Imarets As Being The Symbol of Solidarity and An Example From The Anatolia: ILGIN Imaret of Lala Mustafa Pasha

Yıl 2022, , 299 - 319, 25.09.2022

Ahmet Akman

https://doi.org/10.30520/tjsosci.1133722

Öz

The sense of solidarity in societies goes way back in human history. Societies have produced their own cultures of cooperation and solidarity in this regard. In Islamic countries, this activity was carried out by foundations in the historical time. Foundations occupy a special place in Islamic civilization. It is possible to do charity with the idea of continuity through the foundation. Undoubtedly, imaret is one of the leading charity institutions established by the Ottoman Empire, which knows the importance of helping the poor and needy people. There is also a foundation institution on the basis of the imaret. Almshouses have been institutions that support the poor, travelers and students throughout history. Ilgın Lala Mustafa Pasha complex and the imaret inside are among our foundation institutions that performed important social services in their period. Fortunately some foundations and non-governmental organizations continue this tradition in nowadays.

Anahtar Kelimeler

Foundation, imaret, solidarity, Ilgın, social cooperation.

Dayanışma Simgesi İmaretler ve Anadolu’dan Bir Örnek: Ilgın Lala Mustafa Paşa İmareti

Öz

Yardımlaşma duygusu insanlık tarihinde çok gerilere gider. Her toplum kendine özgü yardımlaşma ve dayanışma kültürü üretmiştir. İslam ülkelerinde tarihi süreç içerisinde bu faaliyetler en güzel şekilde vakıflar eliyle yürütülmüştür. Vakıflar İslam medeniyeti içerisinde her zaman özel bir yer işgal etmiştir. Devamlılık düşüncesi ile hayır yapmak vakıf yoluyla mümkün olmaktadır. Fukara ve ihtiyaç sahiplerine yardım etmenin toplumsal öneminin farkında olan Osmanlı Devleti’nin bu amaçla kurduğu hayrat kurumlarının başında hiç şüphesiz imaretler gelmektedir. İmaretin temelinde de vakıf kurumu vardır. İmaretler tarih boyunca fakirleri, yolcuları ve öğrencileri destekleyen kurumlar olmuşlardır. Osmanlı’da çok sayıda var olan bu türden kuruluşlar arasında Ilgın Lala Mustafa Paşa külliyesi ve içindeki imaret kendi döneminde önemli sosyal hizmetler icra etmiş vakıf kuruluşlarımız arasındadır. Günümüzde bazı vakıf ve sivil toplum kuruluşları da bu geleneği aynı anlayışla sürdürmektedirler.

Anahtar Kelimeler

vakıf, imaret, dayanışma, Ilgın, sosyal yardımlaşma

Kaynakça

• 6 Numaralı Mühimme Defteri (972 /1564 – 1565), Özet-Transkripsiyon ve İndeks I, Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü, Ankara 1995.
• 82-1 Numaralı Mühimme Defteri (H. 1027/1028- M. 1618/1619), Özet - Çeviri Yazı, Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı, İstanbul 2020.
• Akozan, Feridun, “Türk Külliyeleri”, Vakıflar Dergisi, 8 (1969), s. 303-308.
• Ali Haydar Efendi, Tertîbü's-Sünûf fi Ahkâmi'l-Vukûf, Şirket-i Mürettibiye Matbaası, İstanbul 1337/1340.
• Âşıkpaşaoğlu Tarihi, haz. Nihal Atsız, M.E.B. Devlet Kitapları Milli Eğitim Basımevi, İstanbul 1970.
• Ateş, Nilüfer, ”Osmanlı’da Vakıf-Külliye-Şehir İlişkisi”, Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 26 (2017/2), s. 151-164.
• Barkan, Ömer Lütfi, Süleymaniye Camii ve İmareti İnşaatı, C. 2, Ankara 1979.
• Bayram, Sadi / Karabacak, Ahmed Hamdi, "Sahip Ata'nın Konya İmaret ve Sivas Gökmedrese Vakfiyeleri", Vakıflar Dergisi, 13 (1981), s. 31-61.
• Berki, Ali Himmet, "İslâmda Vakıf Sahih ve Gayr-i Sahih Nev'ileri I, Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, C. 6, S. 1, 1957, s. 19-26.
• Budak, Ayşe, “İmaret Kavramı Üzerinden Erken Osmanlı Ters T Planlı Zaviyeleri İle Aşhanelerin İlişkisi: Osmanlı Aşhanelerinin Kökenine Dair Düşünceler”, METU Journal Of The Faculty Of Architecture, 2016/1 (33:1), s. 21-36.
• Çam, Mevlüt, “Ilgın Vakıfları”, I. Ulusal Ilgın Sempozyumu, Ed. Doç. Dr. Ali Boran, Doç. Dr. Hakan Sarı, Aydın Arılık, Ilgın Belediyesi Kültür Yayını, Konya 2012, s. 171-235.
• Çobanoğlu, Ahmet Vefa, “Lala Mustafa Paşa Külliyesi”, TDV İslâm Ansiklopedisi, c. 27, s. 75-77.
• Çobanoğlu, Ahmet Vefa, “Külliye”, TDV İslâm Ansiklopedisi, c. 26, s. 542-544.
• Demir, Mustafa, “Türkiye Selçuklu Şehirlerinde İmaret Kurumlan ve Vakıfları”, Vakıflar Dergisi, 27 (1998), s. 41-46.
• Devellioğlu, Ferit, Osmanlıca Türkçe Ansiklopedik Lûgat (Eski ve Yeni Harflerle), 23. Baskı, Yayına Hazırlayan: Aydın Sami Güneyçal, Aydın Kitabevi, Ankara 2006.
• Emecen, Feridun, “Fodula”, TDV İslâm Ansiklopedisi, c. 13, s. 167-170.
• Ergin, Osman Nuri, Türkiye'de Şehirciliğin Tarihi İnkişafı, İstanbul 1936.
• Ergin, Osman Nuri, Türk Şehirlerinde İmâret Sistemi, İstanbul 1939.
• Ergin, Osman Nuri, Fatih İmareti Vakfiyesi, İstanbul 1945.
• Ergin, Osman, Fatih İmareti Vakfiyesi, İstanbul, İstanbul Belediyesi Yayınları, 1945.
• Evliya Çelebi, Seyahatname, 3. Cilt, 2. Kitap, haz. Yücel Dağlı, Seyit Ali Kahraman, Yapı Kredi Yayını, İstanbul 2006.
• Gelir Çelebi, Azize, Somut Olmayan Kültür Mirası “İmaret Geleneği” ve Osmanlı İmaretleri, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Kadir Has Üniversitesi 2017.
• Gürbıyık, Cengiz, “Osmanlı İmaretlerinin (Aşevleri) Tipolojisi Üzerine Bir Deneme”, Sanat Tarihi Dergisi, Cilt / Volume: XXIV, Sayı/Number: 1 Nisan/April 2015, s. 23-51.
• Imber, Colin, Şeriattan Kanuna, Ebussuud ve Osmanlı'da İslami Hukuk, çev. Murteza Bedir, İstanbul 2004.
• İbn Batuta Seyahatnamesi, çev. A. Sait Aykut, Yapı Kredi Yayını, c. I-II, İstanbul 2000.
• İnalcık, Halil, “İlim Dünyasında Vakıflar Dergisi Çok Önemli Bir İşgal Eder”, Vakıflar Dergisi, 75. Yıl Özel Sayısı, Ankara 2013, s. 141-143.
• Kayaoğlu, İsmet, "Rahatoğlu ve Vakfiyesi", Vakıflar Dergisi, 13 (1981), s. 1-29.
• Kazancıoğlu, Habibe, Osmanlı Dönemi Kervansaraylarının Sosyo-Kültürel ve Ekonomik Fonksiyonları, Basılmamış Doktora Tezi, İstanbul 2014.
• Kazıcı, Ziya. “Osmanlı Devleti’nde İmaret”, Osmanlı Ansiklopedisi, Yeni Türkiye Yayını, Ankara, 1999, c. 5, s. 44-48.
• Küçükdağ, Yusuf, “Konya Sultan Selim İmareti Vakıfları ve Vakfiyesi“, Karatay Sosyal Araştırmalar Dergisi, S. 3, 2019 Güz, s. 1 - 53
• Kütükoğlu, Bekir, “Lala Mustafa Paşa” TDV İslâm Ansiklopedisi, c. 27, s. 73-74.
• Muhammed Vâmık Şükrü, Evkâf-ı Ümem Tarihi, c. I-VIII, İstanbul 1915.
• Müderrisoğlu, Mehmet Fatih, 16. Yüzyılda Osmanlı İmparatorluğu’nda İnşa Edilen Menzil Külliyeleri, Basılmamış Doktora Tezi, Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara 1993.
• Onar, Sıddık Sami, "Bayındırlık, Yardım, Belediye (Komün), İşleri ve Bu İşlerdeki Rolleri Bakımından Osmanlı Vakıfları", İl Han Özay, Gün Işığında Yönetim, Filiz Kitapevi, İstanbul 2004, s. 313-333.
• Öztürk, Nazif, “İslâm ve Türk Kültüründe Vakıflar”, Vakıflar Dergisi, 29 (2005), s. 7-20.
• Pakalın, Mehmet Zeki, “İmaret", Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü, C. 2, İstanbul 1983.
• Pay, Salih, “Klasik Dönem Osmanlı Külliyelerinde Personel Sistemi”, Türkler Ansiklopedisi, c. 10, Yeni Türkiye Yayını, Editörler: Hasan Celal Güzel, Prof. Dr. Kemal Çiçek, Prof. Dr. Salim Koca, Ankara 2002, s. 491-509.
• Samur, Tahsin, Ilgın’da Türk Devri Yapıları, Konya 1992.
• Samur, “Ilgın Vakfiyesinde Lala Mustafa Paşa Külliyesi Ve Sunulan Din Ve Kültür Hizmetleri”, Uluslar Arası Kuruluşunun 700. Yıl Dönümünde Bütün Yönleriyle Osmanlı Devleti Kongresi 07-09 Nisan 1999, Yayına Hazırlayanlar: Yard.Doç.Dr. Alâaddin Aköz, Doç.Dr. Bayram Ürekli, Yard.Doç.Dr. Ruhi Özcan, Konya 2000.
• Schweigger, Salomon, Sultanlar Kentine Yolculuk 1578-1581, çev. Türkis Noyan, Kitap Yayını, İstanbul 2004.
• Singer, Amy. “İmaretler”, Türkler Ansiklopedisi, c. 10, Yeni Türkiye Yayını, Editörler: Hasan Celal Güzel, Prof. Dr. Kemal Çiçek, Prof. Dr. Salim Koca, Ankara 2002, s. 483-490.
• Şeker, Mehmet, İslam’da Sosyal Dayanışma Müesseseleri, Diyanet İşleri Başkanlığı Yayını, Ankara 1991.
• Şemsüddin Sami, Kâmus-ı Türkî, İstanbul, H. 1317.
• Tanman, M. Baha, “İmaretler”, Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi, C. 4, Kültür Bakanlığı ve Tarih Vakfı Ortak Yayını, İstanbul, 1994, s. 164-166.
• Tanman, M. Baha, “Sinan’ın Mimarisi İmâretler”, Mimarbaşı Koca Sinan: Yaşadığı Çağ ve Eserleri, 1 (1988), s. 333-353.
• Tarım Ertuğ, Zeynep, “İmaret”, TDV İslâm Ansiklopedisi, c. 22, s. 219-220.
• Ünver, A. Süheyl, “Fatih Külliyesine Aid Diğer Mühim Bir Vakfiye”, Vakıflar Dergisi, 1 (1938), s. 39-46.
• Yediyıldız, Bahaeddin, XVIII. Yüzyılda Türkiye’de Vakıf Müessesesi, Türk Tarih Kurumu, Ankara 2003.
• Yılmaz, Yasin, Kanûnî Vakfiyesi Süleymaniye Külliyesi, Vakıflar Genel Müdürlüğü Yayını, Ankara 2008.
• Yüksel, İ. Aydın. "İmaretler" Vakıf Haftası Dergisi, 2 (1985): 163-167.