Sağlık Çalışanlarının Sigara Bırakmaya Yönelik Desteğe Hazır Olma Durumu ve İlişkili Faktörler

Yıl 2021, Cilt: 15 Sayı: 2, 286 - 293, 20.06.2021

Ümmühan Sözer , Safiye Ozvurmaz , Seyfi Durmaz

https://doi.org/10.21763/tjfmpc.782565

Cited By: 1

Öz

Giriş: Sağlık çalışanları tütün kontrolünde önemli role sahiptir. Bu çalışma sigara içen sağlık çalışanlarının transteoretik modele göre bulunduğu değişim aşaması ve ilişkili faktörlerin belirlenmesi amacıyla yapılmıştır. Gereç Yöntem: Çalışmamız Aydın’da bir hastanede Şubat 2019 - Ocak 2020 tarihlerinde 182 sağlık çalışanı ile gerçekleştirilmiş kesitsel bir araştırmadır. Transteoretik Model desteği ile katılımcıların bırakma desteğine hazır olma durumu belirlenmiştir. Sosyodemografik özellikler, sağlık özellikleri, sigara kullanımı detaylarının yer aldığı anket uygulanmıştır. Ki-Kare ve Student-t testleri uygulanmış ve ilişkili bulunan faktörle, yaş ve cinsiyet eklenerek çoklu değişkenli lojistik regresyon testi ile tekrar değerlendirilmiştir. Anlamlılık düzeyi p<0.05 olarak kabul edilmiştir. Bulgular: Sağlık çalışanı olan ve günlük 1-10 sigara tüketen bireylerin desteğe hazır olma olasılığı 11 ve üzeri günlük sigara tüketenlerinden 4,47 (%95 GA 1,88-10,62) kat fazla olarak saptanmıştır. Bunun yanı sıra son bir yıl içinde sigara bırakmayı denemiş olan sağlık çalışanı bireyler, bir yıldan daha uzun süre içinde denemiş olanlara göre 2,82 (%95 GA 1,17-6,79 ) kat, üç ve üzeri sayıda bırakma deneyimi olan sağlık çalışanı bireyler, 2 ve altı deneme girişimine sahip olanlara göre 2,70 (%95 GA 1,19-6,10) kat fazla desteğe hazır bulunmuştur. Sonuç: Bu çalışma, sigara kullanıcısı olan sağlık çalışanlarının sigarayı bırakmaya yönelik profesyonel yardım almalarını kolaylaştıracak bilgiler üretmiştir. Bu alana yönelik öncelik belirleme müdahale olanaklarını arttırabilecek ve halk sağlığı uygulamaları kapsamında girişimsel programların geliştirilmesine rehberlik edebilecektir.

Anahtar Kelimeler

Sigara bırakma, Sağlık çalışanları, Transteoretik Model

Destekleyen Kurum

Aydın Adnan Menderes Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri Birimi

Proje Numarası

HF-19013

Readiness of Healthcare Workers to Receive Support for Smoking Cessation and Related Factors

Öz

Introduction: Healthcare workers play an important role in the control of tobacco products. This study intended to determine the stage of behavior change of healthcare professionals who are smokers according to the transtheoretical model and related factors. Material and Method: This is a cross-sectional study conducted on 182 healthcare workers in a hospital in Aydın, Turkey between the dates February 2019 - January 2020. Readiness of the volunteers to quit smoking was determined with the support of the Transtheoretical Model. The volunteers were asked to fill out a questionnaire form which included questions about sociodemographic characteristics, health, details about tobacco use. Chi-square and Student t-tests were performed and was re-evaluated with the multivariate logistic regression test by including the related factor, age and sex. Statistical significance level of p<0.05 was used. Findings: Healthcare workers who smoke 1-10 cigarettes a day are 4.47 times more ready to receive support than those who smoke 11 and more cigarettes a day (95% CI ,88-10,62); volunteers who have tried for smoking cessation in the previous year is 2.82 times more ready to receive support than those who have tried these longer than 1 year ago (95% CI 1,17-6,79 ); volunteers who have tried for smoking cessation 3 or more times are 2.70 times more ready than those who have tried for smoking cessation 2 or less times. Conclusion: This study generated information that can facilitate the process for healthcare workers who are smokers to receive professional help for smoking cessation. Identifying priorities in this subject can increase means of intervention and provide guidance to develop interventional programs under the scope of public health practices.

Anahtar Kelimeler

Smoking cessation, Healthcare workers, Transtheoretical model

Proje Numarası

HF-19013

Kaynakça

• 1.WHO, Tobacco. 2020 https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/tobacco (Son erişim: 16 Nisan 2020)
• 2.Yeşilay, Dün sigaradan 13 bin kişi öldü! 31Mayıs2015 https://www.yesilay.org.tr/tr/haberler/dun-sigaradan-13-bin-kisi-oldu (Son erişim: 16 Nisan 2020)
• 3. CDC, WHO, SB. GATS (Global Adult Tobacco Survey) Fact Sheet, Turkey 2016. 2016. https://www.tobaccofreekids.org/assets/global/pdfs/en/GATS_Turkey_2016_FactSheet.pdf (Son erişim: 18 Nisan 2020)
• 4. Fidan F, Pala E, Ünlü M, Sezer M, Kara Z, Kocatepe A, et al. Sigara bırakmayı etkileyen faktörler ve uygulanan tedavilerin başarı oranları. Kocatepe Tıp Derg. 2005;6(3):27–34.
• 5. Aliskin O, Savas N, Inandi T, Peker E, Erdem M, Yeniceri A, et al. Mustafa Kemal Üniversitesi Tıp Fakültesi Hastanesi sağlık Personelinin sigara içme ve bağımlılık durumu. Mustafa Kemal Üniversitesi Tıp Derg. 2015;6(24):32–42.
• 6. Özvurmaz S, Yavaş S, Hekim dışı sağlık çalışanlarının sigara içme ve bağımlılık düzeyleri ile ilişkili etmenler. Mersin Univ Saglık Bilim Derg. 2018;11(2).
• 7. Karadağlı F, Nahcivan N. Sigara İçen Bireylerde Sigara Bırakmaya Hazıroluşluk Durumu İle İlişkili Faktörler * Funda KARADAĞLI **Nursen NAHCİVAN Özet. Dokuz Eylül Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Elektron Derg. 2012;5(1):8–15.
• 8. Güngörmüş Z. Sigara Bıraktırmaya Yönelik Lise Öğrencilerine Verilen Transteoretik Model Temelli Eğitimin Etkisi. Tez. Atatürk Üniversitesi; Erzurum 2008;1-5.
• 9. Prochaska JO, Velicer WF. The transtheoretical model of health behavior change. Am J Health Promot. 12(1):38–48.
• 10. Prochaska JO, DiClemente CC, Norcross JC. In search of how people change. Applications to addictive behaviors. Am Psychol. 1992 Sep;47(9):1102–1114.
• 11. WHO. World Health Statistics 2012;1-3.https://www.who.int/gho/publications/world_health_statistics/2012/en/(Son erişim: 16 Nisan 2020)
• 12. Durmaz S, Ergin I, Durusoy R, Hassoy H, Caliskan A, Okyay P. WhatsApp embedded in routine service delivery for smoking cessation: effects on abstinence rates in a randomized controlled study. BMC Public Health. 2019 Dec 8;19(1):387.
• 13. Argüder E, Karalezli A, Hezer H, Kılıç H, Er M, Hasanoğlu HC, et al. Sigara Bırakma Başarısını Etkileyen Faktörler. Türk Toraks Derg. 2013;14(14):81–7.
• 14. Koyun A. Yetişkin Kadınlara Değişim Aşamaları Modeli İle Yapılan Eğitimin Sigarayı Bırakma Davranışı üzerine Etkisi. Hacettepe Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü; Tez.Anakara 2013;1-94.
• 15. Pekel Ö. Balçova’da sigara bırakma merkezinde yıllık bırakma hızı ve nikotinbağımlılık düzeyinin yeniden başlamaya etkisi. Dokuz Eylül Üniversitesi; Tez. İzmir 2012;5-62.
• 16. Uysal MA, Kadakal F, Karşidağ C, Bayram NG, Uysal O, Yilmaz V. Fagerstrom test for nicotine dependence: reliability in a Turkish sample and factor analysis. Tuberk Toraks. 2004;52(2):115–21.
• 17. Hisli N. Beck depresyon envanterinin üniversite ögrencileri için geçerliligi, guvenilirligi. Psikoloji Dergisi. 1989, 7: 3-13.
• 18. Aydemir O, Güvenir T, Küey L, Kültür S. Hastane Anksiyete ve Depresyon Ölçeği Türkçe Formunun Geçerlilik ve Güvenilirlik Çalışması. Türk Psikiatri Derneği. 1997;8(4):280–7. 19. Türk Toraks Derneği. Sigara Bırakma Tanı ve Tedavi Uzlaşı Raoru. 2014. https://toraks.org.tr/site/community/downloads/1656(Son erişim: 27.11.2020)
• 20. Sayan İ, Tekbaş F, Göçgeldi E, Paslı E, Babayiğit M. Bir eğitim hastanesinde görev yapan hemşirelerin sigara içme profilinin belirlenmesi. Genel Tıp Derg. 2009;19(1):9–15.
• 21. Talay F, Altin S, Çetinkaya E, İzzet A, Üniversitesi B, Baysal İ, et al. İstanbul’un Gaziosmanpaşa ve Eyüp ilçelerindeki sağlık çalışanlarının sigara içme alışkanlıkları ve sigara içmeye yaklaşımları. Vol. 55, Tüberküloz ve Toraks Dergisi. 2007.
• 22. Yalçınkaya M. SBÜ Haydarpaşa Numune Eğitim ve Araştırma Hastanesi Aile Hekimliği polikliniklerine herhangi bir nedenle başvuran ve sigara içen bireylerde sigara bırakmaya hazır olma durumu ve bununla ilişkili faktörlerin saptanması. TC Sağlık Bilimleri Üniversitesi; 2019;1-37.
• 23. Velioğlu U, Işık Sönmez C. Sigara Bırakma Polikliniğine Başvuran Hastaların Nikotin Bağımlılığının Sosyo demografik Özellikler ve Depresyon İle İlişkisi. Dicle Tıp Derg. 2018;45(1):35*41.
• 24. Lipkus IM, Pollak KI, McBride CM, Schwartz-Bloom R, Lyna P, Bloom PN. Assessing attitudinal ambivalence towards smoking and its association with desire to quit among teen smokers. Psychol Heal. 2005 Jun;20(3):373–87.
• 25. Eisner MD, Anthonisen N, Coultas D, Kuenzli N, Perez-Padilla R, Postma D, et al. An Official American Thoracic Society Public Policy Statement: Novel Risk Factors and the Global Burden of Chronic Obstructive Pulmonary Disease. Am J Respir Crit Care Med. 2010 Sep;182(5):693–718.
• 26. Yaşar H. Karaman Devlet Hastanesinde sigara içen çalışanların sigara davranışlarının ve bırakma isteğinin belirleyicileri. Tez. Selçuk Üniversitesi; Konya 2010;22-51.
• 27. Avcı BA. Aydın ili Efeler İlçesi’nde aile sağlığı merkezlerine başvuran kişilerde sigara içme sıklığı ve ilişkili etkenler. Tez. Adnan Menderes Üniversitesi; Aydın; 2018;30-55.