Cultural Heritage in Danger of Disapperance: Lodging at the Sivas Railway Campus (1930-1956)

Yıl 2025, Cilt: 9 Sayı: 18, 175 - 194, 30.09.2025

Mine Sungur

https://doi.org/10.30520/tjsosci.1741970

Öz

Although the first initiatives in the railway sector in our country were undertaken during the final years of the Ottoman Empire, the policy of expanding the railway network nationwide was implemented during the early Republican period. The railway network and its associated industrial facilities pioneered the development of urban identities. Although these facilities hold cultural heritage value due to their influence on various parameters, such as the architecture, technology, construction techniques, and socio-cultural structure of the period in which they were built, they are not currently receiving the value they deserve. The risk of inheriting cultural heritage structures from future generations was identified as a research problem. The study examined registered housing units built between 1930 and 1956 within the railway campus, which played a role in the formation of Sivas's urban identity. The fact that some of these housing units are currently inactive influenced the selection of the study. The study employed a qualitative methodology that was conducted in three stages: literature review, fieldwork, and current situation analysis. Data obtained from limited scientific sources and institutional archives was supplemented by fieldwork observations, photography, and interviews to create a documentary study. The residences, which shaped the modernization process and residential identity of Sivas during the early Republican period, bore witness to the architectural character and social culture of a period. Raising awareness on a scientific platform is crucial for preserving the authenticity of this cultural heritage and ensuring its transmission to future generations.

Anahtar Kelimeler

Sivas , Railway Campus , Lodging , Cultural Heritage

Kaybolma Tehlikesindeki Kültürel Miras: Sivas Demiryolu Yerleşkesindeki Lojmanlar (1930-1956)

Öz

Ülkemizde demiryolu sektörüne yönelik ilk girişimler, Osmanlı Devleti’nin son döneminde atılmış olsa da demiryolu ağının ülke genelinde yaygınlaşma politikası erken Cumhuriyet döneminde gerçekleşmiştir. Demiryolu ağı ve demiryolu ile ilişkili sanayi tesisleri kentlerin kimlik kazanmasına öncülük etmişlerdir. Söz konusu tesisler yapıldıkları dönemin mimarisi, teknolojisi, yapım tekniği, toplumun sosyo-kültürel yapısı gibi farklı parametrelerin okunmasında etkin olması sebebiyle kültürel miras değeri taşısalar da günümüzde yeterince hak ettikleri değeri görmemektedirler. Kültürel miras değeri taşıyan yapıların gelecek nesillere aktarılamama tehlikesi çalışma problemi olarak belirlenmiştir. Çalışmada Sivas kent kimliğinin oluşmasında etken olan demiryolu yerleşkesi içerisinde 1930-1956 yılları arasında inşa edilmiş tescilli lojmanlar ele alınmıştır. Lojmanlar günümüzde bir kısmının atıl durumda olması çalışma konusu olarak seçilmesinde etkili olmuştur. Çalışma literatür taraması, saha çalışması ve mevcut durum analizi olmak üzere üç aşamada gerçekleşen bir nitel yöntem içermektedir. Sınırlı sayıdaki bilimsek kaynaklar ve kurum arşivlerinden elde edilen veriler saha çalışmasındaki gözlem, fotoğraflama ve görüşmelerle desteklenerek belgeleme çalışması ortaya konulmuştur. Erken Cumhuriyet döneminde Sivas kentinin modernleşme sürecine ve konut kimliğine yön veren lojmanlar, bir dönemin mimari karakterine ve toplumsal kültürüne tanıklık etmiştir. Söz konusu kültürel mirasın özgünlüğünü koruyarak gelecek nesillere aktarılması için bilimsel platformda farkındalık oluşturulması önem arz etmektedir.

Anahtar Kelimeler

Sivas , Demiryolu Yerleşkesi , Lojman , Kültürel Miras

Kaynakça

• Ağkaş, H. (2016, Ağustos 24). Gar lojmanlarında tarihi dönüşüm. Sivas İrade. https://www.sivasirade.com/haber/gar-lojmanlarinda-tarihi-donusum-12247.html.
• Ağraz, G., Eroğlu, E., & Ertosun Yıldız, M. (2020). Modern kentin saati: Sivas Cer Atölyesi. Mimarlık, (414), 72–77.
• Akalan, A. O. (2010). Bir kurum olarak Türkiye Cumhuriyeti Devlet Demiryolları tarihi (Yayımlanmamış doktora tezi). Hacettepe Üniversitesi, Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Enstitüsü.
• Akbulut Özpay, G., & Akpınar, E. (2020). Kültürel mirasa bir örnek: Sivas cer atölyesi. Doğu Coğrafya Dergisi, 25(44), 1–12. https://doi.org/10.17295/ataunidcd.795280
• Akbulut, G. (2009). Sivas şehrinin tarihi coğrafyası. Cumhuriyet Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 33(2), 212–222.
• Akbulut, G. (2010). Sivas şehrinin tarihi coğrafyası. Cumhuriyet Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 33(2), 212–222.
• Albayrak, M. (1995). Osmanlı-Alman ilişkilerinin gelişimi ve Bağdat demiryolunun yapımı. Osmanlı Tarihi Araştırmaları Dergisi, (6), 1–38.
• Alp Koç (2024). Demiryolu mirası kapsamında Konya-Çumra tarihi yönetim binası ve lojmanların incelenmesi (Yüksek lisans tezi, Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü).
• As, E. (2006). Cumhuriyet dönemi ulaşım politikaları (1923–1960) (Yayımlanmamış doktora tezi). Dokuz Eylül Üniversitesi, Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Enstitüsü, İzmir.
• Aslanoğlu, İ. (1964). Her yönden Sivas. Kâmil Kitapevi.
• Baran, M. (2020). Erken Cumhuriyet dönemi modernleşme sürecinde mimarlığın etkileri: Sivas cer atölyesi (1939) (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Erciyes Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü.
• Bozdoğan, S. (2002). Modernizm ve ulusun inşası: Erken Cumhuriyet Türkiyesi’nde mimari kültür. Metis Yayıncılık.
• Ede, A. (2024). Demiryollarının kolektif bellekteki yeri: Sivas demiryolu yerleşkesi örneği (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Eskişehir Osmangazi Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü.
• Ede, A., & Çelen Öztürk, A. (2024). Demiryollarının somut ve somut olmayan kültürel miras değerlerinin kolektif bellekteki yeri: Sivas demiryolu yerleşkesi örneği. Journal of Environmental and Natural Studies, 6(1), 85–106. https://doi.org/10.53472/jenas.1451980
• Elmalı, E. (2025, Haziran 26). Sivas'ta TÜRASAŞ çalışanlarına müjde: Lojman tahliyeleri durduruldu. Sivas İrade. https://www.sivasirade.com/haber/sivasta-turasas-calisanlarina-mujde-lojman-tahliyeleri-durduruldu-80167.html
• Google Map, (2025). https://www.google.com Erişim Tarihi: 12.07.2025.
• Karadeniz, V., & Akpınar, D. (2014). Sivas-Erzurum demiryolunun yapım süreci, sosyo-iktisadi etkileri ve geleceği. Atatürk Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Enstitüsü Atatürk Dergisi, 3(1), 13–40.
• Kepenek, E. C. (2020). Sivas railway district as industrial heritage and its potential in the regeneration of the city center (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Middle East Technical University, Graduate School of Natural and Applied Sciences.
• Keskinok, H. Ç. (2019). Şehircilik yazıları. Orta Doğu Teknik Üniversitesi Mimarlık Fakültesi Yayınları.
• Koç, P. (2020). Sivas’ta 1870–1970 aralığında modernleşme izleğinin katmanları üzerine bir analiz: Mekânsal ve dönemsel ayrıştırmaya yönelik yöntem önerisi (Doktora tezi). Necmettin Erbakan Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü.
• Menekşe, Y. (2018, Nisan 16). TCDD lojmanlarının tescili kalktı. Sivas Memleket. https://www.sivasmemleket.com.tr/gundem/tcdd-lojmanlarinin-tescili-kalkti/45009
• Savran, D. G., Tuna, M., Macit, F., & Daş, R. (2017). Coğrafi bilgi sistemleri kullanılarak taşınmaz kültür envanterinin hazırlanması: Kırklareli ili örneği. Dicle Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Mühendislik Dergisi, 8(1), 147–158.
• Sezer, S. (2013). Endüstri yapılarının yeniden işlevlendirilmesi sürecinde aydınlatma tasarımı: Ankara Cer Modern örneği (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). İstanbul Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü.
• TCDD Arşiv, (2025). Türkiye Cumhuriyet Devlet Demiryolları Arşiv
• TÜRASAŞ Arşiv, (2025). Türkiye Raylı Sistem Araçları Sanayi A.Ş. Arşiv
• Taşar, M. M., & Yücel, M. S. (2016). Demiryolunun stratejik önemi ve Erken Cumhuriyet Dönemi’nde demiryolu siyaseti. Vakanivüs Uluslararası Tarih Araştırmaları Dergisi, 1(1), 297–346.
• Tunçer, M. (2017). Dünden bugüne kültürel miras ve koruma. Gazi Kitabevi.
• URL 1: https://www.sivasekspres.com/haber/yikmayacagiz-satacagiz-6844.html Erişim Tarihi: 22.05.2025
• URL.2: https://www.sivasekspres.com/haber/peker-turasas-lojmanlarina-iliskin-sert-konustu-sessiz-kalmayacagiz-57944.html Erişim Tarihi: 22.05.2025
• URL 3: https://sivas.tarimorman.gov.tr/Menu/8/Cografya Erişim Tarihi: 19.06.2025
• URL 4: https://ajanssivas.com/magazin/sivasin-nufusunda-dusus-yasandi-kirsal-kan-kaybediyor
• URL-5: https://www.nufusu.com/il/sivas-nufusu Erişim Tarihi: 11.06.2025
• URL- 6: https://www.yenisafak.com/sivasta-fay-hatti-nereden-geciyor-sivas-depremde-en-riskli-ilceler-hangisi-h-4510772 Erişim Tarihi: 2.07.2025
• URL-7: https://parselsorgu.tkgm.gov.tr/#ara/idari/125972/6458/3/1752334570233 Erişim Tarihi: 06.03.2025
• Yazar Arşiv. (2025).
• Yıldırım, H. (1993). Cumhuriyet döneminde Sivas şehri (1923–1950) (Yayımlanmamış doktora tezi). Dokuz Eylül Üniversitesi, Atatürk İlkeleri ve İnkılâp Tarihi Enstitüsü, İzmir.
• Yıldırım, İ. (2001). Ondokuzuncu Yüzyıl Osmanlı ekonomisi üzerine bir değerlendirme (1838–1918). Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 11(2), 313–326.
• Yıldırım, A., & Şimşek, H. (2021). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Seçkin Yayıncılık.
• Yıldız, A. (2017). Demiryolu mimarisinin korunma sorunları ve Kırklareli tren istasyonu yapılarının yeniden kullanımı için bir öneri. Çukurova Üniversitesi Mühendislik-Mimarlık Fakültesi Dergisi, 32(4), 39–54. https://doi.org/10.21605/cukurovaummfd.371034
• Ökmen, M. (1996). Türkiye’de kentleşme sorunları ve Sivas örneği (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Gazi Üniversitesi.
• Özdemir, B., & Öncel, F. (2021). İstanbul Yedikule cer atölyesi’nin T5 binası üzerinden değerlendirilmesi. İstanbul Ticaret Üniversitesi Fen Bilimleri Dergisi, 20(40), 228–246.
• Özdemir, E. (2010). Kentin tanımlanmasında sosyolojik yaklaşımlar: Toplumsal süreç ve/veya mekânın çözümlenmesi. İdealkent Dergisi, 1, 44–77.
• Öztürk, İ. (2009). Osmanlı İmparatorluğu’ndan günümüze demiryollarının gelişimi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Ünal, M. (2009). Endüstri mirası kapsamında İstanbul Yedikule TCDD atölyelerinin mimari ve koruma sorunları (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Trakya Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü.
• Üredi, K. (2009). Sivas’a vurulan bir Cumhuriyet mührü: İstasyon Caddesi. Hayat Ağacı: Sivas Şehir Kültürü Dergisi, 14, 34–39.
• Sönmez, F., & Arslan Selçuk, S. (2018). Kayseri tren istasyonu ve çevresinin kentin modernleşme sürecine katkısı üzerine bir okuma. Megaron, 13(1), 85–101. https://doi.org/10.5505/megaron.2017.09825
• Şarkışla, M. (2014). Şehir mersiyesi. Es-Form.