İŞ-AİLE YAŞAM ÇATIŞMASININ İŞTEN AYRILMA NİYETİ ÜZERİNDEKİ ETKİSİNDE PSİKOLOJİK SÖZLEŞMENİN ARACI ROLÜ: İSTANBUL İLİNDE BİR ARAŞTIRMA

Yıl 2021, Cilt: 5 Sayı: 9, 60 - 77, 25.02.2021

Özgen Afşar , Cafer Şafak Eyel

https://doi.org/10.30520/tjsosci.868040

Cited By: 1

Öz

Bu çalışmada, iş-aile yaşam çatışmasının işten ayrılma niyeti üzerindeki etkisinde psikolojik sözleşmenin aracı rolü araştırılmıştır. Bu doğrultuda öncelikle iş-yaşam dengesi, iş-aile yaşam çatışması, psikolojik sözleşme ve işten ayrılma niyetine yönelik ilgili literatür taranmıştır. Sonrasında araştırmanın amacı çerçevesinde hazırlanmış olan anket formu vasıtasıyla, İstanbul ilinde bağımsız denetim sektöründe faaliyette bulunan firmalarda çalışan 208 denetim personeli ile anket çalışması yapılmıştır. Katılımcıların iş-aile yaşam çatışması algılarını ölçmek üzere Netemeyer, Boles ve McMurrian (1996) tarafından geliştirilen 10 maddelik İş-Aile Yaşam Çatışması Ölçeği kullanılmıştır. Katılımcıların psikolojik sözleşme algılarını ölçmek üzere Robinson ve Rousseau (1994) tarafından geliştirilen 9 maddelik Psikolojik Sözleşme Ölçeği kullanılmıştır. İşten ayrılma niyetini ölçmek üzere Mobley, Horner ve Hollingsworth (1978) tarafından geliştirilen 3 maddelik İşten Ayrılma Niyeti Ölçeği kullanılmıştır. Elde edilen bulgulara göre, iş-aile çatışmasının işten ayrılma niyeti üzerinde pozitif ve anlamlı etkisi bulunduğu, psikolojik sözleşmenin bu etkide aracılık rolü bulunduğu saptanmıştır.

Anahtar Kelimeler

İş-Aile Yaşam Çatışması, İş-Yaşam Dengesi, İşten Ayrılma Niyeti, Psikolojik Sözleşme, Bağımsız Denetim Sektörü

Kaynakça

• Aslan, Z., ve Etyemez, S. (2015). İşgörenlerin tükenmişlik düzeylerinin işten ayrılma niyeti üzerine etkisi: Hatay’daki otel işletmelerinde bir araştırma. İşletme Araştırmaları Dergisi, 7(3), 482-507.
• Aslan, Ş., ve Uyar, S. (2018). Psikolojik sözleşme ihlali ve hissettirdiklerinin örgütsel özdeşleşme, iş tatmini ve işten ayrılma niyeti üzerine etkileri. Dokuz Eylül Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 33(1), 1-38.
• Aydın, R. (2016). Otel işletmelerinde psikolojik sözleşmeler ve işgörenlerin işe yönelik tutumları üzerindeki etkisi: Antalya 5 yıldızlı otel işletmelerinde bir araştırma. Yayımlanmamış doktora tezi, Adnan Menderes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Aydın.
• Aykanat, Z. (2014). Psikolojik sözleşmenin ihlali algısında örgütsel adaletin etkisi ve etik liderin aracı değişken olarak rolü: Kalkınma ajanslarında uygulama. Yayımlanmamış doktora tezi, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Erzurum.
• Azim, A. M. M., Ahmad, A., Omar, Z., & Silong, A. D. (2015). Does psychological contract on work-family benefits improve employee commitment?. Asian Social Science, 11(13), 71-83.
• Baron, R. M., & Kenny, D. A. (1986). The moderator-mediator variable distinction in social psychological research: Conceptual, strategic, and statistical considerations. Journal of Personality and Social Psychology, 51(6), 1173-1182.
• Battisti, M., Fraccaroli, F., Fasol, R., & Depolo, M. (2007). Psychological contract and quality of organizational life: An empirical study on workers at a rest home. Relations Industrielles, 62(4), 663-689.
• Büyükyılmaz, O., ve Çakmak, A. F. (2014). İlişkisel ve işlemsel psikolojik sözleşmede algılanan ihlalin işten ayrılma niyeti ve algılanan örgütsel destek üzerindeki etkisi. Ege Akademik Bakış, 14(2), 583-596.
• Carlson, D. S., Kacmar, K. M., & Williams, L. J., 2000. Construction and initial validation of a multidimensional measure of work–family conflict. Journal of Vocational Behavior, (56), 249-276.
• Cihangiroğlu, N., ve Şahin, B. (2010). Organizasyonlarda önemli bir fenomen: Psikolojik sözleşme. Zonguldak Karaelmas Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 6(11), 1-16.
• Coussey, M. (2000). Getting the right work-life balance. London: Chartered Institute of Personnel Directors.
• Çağatay, A. (2012). İş-aile çatışmasının çalışanların iş performanslarına etkisinin belirlenmesi: Ankara’daki özel eğitim kurumlarında bir uygulama. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Çarıkçı, H., ve Çelikkol, Ö. (2009). İş-aile çatışmasının örgütsel bağlılık ve işten ayrılma niyetine etkisi. Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (9), 153-170.
• Çarıkçı, İ. H., Çiftçi, M., ve Derya, S. (2010). İş-aile yaşam çatışması: Türkiye’deki kadın yöneticiler üzerinde bir uygulama. Süleyman Demirel Üniversitesi Vizyoner Dergisi, 2(2), 53-65.
• Çınar, O., Karcıoğlu, F., ve Akdaş, K. (2016). İş yaşamında iş tatmini, örgütsel özdeşleme ve işten ayrılma niyeti ilişkisi: Erzurum’da bir kamu kurumu örneği. Siyaset, Ekonomi ve Yönetim Araştırmaları Dergisi, 4(3), 121-136.
• Dede, N. P., Yılmaz, G., ve Karaca-Çakınberk, A. (2014). İş-aile çatışması ve işten ayrılma niyeti arasındaki ilişki üzerinde işe tutkunluğun aracılık etkisi. Tunceli Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 2(5), 121-142.
• Demir-Harputluoğlu, D., ve Dönmez-Polat, D. (2017). İşe tutkunluk ve iş-aile-iş çatışmasının işten ayrılma niyetine etkisi: Konaklama işletmelerinde bir uygulama. SOBİDER Sosyal Bilimler Dergisi, 4(13), 435-450.
• Demirbaş, B., ve Haşit, G. (2016). İş yerinde yalnızlık ve işten ayrılma niyetine etkisi: Akademisyenler üzerine bir uygulama. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 16(1), 137-158.
• Duran, F., Woodhams, J., & Bishopp, D. (2019). An interview study of the experiences of police officers in regard to psychological contract and wellbeing. Journal of Police and Criminal Psychology, 34(2), 184-198.
• Friedman, S. D., & Greenhaus, J. H. (2000). Work and family-allies or enemies? What happens when business professionals confront life choices. New York: Oxford University Press.
• Frone, M. R. (2002). Work-family balance, J. C. Quick, & L. E. Tetrick (Ed.), in Handbook of occupational health psychology, 143-162. Washington: American Psychological Association.
• Frone, M. R., Russell, M., & Cooper, M. L. (1992). Antecedents and outcomes of work-family conflict: Testing a model of the work-family interface. Journal of Applied Psychology, 77(1), 65-78.
• Fu, C. K., & Shaffer, M. A. (2001). The tug of work and family. Personnel Review, 30(5), 502-522.
• Gaertner, S. (1999). Structural determinants of job satisfaction and organizational commitment in turnover models. Human Resource Management Review, 9(4), 479-493.
• Greenhaus, J. H., Parasuraman, S., & Collins, K. M. (2001). Career involvement and family involvement as moderators of relationships between work-family conflict and withdrawal from a profession. Journal of Occupational Health Psychology, (6), 91-100.
• Grigg, K., Mayson, S., & Bardoel, A. (2009). The work-life balance psychological contract: Making sense of organisational signals. ANZAM 2009, 1-19.
• Hammer, L. B., Bauer, T. N., & Grandey, A. A. (2003). Work-family conflict and work related withdrawal behaviours. Journal of Business and Psychology, 17(3), 419-436.
• Jackson, S. E., Zedeck, S., & Summers, E. (1985). Family life disruptions: Effects of job-induced structural and emotional interference. Academy of Management Journal, 28(3), 574-586.
• Karatepe, O. M., & Kılıç, H. (2007). Relationships of supervisor support and conflicts in the work-family interface with the selected job outcomes of frontline employees. Tourism Management, (28), 238-252.
• Kılıç, R., ve Sakallı, S. Ö. (2013). Örgütlerde stres kaynaklarının çalışanların iş-aile çatışması üzerine etkisi. Uşak Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 6(3), 208-237.
• Kirchmeyer, C., & Cohen, A. (1999). Different strategies for managing the work/non-work interface: A test for unique pathways to work outcomes. Work & Stress, (13), 59-73.
• Koçak, S., ve Burgaz, B. (2017). Ortaöğretim kurumlarındaki psikolojik sözleşme üzerinde güçlendirici liderlik davranışlarının rolü. Eğitim ve Bilim Dergisi, 42(191), 351-369.
• Koyuncu, M., ve Katlav, E. Ö. (2014). Otel işletmelerinde psikolojik sözleşme ihlalinin iş tatmini ve işten ayrılma niyetine etkisi. Seyahat ve Otel İşletmeciliği Dergisi, 11(2), 6-27.
• Krausz, M., Koslowsky, M., & Eiser, A. (1998). Distal and proximal influences on turnover intentions and satisfaction: Support for a withdrawal progression theory. Journal of Vocational Behavior, 52(1), 59-71.
• Mobley, W. H., Horner, S. O., & Hollingsworth, A. T. (1978). An evaluation of precursors of hospital employee turnover. Journal of Applied Psychology, 63(4), 408-414.
• Nam, S. (2018). Psikolojik sözleşme ve iş tatmini ilişkisi üzerine bir araştırma. International European Journal of Managerial Research, 2(3), 43-60.
• Namasivayam, K., & Zhao, X. (2006). An investigation of the moderating effects of organizational commitment on the relationships between work family conflict and job satisfaction among hospitality employees in India. Tourism Management, (28), 1212-1223.
• Netemeyer, R. G., Boles, J. S., & Mcmurrian, R. (1996). Development and validation of work-family conflict and family-work conflict scales. Journal of Applied Psychology, 81(4), 400-410.
• Nohe, C., & Sonntag, K. (2014). Work-family conflict, social support and turnover intentions: A longitudinal study. Journal of Vocational Behavior, 85(1), 1-12.
• Önderoğlu, S. (2010). Örgütsel adalet algısı, iş aile çatışması ve algılanan örgütsel destek arasındaki bağlantılar. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Özdaşlı, K., ve Çelikkol, Ö. (2013). Psikolojik sözleşme: Kavramsal çerçeve ve bir içerik analizi. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 4(7), 141-154.
• Özen, S., ve Uzun, T. (2005). İşyerinde çalışanın yaşadığı çatışmanın azaltılmasında örgütün ve ailenin rolü: Polis memurlarına yönelik bir uygulama. Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 7(3), 128-147.
• Özgen, H. M., ve Özgen, H. (2010). Psikolojik sözleşme ve boyutlarının iş tatmini, örgütsel bağlılık ve işten ayrılma niyetine etkileri. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 19(1), 1-19.
• Öztürk, Z., Arıkan, G., ve Doğuç, E. (2017). Sağlık çalışanlarının psikolojik sözleşmeleri ile örgütsel adalet algıları arasındaki ilişkinin incelenmesi. Avrasya Sosyal ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, 4(12), 617-632.
• Preacher, K. J., & Hayes, A. F. (2008). Asymptotic and resampling strategies for assessing and comparing indirect effects in multiple mediator models. Behavior Research Methods, (40), 879-891.
• Robinson, S. L., & Rousseau, D. M. (1994). Violating the psychological contract: Not the exception but the norm. Journal of Organizational Behavior, 15(3), 245-259.
• Rusbelt, C. E., Dan, F., Glen, R., & Arch, M. G. (1988). Impact of variables on exit, voice, loyalty and neglect: An integrative model of responses to declining job satisfaction. Academy of Management Journal, 31(3), 599-627.
• Sastry, N., & Pandey, S. (1999). Women employees and human resource management. London: Sangam Books Ltd.
• Sturges, J., & Guest, D. (2004). Working to live or living to work? Work/life balance early in the career. Human Resource Management Journal, 14(4), 5-20.
• Taylor, B. L., DelCampo, R. G., & Blancero, D. M. (2009). Work-family conflict facilitation and the role of workplace support for U.S. Hispanic professionals. Journal of Organizational Behavior, 30(5), 643-664.
• Tett, R. P., & Meyer, J. P. (1993). Job satisfaction, organizational commitment, turnover intention, and turnover: Path analyses based on meta‐analytic findings. Personnel Psychology, 46(2), 259-293.
• Topaloğlu, H., ve Arastaman, G. (2016). Örgütlerde psikolojik sözleşme üzerine kuramsal bir değerlendirme. Ihlara Eğitim Araştırmaları Dergisi, 1(2), 25-36.
• Turunç, Ö., ve Çelik, M. (2010). Algılanan örgütsel desteğin çalışanların iş-aile, aile-iş çatışması, örgütsel özdeşleşme ve işten ayrılma niyetine etkisi: Savunma sektöründe bir araştırma. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 14(1), 209-232.
• Üzüm, B., ve Özdemir, Y. (2017). Demografik değişkenlerin psikolojik sözleşme ile işten ayrılma niyeti̇ ve kariyer yönetimi üzerine etkisi̇ (Bir banka örneği̇). International Journal of Academic Value Studies, 3(16), 391-403.
• Yücel, İ., ve Koçak, D. (2018). İş tatmini ve işten ayrılma niyeti̇ arasındaki ilişkide tükenmişliğin aracılık etkisi: Sağlık sektöründe bir çalışma. Manas Sosyal Araştırmalar Dergisi, 7(2), 297-321.
• Yüksel, İ. (2005). İş-aile çatışmasının kariyer tatmini, iş tatmini ve iş davranışları ile ilişkisi. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 19(2), 301-314.