Bazı Yulaf Genotiplerinin Tohum Verimi ve Verim Öğelerinin Belirlenmesi

Yıl 2025, Cilt: 7 Sayı: 1, 47 - 54, 30.06.2025

İlknur Akgün , Cengiz Türkay

https://doi.org/10.55979/tjse.1647996

Öz

Isparta koşullarına uygun yulaf genotiplerinin belirlenmesi amacıyla, 2022 ve 2024 yıllarında farklı çeşit, ileri generasyon hattı ve yerel popülasyonlardan oluşan 12 yulaf genotipinin yer aldığı bir deneme yürütülmüştür. Çalışma, Tesadüf Blokları Deneme Desenine göre 3 tekerrürlü olacak şekilde kurulmuştur. Araştırmada dekara 8 kg azot ve 5 kg fosfor uygulanmış, m²’ye 500 adet tohum ekilmiştir. Araştırmada salkım çıkarma süresi, metrekaredeki salkım sayısı, bitki boyu, salkım uzunluğu, salkımda tane sayısı, tane verimi, biyolojik verim ve hasat indeksi özellikleri incelenmiştir. İki yıllık ortalamalara göre tüm özellikler yönünden genotipler arasında istatistiksel olarak önemli farklılıklar belirlenmiştir (P≤0.01). İki yıllık ortalamaya göre metrekaredeki salkım sayısı 349.17–540.83 adet, tane verimi 183.39–284.29 kg da⁻¹, biyolojik verim 701.09–940.80 kg da⁻¹ ve hasat indeksi %25.60–31.52 arasında değişmiştir. Temel bileşenler analizi, özellikle tane verimi, biyolojik verim ve hasat indeksi bakımından genotipler arasında önemli varyasyonlar olduğunu ortaya koymuştur. Ortalama tane verim değerlerine göre YBDU-4, YBDU-9, Küçükyayla, YP-1 ve Kahraman genotiplerinin Isparta koşullarına daha iyi uyum sağladığı belirlenmiştir. Bu genotiplerin, bölgeye uygun yüksek verimli çeşitlerin geliştirilmesinde genetik kaynak olarak değerlendirilebileceği sonucuna varılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Genotip , Verim , Verim öğeleri , Yulaf (Avena sativa L.)

Teşekkür

Bu çalışmanın birinci yıl verileri, Gülsüm GÜNGÖRER’ in yüksek lisans tezinden alınmıştır. Materyal temininde destek olan Trakya Tarımsal Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü’ne ve Dr. Turhan KAHRAMAN’ a teşekkür ederiz.

Determination of Seed Yield and Yield Components of Some Oat Genotypes

Öz

To identify oat genotypes suitable for Isparta’s ecological conditions, a field experiment was conducted in 2022 and 2024 with 12 genotypes including different varieties, advanced generation lines, and local populations. The trial was established using a randomized block design with three replications. In the study, 8 kg of nitrogen and 5 kg of phosphorus were applied per decare, and 500 seeds were sown per square meter. In the study, panicle emergence time, number of panicles per square meter, plant height, panicle length, number of grains per panicle, grain yield, biological yield, and harvest index were examined. Based on two-year averages, all traits showed statistically significant differences among genotypes (P≤0.01). Panicle number ranged from 349.17 to 540.83 m2, grain yield from 183.39 to 284.29 kg da⁻¹, biological yield from 701.09 to 940.80 kg da⁻¹, and harvest index from 25.60% to 31.52%. Principal component analysis revealed considerable variation among genotypes, particularly in grain yield, biological yield, and harvest index. According to grain yield averages, YBDU-4, YBDU-9, Küçükyayla, YP-1, and Kahraman genotypes showed better adaptation to Isparta conditions. These genotypes may serve as potential genetic resources for breeding programs aiming to develop high-yielding oat varieties suitable for the region.

Anahtar Kelimeler

Genotype , Yield , Yield components , Oat (Avena sativa L.)

Kaynakça

• Avcı, İ. (2017). Yazlık ve Kışlık Ekilen Yulaf (Avena spp.) Genotiplerinin Yeşil Ot Verimi ve Silaj Kalite Özellikleri Bakımından Değerlendirilmesi. (Yüksek Lisans Tezi, Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü).
• Bartlett, M. S. (1950). Tests of significance in factor analysis. British Journal of Psychology, 3, 77–85.
• Boffetta, P., Thies, F., & Kris-Etherton, P. (2014). Epidemiological studies of oats consumption and risk of cancer and overall mortality. British Journal of Nutrition, 112(2), 14-18. https://doi.org/10.1017/S0007114514002268
• Buerstmayr, H., Krenn, N., Stephan, U., Grausgruber, H., & Zechner, E. (2007). Agronomic performance and quality of oat (Avena sativa L.) genotypes of worldwide origin produced under Central European growing conditions. Field Crops Research, 101(3), 343-351. https://doi.org/10.1016/j.fcr.2006.12.011
• Çeri, S. (2019). Konya Sulu Şartlarında Bazı Yulaf Çeşit ve Hatlarının Ot Verim, Verim Unsurları ve Bazı Ot Kalite Özelliklerinin Araştırılması. (Yüksek Lisans Tezi, Selçuk Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü)
• Çiçek, N. (2019). Aydın Ekolojik Koşullarında Farklı Yulaf (Avena sativa L.) Genotiplerinin Verim ve Kalite Bakımından Karşılaştırılması. (Yüksek Lisans Tezi, Aydın Adnan Menderes Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü)
• Çotaoğlu, A., & Koca, Y. O. (2020). Farklı potasyum dozlarının yulaf çeşitlerinde verim, verim öğeleri ve bazı tane kalite özellikleri ile yağ asitleri dağılımı üzerine etkisi. Ege Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 57(4), 537-544. https://doi.org/10.20289/zfdergi.677439
• Dreccer, M. F., Van Herwaarden, A. F., & Chapman, S. C. (2009). Grain number and grain weight in wheat lines contrasting for stem water soluble carbohydrate concentration. Field Crops Research, 112(1), 43-54. https://doi.org/10.1016/j.fcr.2009.02.006
• Dumlupınar, Z. (2010). Türkiye Orijinli Yerel Yulaf Genotiplerinin Avenin Proteinleri ile Morfolojik, Fenolojik ve Agronomik Özellikler Yönünden Karakterizasyonu. (Doktora Tezi, Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü)
• Düzme, M. (2020). Şanlıurfa İlave Sulu Koşullarına Uygun Yulaf Çeşitlerinin Belirlenmesi. (Yüksek Lisans Tezi, Harran Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü)
• Erbaş, Ö. D. (2012). Yulaf (Avena sativa L.) Genotiplerinin Tarımsal Ve Bazı Kalite Özelliklerinin Belirlenmesi. (Yüksek Lisans Tezi, Bozok Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü)
• Erbaş, Ö. D., & Mut, Z. (2013). Saf Hat Yulaf Genotiplerinin Tarımsal ve Bazı Kalite Özelliklerinin Belirlenmesi. Türkiye 10. Tarla Bitkileri Kongresi. 10-13 Eylül, Konya, 821-829.
• Ercan, K., Tekin, A., Herek, S., Kurt, A., Kekeç, E., Dumlupınar, Z., & Akkaya, A. (2016). Yerel yulaf hatlarının Kahramanmaraş koşullarındaki performansı. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Doğa Bilimleri Dergisi, 19(4), 438- 444.
• Ercan, K. (2018). Yerel Yulaf Genotiplerinin Verim ve Verim Unsurları Yönünden İncelenmesi. (Yüksek Lisans Tezi, Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü)
• FAO (2023). The State of Food Security and Nutrition in Europe and Central Asia. Food and Agricultural Organization, Budapest.
• Ganssmann, W., & Vorwerck, K. (1995). Oat milling, processing and storage. In Oat Crop: Production and Utilization. (pp. 369-408)
• Gebremedhn, B., Araya, A., & Gebremedhn, H. (2015). Evaluation of different oat varieties for fodder yield and yield related traits in Debre Berhan Area, Central Highlands of Ethiopia. Livestock Research for Rural Development, 27(9).
• Halil, D. S., & Uzun, A. (2019). Bursa ekolojik koşullarında yetiştirilen yulaf (Avena sativa L.) genotiplerinin tane verimi ve bazı kalite özellikleri. Bursa Uludağ Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 33(2), 293-305.
• Halima, N. B., Saad, R. B., Khemakhem, B., Fendri, I., & Abdelkafi, S. (2015). Oat (Avena sativa L.) and nutrient compounds valorization for potential use in industrial applications. Journal of Oleo Science, 64(9), 915–932. https://doi.org/10.5650/jos.ess15074
• Hışır, Y., Kara, R., & Dokuyucu, T. (2012). Evaluation of oat (Avena sativa L.) genotypes for grain yield and physiological traits. Žemdirbystė Agriculture, 99(1), 55-60.
• Hocaoğlu, O., Akçura, M., & Çeri, S. (2022). Kavuzsuz yulaf genotipleri ile bazı yulaf çeşitlerinin Marmara bölgesindeki tane verimleri ve bazı tarımsal özelliklerinin değerlendirilmesi. Türk Tarım ve Doğa Bilimleri Dergisi, 9(3), 771-778. https://doi.org/10.30910/turkjans.1082295
• Hoffmann, J. A. (1995). Innate immunity of insects. Current Opinion in Immunology, 7(1), 4-10.
• Hou, Q., Li, Y., Li, L., Cheng, G., Sun, X., Li, S., & Tian, H. (2015). The metabolic effects of oats intake in patients with type 2 diabetes: a systematic review and meta-analysis. Nutrients, 7(12), 10369-10387. https://doi.org/10.3390/nu7125536
• Howarth, C. J., Martinez-Martin, P. M., Cowan, A. A., Griffiths, I. M., Sanderson, R., Lister, S. J., & Marshall, A. H. (2021). Genotype and environment affect the grain quality and yield of winter oats (Avena sativa L.). Foods, 10(10), 2356. https://doi.org/10.3390/foods10102356
• Iannucci, A., Codianni, P., & Cattivelli, L. (2011). Evaluation of genotype diversity in oat germplasm and definition of ideotypes adapted to the mediterranean environment. International Journal of Agronomy, 2011(1), 870925. https://doi.org/10.1155/2011/870925
• Kantar, B. H. (2022). Kırşehir Ekolojik Koşullarında Bazı Yulaf (Avena sativa L.) Çeşitlerinin Agronomik ve Kalite Özelliklerinin Belirlenmesi. (Yüksek Lisans Tezi, Kırşehir Ahi Evran Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü)
• Karakuzu, T. (2022). Yulafta Farklı Ekim Sıklıkları ve Azot Seviyelerinin Verim Ve Verim Unsurları ile Bazı Kalite Özellikleri Üzerine Etkisi. (Yüksek Lisans Tezi, Bilecik Şeyh Edebali Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü)
• Karaman, R., Türkay, C., & Akgün, I. (2021). Effects of oat grass juice on germination and seedling characteristics of certain weeds and cultivated plants. Journal of Tekirdag Agricultural Faculty, 18(2), 312-321. https://doi.org/10.33462/jotaf.791684
• Kassambara, A. (2017). Practical guide to principal component methods in R: PCA, M (CA), FAMD, MFA, HCPC, factoextra. STHDA.
• Kebede, G., Worku, W., Jifar, H., & Feyissa, F. (2024). Grain yield productivity, nutrient uptake and use efficiency and profitability of oat (Avena sativa L.) as influenced by variety and levels of nitrogen and phosphorus fertilizers in the central highlands of Ethiopia. Journal of Crop Science and Biotechnology, 27(3), 287-312. https://doi.org/ 10.1007/s12892-023-00230-3
• Kün, E. (1988). Serin İklim Tahılları. Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Yayınları.
• Loskutov, I., & Rines, H. (2011). Avena. In Wild Crop Relatives: Genomic and Breeding Resources. (pp. 109–83)
• Mut, Z., Akay, H., & Erbaş, Ö. D. (2015). Hay yield and quality of oat (Avena sativa L.) genotypes of worldwide origin. International Journal of Plant Production, 9(4), 507-522.
• Mut, Z., Akay, H., Köse, Ö. D. E., & Sezer, İ. (2021a). Orta ve Batı Karadeniz Bölgesinden toplanan yulaf genotiplerinin değerlendirilmesi. Anadolu Tarım Bilimleri Dergisi, 36(1), 122-131.
• Mut, Z., Demirtaş, N., & Köse, Ö. D. E. (2021b). Evaluation of yield and some physical quality characteristics of different oat (Avena sativa L.) genotypes under supplemented ırrigation and rainfall conditions. Turkish Journal of Agriculture-Food Science and Technology, 9(1), 197-204.
• Naneli, İ., & Sakin, M. A. (2017). Bazı yulaf çeşitlerinin (Avena sativa L.) farklı lokasyonlarda verim ve kalite parametrelerinin belirlenmesi. Tarla Bitkileri Merkez Araştırma Enstitüsü Dergisi, 26, 37-44.
• Nawaz, N., Razzaq, A., Ali, Z., Sarwar, G., & Yousaf, M. (2004). Performance of different oat (Avena sativa L.) varieties under the agro-climatic conditions of Bahawalpur–Pakistan. International Journal of Agriculture and Biology, 6(4), 624–626.
• Peltonen-Sainio, P., & Järvinen, P. (1995). Seeding rate effects on tillering, grain yield, and yield components of oat at high latitude. Field Crops Research, 40(1), 49-56.
• Peñas, M. V. (2017). Health benefits of oat: current evidence and molecular mechanisms. Current Opinion in Food Science, 14, 26–31. https://doi.org/10.1016/j.cofs.2017.01.004.
• Sabandüzen, B., & Akçura, M. (2017). Bazı yulaf genotiplerinin Çanakkale koşullarında verim ve verim unsurlarının incelenmesi. Türk Tarım ve Doğa Bilimleri Dergisi, 4(2), 101-108.
• Sarı, N., & İmamoğlu, A. (2011). Menemen ekolojik koşullarına uygun ileri yulaf hatlarının belirlenmesi. Anadolu Ege Tarımsal Araştırma Enstitüsü Dergisi, 21(1), 16-25.
• Sarı, N. (2012). Yulafta (Avena sativa L.) Verim ve Verim Komponentleri Arasındaki İlişkiler. (Yüksek Lisans Tezi, Adnan Menderes Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü)
• SAS Institute (1999). INC SAS/STAT User’s Guide Release 9.0, SAS Institute: Cary, NC, USA.
• Sobayoğlu, R., & Topal, A. (2016). Karaman şartlarında yazlık ekilen bazı yulaf genotiplerinin (Avena sativa L.) verim ve bazı verim unsurları yönünden değerlendirilmesi. Bahri Dağdaş Bitkisel Araştırma Dergisi, 5(1), 28-34.
• Sobayoğlu, R. (2017). Karaman Şartlarında Yazlık Ekilen Yulaf Çeşitlerinin Verim ve Kalite Özellikleri Yönünden Değerlendirilmesi. (Yüksek Lisans Tezi, Selçuk Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü)
• Sönmez, A. C., & Karaduman, Y. (2020). Yerel yulaf (Avena sativa L.) genotiplerinin eskişehir koşullarında tane verimi ve bazı kalite özellikleri. Turkish Journal of Agriculture-Food Science and Technology, 8(8), 1697-1704. https://doi.org/10.24925/turjaf.v8i8.1697-1704.3464
• Sönmez, A. C. (2020). Kışlık yulaf (Avena sativa L.) ıslah materyalinde biyolojik verim ve bazı fizyolojik özelliklerin belirlenmesi. Iğdır Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 10(4), 3042-3051. https://doi.org/ doi.org/10.21597/jist.687596
• Tessema, A., & Getinet, K. (2020). Evaluation of oats (Avena sativa) genotypes for seed yield and yield components in the highlands of Gamo, Southern Ethiopia. Ethiopian Journal of Agricultural Sciences, 30(3), 15-23.
• Topkara, A. (2019). Yulaf Çeşit ve Genotiplerinin Ordu İli Ekolojik Koşullarında Verim, Verim Öğeleri ve Kalite Özelliklerinin Belirlenmesi. (Yüksek Lisans Tezi, Ordu Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü)
• TÜİK (2024). Tarımsal Ürünler İstatistiği, Türkiye. Türkiye İstatistik Kurumu, Ankara.
• Us, Ö. A. (2023). Bazı Yulaf Çeşitlerinin Eskişehir Ekolojisinde Ot Verimlerinin Belirlenmesi. (Yüksek Lisans Tezi, Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü)
• Van den Broeck, H. C., Londono, D. M., Timmer, R., Smulders, M. J. M., Gilissen, L. J. W. J., & van der Meer, I. M. (2016). Profiling of nutritional and health-related compounds in oat varieties. Foods, 5, 1–11. https://doi.org/10.3390/foods5010002
• Yaşar, C. (2021). Eskişehir Ekolojik Koşullarında Bazı Yulaf Çeşitlerinin Verim ve Verim Unsurlarının Belirlenmesi. (Yüksek Lisans Tezi, Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü)