C. Tarım Vekâleti. Orman Umum Müdürlüğü, Yayın Sıra No: 132, Seri No: 13. Kader Basımevi, İstanbul.
• Ercanlı, İ., Keleș, S., Sivrikaya, F., Çakır, G., Günlü, A., Karahalil, U., Kadıoğulları, A., Başkent, E.Z., Köse, S., 2007. The construction of variable density yield table for Scots pine (Pinus sylvestris L.) stands in Yalnızçam and Uğurlu state forest enterprises. Süleyman Demirel Üniversitesi Orman Fakültesi Dergisi, 2: 78-101.
• Erkan, N., Kaya, A., Kalkan, B., 2021. Sarıçamın (Pinus silvestris L.) doğal yayılış alanı dışında gösterdiği bir performans: Pütürge örneği. Ağaç ve Orman, 2(1): 15-21.
• Erkan, N., 2022. Doğu Anadolu Bölgesi’ndeki sedir ve karaçam ağaçlandırmalarının büyüme ve karbon birikimi açısından uzun dönem sonuçlarının değerlendirilmesi. Ormancılık Araştırma Dergisi, 9(1): 61-69.
• Euforgen, 2023. European Forest Genetic Resources Programme, Spain, https://www.euforgen.org/species/pinus-sylvestris/, Accessed: 19.05.2023.
• Excel, M.S., 2007. Microsoft Excel. Denver Co., USA.
• Goetz, R.U., Hritonenko, N., Mur, R.J., Xabadia, A., Yatsenko, Y., 2010. Forest management and carbon sequestration in size-structured forests: the case of Pinus sylvestris in Spain. Forest Science, 56(3): 242-256.
• Günel, H.A., 1978. Tek Ağaç ve Meşcerede Artım ve Büyümenin Matematiksel Modelleri. İstanbul Üniversitesi Orman Fakültesi Yayınları, İstanbul.
• Ju, J.D., Shin, C.S., Seo, J.W., 2023. Tree-ring analysis for understanding growth of Larix kaempferi. Journal of the Korean Wood Science and Technology, 51(5): 345-357.
• Hann, D.W., Larsen, D.R., 1991. Diameter growth equations for fourteen tree species in southwest Oregon. Forest Research Lab, College of Forestry, Oregon State University.
• Kahriman, A., Yavuz, H., 2012. Doğu Karadeniz Göknarı-Doğu Ladini karışık meşcerelerinde çeşitli yarışma endekslerinin tek ağaçların çap artımındaki etkilerinin incelenmesi. Artvin Çoruh Üniversitesi Orman Fakültesi Dergisi, 13(2): 235-249.
• Kalıpsız, A., 1982. Orman Hasılat Bilgisi. İstanbul Üniversitesi, Orman Fakültesi Yayınları, İstanbul.
• Kalıpsız, A., 1988. Orman Hasılat Bilgisi, İstanbul Üniversitesi Yayın No: 3516, Orman Fakültesi Gençlik Basımevi, İstanbul.
• Karahalil, U., Köse, S., Çelik, D.A., Küçümen, A., 2011. Köprülü kanyon milli parkı orman amenajman planının koruma hedeflerine göre modelleme ile hazırlanması. KSÜ Mühendislik Bilimleri Dergisi, I. Ulusal Akdeniz Orman ve Çevre Sempozyumu Özel Sayısı, 26-28 Ekim, Kahramanmaraş, s. 122-130.
• Kershaw Jr, J.A., Ducey, M.J., Beers, T.W., Husch, B., 2016. Forest Mensuration. John Wiley & Sons.UK.
• Loetsch, F., 1952. The possibility of improving methods fo making forest inventories in central Europe. Zeitschrift fur Weltforstwirtschaft, 15(2): 41-57.
• Martin, G.L., Ek, A.R., 1984. A comparison of competition measures and growth models for predicting plantation red pine diameter and height growth. Forest Science, 30(3): 731-743.
• Meyer, H.A., Nelson, F.B., 1952. Accuracy of forest growth determination based on the measurement of increment cores. Bulletin of the Pennsylvania Agricultural Experiment Station, 547: 5-127.
• Nacakcı, F.M., Gülcü, S., 2022. Differences between provenances in terms of some morphological characteristics in the scotch pine (Pinus sylvestris L.) provenance trial of the Lakes region. Turkish Journal of Forestry, 23(3): 196-202.
• OGM, 2014. Ekosistem tabanlı fonksiyonel orman amenajman planlarının düzenlenmesine ait usul ve esaslar. Tebliğ No: 299, T. C. Orman ve Su İşleri Bakanlığı Orman Genel Müdürlüğü Orman İdaresi ve Planlama Daire Başkanlığı, Ankara.
• OGM, 2020. Türkiye Orman Varlığı 2020. Orman Genel Müdürlüğü, Ankara. https://www.ogm.gov.tr/tr/ormanlarimizsitesi/TurkiyeOrmanVarligi/Yayinlar/2020%20T%C3%BCrkiye%20Orman%20Varl%C4%B1%C4%9F%C4%B1.pdf, Erişim: 05.03.2024.
• Pukkala, T., Miina, J., Kurttila, M., Kolström, T., 1998. A spatial yield model for optimizing the thinning regime of mixed stands of Pinus sylvestris and Picea abies. Scandinavian Journal of Forest Research, 13(1-4): 31-42.
• Python Software Foundation., 2024. Python Language Reference, version 2.7. Available at http://www.python.org, Accessed: 12/04/2024.
• Sağlam, F., Sakıcı, O. E., 2022. Kastamonu ve Sinop yöresi sarıçam meşcereleri için ekorejyon tabanlı çap artım modeli. Bartın Orman Fakültesi Dergisi, 24(1): 95-110.
• Saraçoğlu, Ö., 1988. Karadeniz Yöresi Göknar Meşcerelerinde Artım ve Büyüme. Orman Genel Müdürlüğü Yayını, Ankara.
• SPSS, I., 2019. IBM SPSS Statistics Vers 25, 2019. https://www.ibm.com/products/spss-statistics, Accessed: 10/04/2024.
• Sterba, H., Monserud, R. A., 1997. Applicability of the forest stand growth simulator PROGNAUS for the Austrian part of the Bohemian Massif. Ecological Modelling, 98(1): 23-34.
• Sönmez, T., Şahin, A., 2008. Eşit yaşlı saf ve karışık doğu ladini meşcerelerinde son on yıllık çap artımının incelenmesi. Artvin Çoruh Üniversitesi Orman Fakültesi Dergisi, 9(1): 107-110.
• Sun, O., 1978. Bir kızılçam, (Pinus brutia Ten.) ağacının simülasyonu için büyüme modeli. Düzce Üniversitesi Orman Fakültesi Dergisi, 1: 276-292.
• Şad, H., 2014. Ağaç serveti ve artımına ilişkin envanter sırasında artımın saptanması maksadile dikili gövdelerden artım kalemi alma esasları. Journal of the Faculty of Forestry Istanbul University, 37(2): 66-70.
• Şahin, A., Aylak Özdemir, G., Özdemir, E., 2021. Gövde analizi çalışmalarında yeni ve kombine bir yöntem. Ormancılık Araştırma Dergisi, 8(2): 208-210.
• Vanclay, J.K., 1994. Modelling Forest Growth And Yield: Applications To Mixed Tropical Forests. Cab International, UK.
• Wykoff, W., 1982. User's guide to the stand prognosis model (Vol. 133). US Department of Agriculture, Forest Service, Intermountain Forest and Range Experiment Station.