İSLAM BORÇLAR HUKUKUNDA FESAD MÜEYYİDESİ İLE KISMİ HÜKÜMSÜZLÜK VE İPTAL EDİLEBİLİRLİK MÜEYYİDELERİNİN MUKAYESESİ

Yıl 2019, Cilt: 3 Sayı: 6, 449 - 473, 15.09.2019

Mustafa Ünal

https://doi.org/10.30520/tjsosci.604930

Cited By: 2

Öz

İslâm hukukçuları bazı
meselelerde birbirlerinden farklı görüşler ileri sürmüşlerdir. Bu meselelerden
biri de fesad – butlan ayrımıdır. Hanefî mezhebinde akitlere uygulanan
birbirinden ayrı iki yaptırım olarak karşımıza çıkan bu ayrım, diğer
mezheplerde aynı şekilde görünüm arz etmemektedir. İslâm hukukunda fesad –
butlan ayrımı, müeyyideleri açısından akitlere yönelik farklı bir bakış açısı
getirilmiştir. Bu ayrım, modern hukuk kapsamındaki müeyyideler ile birlikte
incelendiğinde, modern hukuk kapsamındaki kısmi hükümsüzlük ve iptal
edilebilirlik müeyyideleri ile İslâm hukukundaki fesad müeyyidesinin birçok
açıdan benzerlikler ihtiva ettiği görülür. Ancak aralarında önemli farklılıklar
da mevcuttur. Dolayısıyla tüm bu benzerliklere rağmen, her bir müeyyide
birbirinden farklı bir tür olarak karşımıza çıkmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Fesad, Butlan, Kısmi Hükümsüzlük, İptal Edilebilirlik, Müeyyide

COMPARISON OF SANCTION OF DETERİORATION WITH SANCTIONS OF PARTİAL NULLİTY AND ANNULABİLİTY

Öz

Islamic scholars have brought forward different views on some matters.
One of these matters is distinction of deterioration and nullity. This
distinction has come before us as two different sanctions imposed on contracts
in the Hanafi sect. Distinction of deterioration and nullity has brought a
different perspective on contracts in Islamic Law.  It is seen that the sanctions of partial
nullity  and annulability under modern
law and the sanction of deterioration in Islamic law are similar in many
respects when this distinction is examined together with sanctions within the
scope of modern law. However, there are also significant differences between
them. So despite all these similarities, each sanction appears as a different
species.

Anahtar Kelimeler

Deterioration, Nullity, Partial nullity, Annulability, Sanction

Kaynakça

• AKGÜNDÜZ, Ahmed, İslam ve Osmanlı Hukûku Külliyâtı, OSAV Yayınları, İstanbul, 2012.
• AKGÜNDÜZ, Ahmed, Karşılaştırmalı Mecelle-i Ahkâm-ı Adliye, 2.Baskı, OSAV Yayınları, İstanbul, 2017.
• AKINCI, Şahin, Borçlar Hukuku Bilgisi Genel Hükümler, 7.Baskı, Sayram Yayınevi, Konya, 2013.
• AKINTÜRK, Turgut, ATEŞ, Derya, Borçlar Hukuku Genel Hükümler Özel Borç İlişkileri, 26.Baskı, Beta Yayınevi, İstanbul, 2017.
• AKMAN, Ahmet, İslam Hukuku’nda Akdî Mesuliyet ve Tazminat, 1. Baskı, Adalet Yayınevi, Ankara, 2019.
• Ali Haydar Efendi, Dürerü’l-Hükkâm Şerhu Mecelleti’l-Ahkâm, 2.Baskı, Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, çev: Raşit Gündoğdu, Osman Erdem, c.1, İstanbul, 2017.
• APAYDIN, H. Yunus, “Hezl” TDV İslâm Ansiklopedisi, TDV Yayınları, c. XVII, İstanbul, 1998.
• APAYDIN, H. Yunus, “Fesad”, TDV İslâm Ansiklopedisi TDV Yayınları, c. XII, İstanbul, 1995.
• APAYDIN, H. Yunus, “Mevkuf” TDV İslâm Ansiklopedisi, TDV Yayınları, c. XXIX, Ankara, 2004.
• APAYDIN, H. Yunus, İslam Hukukunda Hukuki İşlemlerin Hükümsüzlüğü, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ankara, 1989.
• AYAN, Mehmet, Borçlar Hukuku (Genel Hükümler), 11.Baskı, Seçkin Yayınevi, Ankara, 2016.
• AYBAKAN, Bilal, “Muâvaza”, TDV İslâm Ansiklopedisi, TDV Yayınları, c. XXX, İstanbul, 2005.
• BAĞDÂDÎ, Gıyâseddin Ebû Muhammed b. Gânim b. Muhammed, Mecmau’d-Damânât fî Mezhebi’l-İmâm Ebî Hanîfe en-Nu’mân, Dar’ul-Kitab’ul-İslâmiyye, ty.
• BAYAR, Fatih, Kur’ân’da Fesâd Kavramı,(Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Bursa, 2002.
• BAYINDIR, Abdülaziz, Ticaret ve Faiz, 1.Baskı, Süleymaniye Vakfı Yayınları, İstanbul, 2007.
• BERKİ, Ali Himmet, Açıklamalı Mecelle (Mecelle-i Ahkam-ı Adliyye), 2. Baskı, Hikmet Yayınları, İstanbul, 1979.
• BİLGE, Necip, Hukuk Başlangıcı, 31.Baskı, Turhan Kitabevi Yayınları, Anakara, 2013.
• BİLMEN, Ömer Nasuhi, Hukuk-ı İslâmiyye ve Istılâhât-ı Fıkhiyye Kâmusu, Bilmen Yayınevi, İstanbul, c. I.
• CİN, Halil, AKGÜNDÜZ, Ahmed, Türk Hukuk Tarihi, OSAV Yayınları, İstanbul, 2017.
• ÇALIŞ, Halit, “Borçlar Hukuku” İslam Hukuku El Kitabı, 6.Baskı, Grafiker Yayınları, Edit.: Talip Türcan, Ankara, 2017.
• ÇEKER, Orhan, Fıkıh Dersleri, 10.Baskı, Tekin Kitabevi, Konya, 2018.
• ÇEKER, Orhan, İslam Hukukunda Akidler, 1.Baskı, Tekin Kitabevi, Konya, 2014.
• DEMİRCİ, Abdullah, İslâm Borçlar Hukukunda Akit Konusunun Telefinden Doğan Sorumluluk, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), İstanbul, 2016.
• DÖNMEZ, İbrahim Kafi, “Cehalet”, TDV İslâm Ansiklopedisi, TDV Yayınları, c. VII, İstanbul, 1993.
• DÖNMEZ, İbrahim Kâfi, “Garar”, TDV İslâm Ansiklopedisi, TDV Yayınları, c. XIII, İstanbul, 1996,
• DÖNMEZ, İbrahim Kafi, “Müeyyide”, TDV İslâm Ansiklopedisi, TDV Yayınları, c. XXXI, İstanbul, 2006.
• EL-HAFîF, Ali, İslâm Hukukuna Göre Hukuki İşlemler ve Hükümleri, 4. Baskı, TDV Yayınları, çev: Rahmi Yaran, Ankara, 2018.
• EL-İSFAHANİ, Rağıb, Kur’an Kavramları Sözlüğü Müfredat, 1.Baskı, Çıra Yayınları, çev: Mustafa Yıldız, İstanbul, 2017.
• EL-KÂSÂNÎ, Alâeddin, Bedâiu’s-Sanâi’ fî Tertîbi’ş-Şerâi’, Darü’l Kitabü’l Arabiyye, Beyrut, 1977.
• El-MAVSILÎ, El-İhtiyâr Metni el-Muhtâr li’l-Fetvâ, 7.Baskı, Şamil Yayınevi, çev: Celal Yeniçeri, İstanbul, 2016.
• EL-MEYDÂNÎ, Abdülganî b. Tâlib, Muhtasar-ı Kudûrî Şerhi Lübâb Tercümesi, 1.Baskı, Muallim Neşriyat, çev: Hüsamettin Vanlıoğlu, Abdullah Hiçdönmez, Fatih Kalender, Emin Ali Yüksel, İstanbul, 2017.
• EREN, Fikret, Borçlar Hukuku Genel Hükümler, 17.Baskı, Yetkin Yayınları, Ankara, 2014.
• ES-SÂBÛNÎ, Safvetü’t Tefâsîr, 7.Baskı, Ensar Neşriyat, çev: Sadreddin Gümüş, Nedim Yılmaz, İstanbul, 2018.
• ES-SERAHSÎ, Şemsu’l-eimme Ebû Sehl Ebû Bekir Muhammed b. Ahmed, Mebsût, Gümüşev Yayınları, edit: Mustafa Cevat Akşit, İstanbul, 2008.
• EZ-ZERKÂ, Mustafa Ahmed, Nikahı Fasid ve Bâtıl Şeklinde İkiye Ayırmanın Yanlışlığı, Marife Dini Araştırmalar Dergisi, çev: Fatiha Bozbaş, c. 15, sy. 2, s. 421-432, 2015.
• GÜNAY, H. Mehmet, “İslam Hukukunda Hükümsüzlük Teorisi Ve Şüphe Doktrini Bağlamında Evlenme Engelleri (Hanefî Mezhebi Özelinde Bir İnceleme)”, İslam Hukuku Araştırmaları Dergisi, sy. 3, s. 167-192, 2004.
• GÜNEŞ, Kadir, Arapça Türkçe Sözlük, Mektep Yayınları, İstanbul, 2011.
• GÜNEY, Necmeddin, İslâm Borçlar Hukukunda Satım Akdinin Konusuna Dair Cehâlet ve Akde Etkisi, İslam Hukuku Araştırmaları Dergisi, sy. 16, s. 491-502, 2010.
• GÜNEY, Necmeddin, Satım Akdi Özelinde İslâm Borçlar Hukukunda Garar, (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Konya, 2013.
• HATEMİ, Hüseyin, GÖKYAYLA, Emre, Borçlar Hukuku Genel Bölüm, 3.Baskı, Vedat Kitapçılık, İstanbul, 2015.
• İBNÜ’L-KAYYIM, el-Cevziyye, İ’lamü’l- Muvakkı’în, Pınar Yayınları, çev: Pehlül Düzenli, İstanbul, 2017.
• KAHVECİ, Nuri, İslam Borçlar Hukuku, 2.Baskı, Hikmetevi Yayınları, İstanbul, 2016.
• KARAMAN, Hayreddin, Ana Hatlarıyla İslam Hukuku, 16.Baskı, Ensar Neşriyat, İstanbul, 2013.
• KARAMAN, Hayreddin, Mukayeseli İslam Hukuku, İz Yayıncılık, 9.Baskı, İstanbul, 2016.
• KAYIHAN, Şaban, Borçlar Hukuku Genel Hükümler, 4.Baskı, Seçkin Yayınevi, Ankara, 2014.
• KELEBEK, Mustafa, İslâm Borçlar Hukuku ve Ebû Yûsuf’un Öncelikleri, 1. Bası, Ensar Yayınları, İstanbul, 2014.
• KILIÇOĞLU, Ahmet M., Borçlar Hukuku Genel Hükümler, 20.Baskı, Turhan Kitabevi Yayınları, Ankara, 2016.
• KIRKBEŞOĞLU, Nagehan, Türk Özel Hukukunda Kısmi Hükümsüzlük, (Doktora Tezi), İstanbul, 2010.
• KOCAYUSUFPAŞAOĞLU, Necip, HATEMİ, Hüseyin, SEROZAN, Rona, ARPACI, Abdülkadir, Borçlar Hukuku Genel Bölüm, 7.Baskı, Filiz Kitabevi, c.1, İstanbul, 2017.
• MUTÇALI, Serdar, Arapça Türkçe Sözlük, Dağarcık Yayınları, İstanbul, 1995.
• OĞUZMAN, M. Kemal, ÖZ, M. Turgut, Borçlar Hukuku Genel Hükümler, 14.Baskı, Vedat Kitapçılık, c.1, İstanbul, 2016.
• ÖZSOY, İsmail, “Faiz”, TDV İslâm Ansiklopedisi, TDV Yayınları, c. XII, İstanbul, 1995.
• ŞABAN, Zekiyüddin, İslam Hukuk İlminin Esasları, 28.Baskı, TDV Yayınları, çev: İbrahim Kâfi Dönmez, Ankara, 2017.
• ÜNAL, Mustafa, İslâm Hukukunda Haksız Fiil Sorumluluğu, 1. Baskı, Adalet Yayınevi, Ankara, 2019.
• ÜNSAL, Ahmet, İn’ikâdın (Akdin Hukukî Varlık Kazanmasının) Mahiyeti, Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, c. 51, sy, 2, 2010, s. 93-124.
• YAMAN, Ahmet, ÇALIŞ, Halit, İslam Hukukuna Giriş, 10.Baskı, İFAV Yayınları, İstanbul, 2015.
• YILDIRIM, Mustafa, “Vedia”, TDV İslâm Ansiklopedisi, TDV Yayınları, c. XLII, İstanbul, 2012.
• ZUHAYLİ, Vehbe, Fıkıh Usûlü, 5. Baskı, Risale Yayınevi, çev: Ahmet Efe, İstanbul, 2018.
• ZUHAYLÎ, Vehbe, İslâm Fıkhı Ansiklopedisi, Risale Yayınevi, çev: Ahmet Efe, Beşir Eryarsoy, H. Fehmi Ulus, Abdürrahim Ural, Yunus Vehbi Yavuz, Nureddin Yıldız, İstanbul, 1994.