Investigation of The Relationship Between Fatalism and Cancer Screening Attitudes of Women Applying to a Familiy Health Center

Yıl 2024, Cilt: 18 Sayı: 3, 364 - 370, 05.09.2024

Neşe İşcan Ayyıldız , Hasan Evcimen

https://doi.org/10.21763/tjfmpc.1381248

Öz

Aim: This study was conducted to examine the relationship between the attitudes of women applying to family health centres towards cancer screening and their perceptions of fatalism.
Method: This descriptive correlational study was conducted in a family health centre between May and October 2022. The population of the study consisted of 800 women aged 30-70 years registered to the family health centre. The sample size was calculated as 260 by using the formula for determining the sample with known population. The study was completed with the participation of 405 women. Attitude towards cancer screening scale and health fatalism scale were used in the study. Pearson correlation test, t test, one-way ANOVA and linear regression analysis were used to evaluate the relationship.
Results: The mean age of the women who participated in the study was 43.27±9.01 years. The mean score of the health fatalism scale was 48.10±11.46 and the mean score of the attitude towards cancer screening scale was 88.82±15.78. It was found that the mean scores of the attitude towards cancer screening scale differed statistically significantly according to the mean scores of the health fatalism scale, educational status, occupation, place of residence, presence of chronic disease and presence of a relative with cancer (p<0.05). In multiple linear regression analysis, a significant model was observed in which the variables of educational status, perception of health fatalism, presence of a relative with cancer and chronic disease status explained 36% of the change in the mean score of the attitude towards cancer screening scale (p<0.001).
Conclusion: As women's perception of health fatalism increases, their attitudes towards cancer screening decrease. Educational status, presence of relatives with cancer and chronic disease status are other variables that affect attitudes towards cancer screening. Women should be encouraged to participate in health promotion programmes to increase their attitudes towards cancer screening.

Anahtar Kelimeler

: Women, Cancer Screenings, Health Fatalism.

Aile Sağlığı Merkezine Başvuran Kadınların Kanser Tarama Tutumlarının Kadercilik ile İlişkisinin İncelenmesi

Öz

Amaç: Bu çalışma aile sağlığı merkezine başvuran kadınların kanser taramalarına yönelik tutumlarının kadercilik algıları ile ilişkisinin incelenmesi amacıyla yapıldı.
Yöntem: Tanımlayıcı-ilişki arayıcı tipteki bu çalışma Mayıs-Ekim 2022 tarihleri arasında bir aile sağlığı merkezinde yapıldı. Araştırmanın evrenini aile sağlığı merkezine kayıtlı 30-70 yaş arası 800 kadın oluşturdu. Örneklem büyüklüğü, evreni bilinen örneklem belirleme formülünden yararlanılarak 260 olarak hesaplandı. Çalışma 405 kadının katılımıyla tamamlandı. Çalışmada kanser taramalarına yönelik tutum ölçeği ve sağlık kadercilik ölçeği kullanıldı. İlişki değerlendirmeleri Pearson korelasyon testi, t testi, One-way ANOVA ve doğrusal regresyon analizi kullanılarak yapıldı.
Bulgular: Araştırmaya katılan kadınların yaş ortalaması 43,27±9,01’di. Kadınların sağlık kadercilik ölçeği puan ortalaması 48,10±11,46 ve kanser taramalarına yönelik tutum ölçeği puan ortalaması ise 88,82±15,78 idi. Katılımcıların kanser taramalarına yönelik tutum ölçeği puan ortalamalarının sağlık kaderciliği ölçeği puan ortalaması, eğitim durumlarına mesleklerine, yerleşim yerlerine, kronik hastalık bulunma durumuna ve kanserli bir yakının varlığına göre istatistiksel olarak anlamlı ölçüde farklılık gösterdiği saptandı (p<0,05). Çoklu doğrusal regresyon analizinde eğitim durumu, sağlık kaderciliği algısı, kanserli yakın varlığı ve kronik hastalık durumu değişkenlerinin kanser taramalarına yönelik tutum ölçeği puan ortalamasındaki değişimin %36’sını açıkladığı anlamlı bir model gözlemlendi (p<0,001).
Sonuç: Kadınların sağlık kaderciliği algıları arttıkça kanser taramalarına yönelik tutumları azalmaktadır. Eğitim durumu, kanserli yakın varlığı ve kronik hastalık durumu kanser taramalarına yönelik tutumlar üzerinde etkili diğer değişkenlerdir. Kadınların kanser taramalarına yönelik tutumlarının arttırılmasına yönelik sağlığı geliştirici programlara katılımları teşvik edilmelidir.

Anahtar Kelimeler

Kadın, Kanser Taramaları, Sağlık Kaderciliği.

Etik Beyan

Araştırma öncesi Trabzon Üniversitesi Etik Kurulundan izin alındı (Karar No: E-81614018-000-403). Çalışma öncesi katılımcıların bilgilendirilmiş gönüllü oluru alındı. Araştırmanın tüm aşamalarında Helsinki Deklarasyonuna uygun hareket edildi.

Destekleyen Kurum

Bu çalışma için herhangi bir finansal destek ya da bağış alınmamıştır.

Teşekkür

Çalışmamıza katılan tüm kadınlara teşekkür ederiz.

Kaynakça

• 1. Çapık C, Aydın MA. Kolorektal kanser ve erken tanısında kadercilik. Türkiye Klinikleri. 2019;73-7.
• 2. World Health Organization (WHO). Cancer [Internet]. 2022 [Erişim Tarihi: 29 Nisan 2024]. Erişim adresi: https://www.who.int/news/item/01-02-2024-global-cancer-burden-growing--amidst-mounting-need-for-services
• 3. Kulakçı Altıntaş H, Korkmaz Aslan G. Kadınların meme ve serviks kanserinin erken tanısına yönelik sağlık inançlarının değerlendirilmesi. Hacettepe Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Dergisi; 2020; 7(3), 249-261.
• 4. Yıldırım Öztürk E.N, Uyar M, Şahin TK. Development of an attitude scale for cancer screening. Turkish Journal Of Oncology. 2020; 35(4):394–404
• 5. Sohbet R, Karasu F. Kadınların Meme Kanserine Yönelik Bilgi, Davranış ve Uygulamalarının İncelenmesi. Gümüşhane Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, 2017, 6(4), 113-121.
• 6. Wu Z, Liu Y, Li X, Song B, Ni C, Lin F. Factors associated with breast cancer screening participation among women in mainland China: a systematic review. BMJ Open. 2019, 26;9(8):e028705, 1-13. doi: 10.1136/bmjopen-2018-028705.
• 7. Uysal N, Toprak Ü.F. Kadınların sağlık algıları, kanser taramalarına yönelik tutumları ve etkileyen faktörlerin belirlenmesi. Adnan Menderes Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Dergisi 2022: 6(1); 65-76.
• 8. Bray F, Ferlay J, Soerjomataram I, Siegel RL, Torre LA, Jemal A. Global cancer statistics 2018: Globocan estimates of incidence and mortality worldwide for 36 cancers in 185 countries. CA Cancer J Clin. 2018; 68 (6):394–424.
• 9. Yucel SC, Orgun F, Tokem Y, Unsal AE, Demir M. Determining the factors that affect breast cancer and self breast examination beliefs of Turkish nurses in academia. Asian Pac J Cancer Prev.2014;15: 1275-80.
• 10. Kulakci AH, Kuzlu AT, Veren F, Kose TA. The effect of breast cancer fatalism on breast cancer awareness among Turkish women. J Relig Health. 2017; 56(5):1537- 52.
• 11. Büyükkayacı DN, Yüksek KD, Albayrak S.A., Topuz, Ş, Yılmazel G. Kırk yaş üstü kadınların meme ve serviks kanseri taramalarına yönelik bilgi ve uygulamaları. JAREN, 2015; 1(1), 30-38.
• 12. Altun Y. Kadınların kanser taramalarına katılımını etkileyen faktörler. Turkish Journal of Family Medicine and Primary Care, 2020; 14(2), 210-215. doi: 10.21763/tjfmpc.645578.
• 13. Bobov G, Capik C. The reliability and validity of the religious health fatalism scale in Turkish Language. Journal of Religion And Health, 2020; 59(2), 1080-1095. doi:https://doi.org/10.1007/s10943-018-0731-y
• 14. Şimşekoğlu Ö, Nordfjarn T, Zavareh MF, Hezaveh AM, Mamdoohi AR, Rundmo T. Türkiye ve İran'da risk algıları, kadercilik ve sürücü davranışları. Güvenlik Bilimi. 2013; 59, 187–192.
• 15. Haynie DL, Soller B, Williams K. Erken ölümü öngörmek: Arkadaşların, okul arkadaşlarının ve ergenlerin risk davranışlarına ilişkin bireysel ölüm algıları. Gençlik ve Ergenlik Dergisi. 2014; 43 (2), 175–192.
• 16. Ramírez AS. Son derece kültürlü Latin kökenli bir grup arasında kadercilik ve kanser riski bilgisi. Kanser Eğitimi Dergisi. 2014; 29 (1), 50–55.
• 17. Kayani A, King MJ, Fleiter JJ. Pakistan odaklı, gelişmekte olan ülkelerde kadercilik ve yol güvenliği. Avustralasya Yol Güvenliği Koleji Dergisi, 2011; 22 (2), 41–47.
• 18. Selvi A. Yakınında meme kanseri olan kadınların öğrenim gereksinimleri ile kadercilik eğilimi arasındaki ilişki. Yüksek Lisans Tezi. İstanbul Üniversitesi, İstanbul,2019; 27-56.
• 19. Özer M. Bir üniversite hastanesinde çalışan hekim dışı sağlık personellerinin kanser taramaları hakkındaki bilgi, tutum ve davranışlarının değerlendirilmesi. Uzmanlık Tezi. Pamukkale Üniversitesi, Denizli, 2021; 25-81.
• 20. Şahin NŞ, Üner BA, Aydın M, Akçan A, Gemalmaz A, Dişçigil G, Demirağ S, Başak O. Aydın merkez ilçede kolorektal kanser taramasına ilişkin bilgi, tutum ve engeller. Türk Aile Hek Derg 2015;19 (1): 37-48. doi: 10.15511/tahd.15.01037.
• 21. Tekpınar H, Aşık Z, Özen M. Aile Hekimliği polikliniğine başvuran hastaların kanser taramalarına ilişkin yaklaşımlarının değerlendirilmesi. Türk Aile Hek Derg 2018; 22 (1): 28-36. doi: 10.15511/tahd.18.00128
• 22. Bahar Z. Din kültür ve sağlık ilişkisi, Hemşirelik ve Ebelikte Kültürlerarası Yaklaşım Sempozyumu, Çanakkale, 2009
• 23. Liang W, Wang JH, Chen M-Y, Feng S, Lee M, Schwartz MD, et al. Developing and validating a measure of chinese cultural views of health and cancer. Health Educ Behav. 2008;35(3):361–75. 21.
• 24. Drew EM, Schoenberg NE. Deconstructing fatalism: ethnographic perspectives on women’s decision making about cancer prevention and treatment. Med Anthropol Q. 2011;25(2):164–82.
• 25. Lannin DR, Mathews HF, Mitchell J, Swanson MS, Swanson FH, Edwards MS. Influence of socio economic and cultural factors on racial differences in late-stage presentation of breast cancer. JAMA. 1998; 279 (22):1801–7.
• 26. Duru G, Topatan SA. Barrier to participation in cervical cancer screenings: fatalism. Women Health. 2023 Jul 3;63(6):436-444. doi: 10.1080/03630242.2023.2223698.
• 27. Ersin, F, Bahar, Z. Inhibiting and facilitating factors concerning breast cancer early diagnosis behavior in Turkish women: A qualitative study according to the health belief and health development models, 12(7), Asian Pacific Journal of Cancer Prevention, 2011, 12, 1849-54
• 28. Bakır G. Kadınların meme kanseri korkusu, kadercilik algısı ve seçilmiş faktörlerin erken tanı davranışlarına etkisi. Yüksek Lisans Tezi, İzmir Ekonomi Üniversitesi, İzmir,2022, 33-37.7
• 29. Pınar G, Topuz Ş, Arı Ş, Doğan N, Kaya N, Algıer L. Başkent üniversitesi Ankara hastanesi kadın hastalıkları ve doğum polikliniğine başvuran kadınların HPV aşısı ve serviks kanseri ile ilgili bilgi düzeyleri. Türk Jinekolojik Onkoloji Dergisi, 2010; 13 (1): 011-018
• 30. Savabi Esfahani M., Taleghani F, Noroozi M and Tabatabaeian M. Role playing for ımproving women’s knowledge of breast cancer screening and performance of breast self-examination, Asian Pacific Journal Of Cancer Prevention : APJCP; 2017, 18(9), 2501–5.
• 31. Tekle T, Wolka E, Nega B, Kumma WP, Koyira MM. Knowledge, attitude and practice towards cervical cancer screening among women and associated factors in hospitals of wolaita zone, southern ethiopia. Cancer Manag Res. 2020, 11;12:993-1005. doi: 10.2147/CMAR.S240364.
• 32. Altunoğlu O. Yetişkin bireylerin sağlık algılarının, kanser tarama davranışlarının ve taramalara yönelik tutumlarının değerlendirilmesi. Yükseklisans Tezi. Çankırı Karatekin Üniversitesi, 2023, 20-22.
• 33. Özer A, Bankaoğlu E, Ekerbiçer HÇ, Hüdayioğlu MR, et al. Kahramanmaraş’ta yaşayan bir grup kadının kendi kendine meme muayenesi yapma ve mammografi çektirme durumu ile bunları etkileyen faktörler. Toplum Hekimliği Bülteni, 2009; 28: 14-19.
• 34. Coşkun SP. Yoksul kadınlarda meme kanseri korkusu ve kadercilik algısının erken tanı davranışlarına etkisi. Halk Sağlığı Hemşireliği Yüksek Lisans Tezi. Dokuz Eylül Üniversitesi. İzmir, 2019; 21-34.
• 35. Jensen JD, Bernat JK, Davis LA, Yale R. Dispositional cancer worry: convergent, divergent, and predictive validity of existing scales. Journal of Psychosocial Oncology, 2010;28(5):470–89.
• 36. Çetin G. 30-70 Yaş arası bireylerin birinci basamak sağlık hizmetleri kullanımı ile kanser tarama testleri hakkında bilgi, tutum ve davranışlarının değerlendirilmesi. Uzmanlık Tezi, Tekirdağ Namık Kemal Üniversitesi. 2021, 30-58
• 37. Sualp B.N. Aile hekimliği polikliniğine başvuran hastaların kanser tarama testleri hakkında bilgi, tutum ve davranışları. Uzmanlık Tezi. Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi, 2021, 20-35.