Sosyal Bilişsel Kuram Temelli Eğitimle Tip 1 Diyabetli Çocukların Hastalık Yönetiminin Desteklenmesi

Yıl 2021, Cilt: 15 Sayı: 2, 404 - 413, 20.06.2021

Leyla Delibaş , Behice Erci

https://doi.org/10.21763/tjfmpc.806751

Cited By: 2

Öz

Çocukluk dönemlerinde görülen Tip 1 diyabet; pankreasın beta hücrelerinin otoimmün veya otoimmün olmayan sebeplerle etkilenmesiyle ortaya çıkan insülin eksikliği ve hiperglisemiyle karakterize kronik metabolik bir hastalıktır. Diyabet etkili yönetildiğinde, diyabete bağlı komplikasyonlar geciktirilebilmekte ve hatta önlenebilmektedir. Diyabetli bireyin eğitimi; kendi kendine bakma gücünü kullanması konusunda bireyi desteklemektir. Diyabet eğitimi hastalığın yönetiminde anahtar rol oynamaktadır. Çocuklara verilecek eğitimlerde çocukların bireysel özellikleri ve öğrenme becerileri mutlaka göz önüne alınmalıdır. Diyabetli çocukların eğitimi sadece çocukların becerilerini geliştirmeye yönelik olmamalı, davranış değişikliğini de hedeflemelidir. Kişilerin bir davranışı uygulayabilmeleri için yalnızca davranış hakkında bilgiye sahip olmaları değil, davranışla ilişkili öz yeterlilik algısının da güçlü olması gerekir. Bandura'nın Sosyal Bilişsel Öğrenme Kuramı, eğitimin nasıl daha etkin verilebileceği sorusuna ışık tutar. Kuram temelli eğitim programı, doğru eğitim yöntemlerinin seçilmesine yön verir, böylece öğrenmeyi kolaylaştırarak verilen desteğin etkinliğini arttırır.

Anahtar Kelimeler

Tip 1 Diyabet, Diyabet Eğitimi, Hemşire, Sosyal Bilişsel Kuram

Destekleyen Kurum

YOK

Supporting Disease Management of Type 1 Diabetic Children with Social Cognitive Theory-Based Education

Öz

Type 1 diabetes seen in childhood; It is a chronic metabolic disease characterized by insulin deficiency and hyperglycemia, which occurs when the beta cells of the pancreas are affected by autoimmune or non-autoimmune causes. When diabetes is manage deffectively, complications due to diabetes can be delayed and even prevented. Education of the person with diabetes; to support the individual in using the power of self-care. Diabetes education plays a key role in the management of the disease, the individual characteristics and learning skills of the children must be taken in to consideration in the education to be given to children. Education of children with diabetes should not only aim to improve children's skills, but also target behavioral change. Inorder for people to implement a behavior, not only must they have knowledge about the behavior, but alsotheperception of self-efficacy associated with the behavior must be strong. Bandura's Social Cognitive Learning Theorys heds light on the question of how to deliver education more effectively. Thetheory-basededucation program guides the selection of the right education methods, thus increasing the effectiveness of the support given by facilitating learning.

Anahtar Kelimeler

Type 1 Diabetes, Diabetes Education, Nurse, Social Cognitive Theory

Kaynakça

• 1. American Diabetes Association (ADA). Introduction: standards of medicalcare in diabetes-2018. Diabetes Care 2018;41(Suppl. 1),1–2.
• 2. Türk Diyabet Vakfı. Diyabet 2020 vizyon ve hedefler. http://www.nefroloji.org.tr/folders/file/Turkiyede_Diyabet_Profili.pdf.
• 3. International Diabetes Federation. Diabetes Atlas 2015. (http;www.diabetesatlas.org/key-messages.html, https://kids.idf.org/downloads/ Kids-advocacy-leaflet_2015-update1911.pdf) erişim tarihi; 02/02/2018.
• 4. Holman N, Young B, Gadsby R. Current prevalence of type 1 andtype 2 diabetes in adults and children in the UK. DiabetMed 2015;32: 1119-20.
• 5. Maahs DM, West NA, Lawrence JM. Epidemiology of type 1 diabetes. Endocrinol MetabClin North Am 2010;39: 481–97.
• 6. Diamond Project Group. Incidence and trends of childhoodtype 1 diabetes world wide 1990-1999. Diabet Med 2006;23: 857–66.
• 7. Çocuk Endokrinoloji ve Diyabet Derneği Diyabet Çalışma Grubu. Okullarda diyabet eğitimi programı 2010. http://okuldadiyabet.com/uploads/content/5cef96932c43d-1559205523.pdf Erişim: 16 Eylül 2020.
• 8. You WP, Henneberg M. Type 1 diabetes prevalence increasing globally and regionally: the role of natural selection and life expectancy at birth. BMJ open DiabResCare 2016;4(1):161.
• 9. Amsberg S, et all. A cognitive behavior therapy-based intervention among poorly controlled adult type 1 diabetespatients—A randomized controlled trial. Patıent Educ. Couns. 2009;77(1): 72-80.
• 10. Mendoza, JA et all. Food in security is associated with high risk glycemic control and higher health care utilization among youth and young adults with type 1 diabetes. Diabetes Research and Clinical Practice 2018;138, 128-137. doi: 10.1016 / j.diabres.2018.01.035.
• 11. Hilliard ME, et all. Screening and support for emotional burdens of youth with type 1 diabetes: Strategies for diabetes care providers. Pediatric Diabetes 2018;19(3), 534–543. https://doi.org/10.1111/pedi.12575.
• 12. Pierce JS, et all. Type 1 diabetes in very young children: A model of parent and child influences on management and outcomes. Pediatric Diabetes 2017;18(1), 17–25. https://doi.org/10.1111/pedi.12351.
• 13. Lawton J, et all. Challenges of optimizingglycaemiccontrol in childrenwithType 1 diabetes: A qualitativestudy of parents' experiencesandviews. Diabetic Medicine;2015, 32(8), 1.
• 14. Lindström C, et all. “Missionimpossible”; theMothering of a childwithtype 1 diabetes–fromtheperspective of mothersexperiencingburnout. Journal of Pediatric Nursing 2017;36, 149–156. https://doi.org/.org/10.1016/j.pedn.2017.06.002
• 15. Golay A, et all. Therapeutic education of diabetic patients. Diabetes/Metabolism Research And Reviews 2008;24: 192–196.
• 16. Bandura A. Self-Efficacy and Health. In N. J. Smelser& P. B. Baltes (Eds.). International Encyclopedia of The Social and Behavioral Sciences 2001;20:13815- 13820.
• 17. Weng J, et al. T1D China Study Group, Incidence of type 1 diabetes in China, 2010-13: population based study. BMJ 2018;360:j5295. doi:10.1136/bmj.j5295.
• 18. Cousino M, Hazen R. Parenting Stress Among Care givers of Children With Chronic Illness: A Systematic Review. Journal Of Pediatric Psychology 2013;38(8), 809828.
• 19. Türkiye Diyabet Vakfı. Ulusal Diyabet Konsensus Grubu. Diyabet Tanı ve Tedavi Rehberi 2018;14-60. https://www.turkdiab.org/admin/PICS/files/Diyabet_Tani_ve_Tedavi_Rehberi_2018.pdfErişim: 16 Eylül 2020.
• 20. Türkiye Endokrinoloji ve Metabolizma Derneği (TEMD). Diabetesmellitus çalışma ve eğitim grupları. Diabetes mellitus ve komplikasyonlarının tanı, tedavi ve ve izlem klavuzu 2014. http://www.ktu.edu.tr/dosyalar/17_02_15_2b178.pdf.
• 21. Çavuşoğlu H. Çocuk Sağlığı Hemşireliği, 9. Baskı. Ankara, Sistem Ofset Basımevi, 2011; 148-174.
• 22. Yiğit R, Esenay FI. Çocuklarda Endokrin Sistem Hastalıkları ve Hemşirelik Bakımı. İçinde: Conk Z, Başbakkal Z, Yılmaz Bal H, Bolışık B (editörler). Pediatri Hemşireliği, 1.Baskı. Ankara, Akademisyen Tıp Kitabevi;2013. Sf:486- 503.
• 23. Özel HG. Tip 1 Diabetes Mellitus ve Beslenme. Mised 2010;23: 20-26. http://e-kutuphane.teb.org.tr/pdf/mised/mised_may10/5.pdf. 14 Mart 2018.
• 24. Türkiye Endokrinoloji Ve Metabolizma Derneği (TEMD). Diabetes mellitus çalışma ve eğitim grupları. Diabetesmellitus ve komplikasyonlarının tanı, tedavi ve ve izlem klavuzu 2018. http://temd.org.tr/admin/uploads/tbl_kilavuz/20180814161019-2018tbl_kilavuz6c373c6010.pdf Erişim: 18 Eylül 2020.
• 25. Pihoker C, et all. The delivery of ambulatory diabetes care to children and adolescents with diabetes. Pediatric Diabetes 2014;15(20): 86–101.
• 26. Abolfotouh MA, et all. Quality of life and glycemic control in adolescents with type 1 diabetes and the impact of an education intervention. International Journalog General Medicine, 2011;4: 141-152.
• 27. Erdoğan S. Diyabet Eğitimi ve Danışmanlık. İçinde: Erdoğan S (editör). Diyabet Hemşireliği Temel Bilgiler. İstanbul, Yüce Reklam Dağıtım;2002. Sf:163-82.
• 28. Internatıonal Socıety For Pedıatrıc And Adolescent Dıabetes (ISPAD). ISPAD Consensus Guidelines for the Management of Type 1 Diabetes Mellitus in ChildrenandAdolescents. https://www.ispad.org/page/Guidelines2018Chap2Erişim: 18 Eylül 2020.
• 29. Silverstein J. Care of Children and Adolescents With Type 1 Diabetes, Diabetes Care, 2005;28(1);186-212.
• 30. T.C. Resmi Gazete (2011) Hemşirelik Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik. 19 Nisan 2011. Sayı: 27910. Başbakanlık Basımevi. Ankara. ht0tp://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2011/04/20110419-5.htm 01.04.2018.
• 31. Bandura A. Human agency in social Cognitive theory. American Psychologist 1989; 44(9):1175-84.
• 32. Demirbaş M, Yağbasan R. Fen bilgisi öğretiminde sosyal öğrenme teorisine dayalı öğretim etkinliklerinin, öğrencilerin bilimsel tutumlarına olan etkisinin incelenmesi. Milli Eğitim Dergisi 2006;170: 320-38.
• 33. Çuhadar C, Yücel M. Yabancı dil öğretmeni adaylarının bilgi ve iletişim teknolojilerinin öğretim amaçlı kullanımına yönelik öz yeterlik algıları. PauJournal of Education 2010;27: 199-210.
• 34. Bayrakcı M. Sosyal öğrenme kuramı ve eğitimde uygulanması. SUJEF 2007;14: 198-209.
• 35. Bandura A. Guide forconstructing Self-Efficacy Scales. İn: Pajares F, Urdan T (eds). Self-EfficacyBeliefs of Adolescents, 5th. Greenwich, CT, Information Age Publishing, 2006:307-37.