Türkiye'de Aile Hekimlerinin Çalışan Sağlığı ve Meslek Hastalıklarına Yönelik Tutumlarının Değerlendirilmesi

Yıl 2024, Cilt: 18 Sayı: 2, 215 - 222, 28.05.2024

Gökmen Özceylan , Giray Kolcu , Ayşe Coşkun Beyan

https://doi.org/10.21763/tjfmpc.1372992

Öz

Giriş: Aile hekimlerinin çalışan sağlığı ve meslek hastalıkları hakkındaki tutumlarını birçok faktör etkilemektedir. Bu faktörlerin en önemlilerinden biri, aile hekimlerinin meslek hastalıklarına ve çalışan sağlığına yönelik bilgi düzeyleri ve farkındalıklarıdır. Bu çalışma ile Türkiye’deki aile hekimlerinin çalışan sağlığı ve meslek hastalığına yönelik bilgi düzeylerinin, eğitimlerinin ve tutumlarının değerlendirilmesi amaçlanmaktadır.
Yöntem: Çalışma nicel araştırma deseninde kesitsel tanımlayıcı bir çalışma olarak tasarlandı. Çalışmada bağımlı değişken olarak “Hekimler için Çalışan Sağlığı ve Meslek Hastalıklarına Yönelik Tutum Ölçeği” puanı belirlendi. Bağımsız değişken olarak ise; yaş, cinsiyet, aile hekimliğinde çalışma süresi, bölgesel dağılım, uzmanlık durumu, işyeri hekimliği sertifikasına sahip olma ve aktif işyeri hekimliği yapma durumu olarak belirlendi. Katılımcılar bölgelerdeki aile hekimleri içerisinden “tabakalı rastgele örneklem” yöntemi ile belirlendi (n=379). Araştırmanın istatistiksel analizleri için Jamovi, SPSS ve JASP yazılımları kullanıldı. Tanımlayıcı veriler için ortalama ve frekans dağılımları hesaplandı. Gruplar arasındaki karşılaştırmalar korelasyon analizleri, t-testi ve ANOVA testleri ile gerçekleştirildi. Bu analizlerin sonuçları p<0,05 anlam düzeyinde istatistiksel olarak anlamlı kabul edildi.
Bulgular: Aile hekimlerinin %33,8’i (n=128) aile hekimliği uzmanıydı. %38,8’nin (n=147) işyeri hekimliği sertifikası vardı. Katılanların sadece %24,5’i (n=93) aktif olarak işyeri hekimliği yapıyordu. Çalışmada aile hekimleri ve aile hekimliği uzmanlarının çalışan sağlığı ve meslek hastalıklarına yönelik tutumlarının cinsiyetten, yaştan ve aile hekimi olarak çalışma sürelerinden, çalışma bölgelerinden bağımsız olduğu tespit edildi (p>0,05). Sertifika sahibi olanların ve aktif işyeri hekimliği yapanların ölçek genel toplam puan ortalamaları anlamlı olarak yüksekti (sırasıyla p=0,006, p<0,001). Pratisyen hekim olup aile hekimliği yapanların, aile hekimliği uzmanı olup aile hekimliği yapanlara ölçek ortalama puanları anlamlı olarak daha yüksekti (p=0,046).
Sonuç: Türkiye’de aile hekimlerinin yaklaşık dörtte üçü işyeri hekimliği yapmamaktadır. Aktif işyeri hekimliği yapan aile hekimlerinin ölçek puanları daha yüksekti. Sanayi bölgelerinde çalışan aile hekimlerinin ölçek puanlarının farklılık göstermediği, aile hekimliği uzmanlarının pratisyen hekim olarak çalışan aile hekimlerinden ölçek puanları daha düşüktü.

Anahtar Kelimeler

aile hekimi, iş sağlığı, meslek hastalıkları

Evaluation of Attitudes of Family Physicians towards Occupational Health and Occupational Diseases in Türkiye

Öz

Introduction: The attitudes of family physicians towards occupational health and diseases are influenced by many factors. Among the most significant of these factors are the knowledge levels and awareness of family physicians about occupational diseases and worker health. This study aims to evaluate the knowledge levels, education, and attitudes of family physicians in Turkey towards occupational health and occupational diseases.
Method: The study was designed as a cross-sectional descriptive study in a quantitative research design. The dependent variable was the "Attitude Scale for Physicians on Worker Health and Occupational Diseases" score. Independent variables included age, gender, duration of work in family medicine, regional distribution, specialization status, possession of an occupational medicine certificate, and active practice in occupational medicine. Participants were selected from family physicians in various regions using a "stratified random sampling" method (n=379). Jamovi, SPSS, and JASP software were used for statistical analysis of the study. Means and frequency distributions were calculated for descriptive data. Correlation analyses, t-tests, and ANOVA tests were conducted for comparisons between groups. The results of these analyses were considered statistically significant at p<0.05.
Findings: Among the family physicians, 128 (33.8%) were specialists in family medicine. 38.8% (n=147) had an occupational medicine certificate. Only 24.5% (n=93) were actively practicing occupational medicine. It was determined that the attitudes of family physicians and specialists towards worker health and occupational diseases were independent of gender, age, duration of work as a family physician, and working region (p>0.05). Those with a certificate and those actively practicing occupational medicine had significantly higher average total scale scores (p<0.006 and p<0.001, respectively). General practitioners working in family medicine had significantly higher average total scores than specialists working in family medicine (p<0.046).
Conclusion: Approximately three-quarters of family physicians in Turkey do not practice occupational medicine. The scale scores of family physicians actively practicing occupational medicine were significantly higher. There was no difference in the scale scores of family physicians working in industrial regions, and the scale scores of specialists in family medicine were significantly lower than those of general practitioners working in family medicine.

Anahtar Kelimeler

family practice, occupational health, occupational diseases

Etik Beyan

Çalışma tasarımından sonra Süleyman Demirel Üniversitesi Girişimsel olmayan etik kurulundan 20.09.2022 tarih ve 18/254 numarayla etik kurulu onayı almıştır.

Kaynakça

• 1. World Health Organisation. Joint ILO/WHO committee on occupational health:Second report[Internet].(1953) Erişim: https://apps.who.int/iris/bitstream/handle/10665/40212/WHO_TRS_66.pdf?sequence=1&isAllowed=y Erişim tarihi: 30.07.2023
• 2. International Labour Organization The prevention of occupational diseases. ILO, Geneva (Switzerland) [Internet] (2013) Erişim: http://www.ilo.org/safework/info/publications/WCMS_208226 Erişim tarihi: 29.07. 2023
• 3. Rokho K, Lehtinen S, Rantanen J. National Profile of Occupational Health System in Finland. [Internet]. (2012) Erişim: http://www.euro.who.int/__data/assets/pdf_file/0016/160522/e96482.pdf Erişim tarihi: 29.07. 2023
• 4. Elms J, O’Hara R, Pickvance S, Fishwick D, Hazell M, Frank T, et.all.The perceptions of occupational health in primary care , Occupational Medicine 2005;55:523–7
• 5. Council of State and Territorial Epidemiologists (CSTE). The 24 Occupational Health Indicators (OHI) [Internet]. (2000) Erişim: https://www.cste.org/page/OHIndicators. Erişim tarihi: 29.07. 2023
• 6. ILOSTAT. Statistics on safety and health at work [Internet]. (2020) Erişim: https://ilostat.ilo.org/topics/safety-and-health-at-work/ Erişim tarihi: 29.07. 2023
• 7. TTB Aile Hekimliği Kolu. İşe gi̇ri̇ş raporlarinda ai̇le heki̇mleri̇ni̇n sorumluluklari. [Internet]. (2017) Erişim: https://www.ttb.org.tr/kutuphane/ise_giris_rpr.pdf Erişim tarihi: 29.07.2023
• 8. Kurt B, Sakallı M, Güven HNR, Çelik İ, Özden M, Güler A, et al. Meslek Hastalıkları Bildirim Rehberi:52. [Internet]. (2020) Erişim: http://isg.ankara.edu.tr/wp-content/uploads/sites/160/2020/01/Meslek-Hastalıkları-Bildirim-Rehberi.pdf Erişim tarihi: 29.07.2023
• 9. T.C. Sağlık Bakanlığı Halk Sağlığı Müdürlüğü. Meslek hastalığı farkındalık eğitimi [Internet]. Erişim: https://hsgm.saglik.gov.tr/tr/calisansagligi-mesleki-hast/meslek-hastaliklarinda-farkindalik-egitimi.html Erişim tarihi: 29.07.2023
• 10. T.C. Sağlık Bakanlığı, Sağlık Hizmetleri Müdürlüğü SBSG. Sağlık İstatistikleri Yıllığı 2020 Haber Bülteni. [Internet]. (2020) Erişim: https://sbsgm.saglik.gov.tr/Eklenti/41611/0/haber-bulteni-2020pdf.pdf Erişim tarihi: 29.07.2023
• 11. Kolcu G, Coşkun Beyan A, Özceylan G. Physicians occupational health and occupational diseases attitude scale development. J Basic Clin Heal Sci. 2022;(1):627–36.
• 12. Ahmet Ö. A Report on the comparative study of occupational diseases registration practices and surveillance in Turkiye, Belgium and The Public Health Institution of Turkiye. (Internet) (2020) Erişim: file:///C:/Users/gokme/Downloads/Attachment_0%20(1).pdf 2020;(692188). Erişim tarihi: 29.07.2023
• 13. Şen S, Barlas G, Yakıştıran S, Derin İG, Şerifi BA, Özlü A, et al. Prevention of occupational diseases in Turkey: Deriving lessons from journey of surveillance. Saf Health Work [Internet]. 2019;10(4):420–7. Erişim: https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S2093791118304682 Erişim tarihi: 29.07.2023
• 14. Carder M, Bensefa-Colas L, Mattioli S, Noone P, Stikova E, Valenty M, et al. A review of occupational disease surveillance systems in Modernet countries. Occup Med (Chic Ill). 2015;65(8):615–25.
• 15. Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu (5510) [Internet]. Erişim: https://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.5510-20120101.pdf. Erişim tarihi: 29.07.2023
• 16. İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu (6331) [Internet]. Erişim: https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuatmetin/1.5.6331.pdf. Erişim tarihi: 29.07.2023
• 17. Fazıl A. Avrupa Birliğinde İş Sağlığı ve Güvenliği. Ankara. Sayfa 107-109. [Internet] (2014). Erişim: https://www.csgb.gov.tr/media/1334/avrupa-birli%C4%9Finde-i%C5%9F-sa%C4%9Fl%C4%B1%C4%9F%C4%B1-ve-guevenli%C4%9Fi.pdf. Erişim tarihi: 15.02.2024
• 18. Mathias CG. Contact dermatitis and workers’ compensation: criteria for establishing occupational causation and aggravation. J Am Acad Dermatol. 1989 May;20(5 Pt 1):842–8.
• 19. Demou, E., Lalloo, D. & Macdonald, E.B. Differences in opinions of occupational physicians on the required competencies by field of practice: results of an international Delphi study. BMC Med Educ 18, 62 (2018). Doi:10.1186/s12909-018-1139-9
• 20. Atalı G, Ağar A, Tuğrul İ, Acar M. N. İsg profesyonellerinin (İşyeri hekimi, İg uzmanı, diğer sağlık personeli) Depresyon düzeyleri ve iş tatmin düzeyleri arasındaki ilişkinin incelenmesi. Sosyal Güvence 2023;(23): 969-987. Doi:10.21441/Sosyalguvence.1359015
• 21. Osmanoğlu V, Uğraş Dikmen A. (2022). Tıp fakültesi öğrencilerinde iş sağlığı ve güvenliği bilgi düzeyi ve etkileyen faktörler. Türkiye Sağlık Okuryazarlığı Dergisi. 2022;3 (3): 144-152.
• 22. Cohen RA, Go LHT, Rose CS. Global trends in occupational lung disease. Semin Respir Crit Care Med. 2023;44(3):317-26. Doi: 10.1055/s-0043-1766117. Epub 2023 Apr 18. PMID: 37072021.
• 23. Ilıman EZ. Türkiye’de meslek hastalıkları. USAYSAD. 2015;1(1):21-36.
• 24. Hamzaoğlu O, Etiler N.Y, Işık C, Çağlayan Ç. "The causes of deaths in an industry-dense area: example of Dilovası (Kocaeli),'' Turkish Journal of Medical Sciences. 2011;(41)3. Doi:10.3906/sag-1007-943
• 25. Sosyal Güvenlik Kurumu. SGK İstatistik yıllıkları [Internet] (2019). Erişim: https://www.sgk.gov.tr/Istatistik/Yillik/fcd5e59b-6af9-4d90-a451-ee7500eb1cb4/ Erişim tarihi: 29.07.2023
• 26. Sng J, Lee SM, Koh D. Bridging the gap between occupational medicine and family medicine. Ann Acad Med Singap. 2008;37(2):158-61. Doi: PMID: 18327354.
• 27. Cımrın A, Albayrak S, Tabak L. Türkiye'de tıp eğitiminde iş sağlığı konusunun ağırlığı [Position of occupational diseases in medical education in Turkey]. Tuberk Toraks. 2010;58(2):142-6. Turkish. PMID: 20865566.