Ispanakta Zehirlenme Vakalarına Bağlı Olarak Datura stramonium L. (Şeytan elması)’ un Farklı Gelişme Evrelerinde Atropin Miktarlarının Belirlenmesi

Yıl 2021, Cilt: 24 Sayı: 2, 49 - 56, 31.12.2021

Süleyman Türkseven , Hakan Örnek , Mehmet Keser

Öz

Ispanak (Spinacia oleracea); Amarantahacea familyasından etli koyu parlak yeşil yaprakları tüketilen önemli bir serin iklim sebze türüdür. Ispanak sıcak bölgelerimizde yaz sonlarında ve kışın, soğuk yörelerimizde ise kış ve ilkbahar döneminde üretilir. Ispanağın en önemli bitki koruma problemlerinin başında da yabancı otlar gelmektedir. Bu yabancı otlar sadece rekabet yoluyla zararlı olmamakta, aynı zamanda yaprağı tüketilen bu sebzenin hasadına bazı zehirli yabancı otların karışması sebebiyle önemli problemlere yol açabilmektedir. Bu bağlamda son yıllarda kamuoyunda gündeme gelen bazı zehirlenme vakalarının arttığı bilinmektedir. Yapılan birçok bilimsel vaka sunumu çalışmasında da zehirlenmelerin atropinden kaynaklandığı ortaya konulmuştur. Ispanakla ilgili kamuoyunu meşgul eden bu konunun yabancı otlardan kaynaklandığı öne sürülmekte ve birçok yabancı otun adı geçmesine karşılık atropin içerdikleri bilinen Datura stramonium ve Atropa belladonna türleri yapılan açıklamalarda ön plana çıkmaktadır. Gündeme gelen bu durum herboloji bilimi açısından ispata muhtaç bir konu olmuştur. Tüm bunlardan yola çıkarak ülkemizde ıspanakta yapılan survey çalışmaları dikkate alınmış, bu bilimsel veriler ışığında zehirlenmelerle ilgili sorun olan yabancı otun D. stramonium olduğu kanısına varılmıştır. Ayrıca bu konuya açıklık getirmek adına D. stramonium un farklı gelişme evrelerinde atropin miktarlarını belirlemek üzere çalışmalar planlanmıştır. Ispanak çiğ olarak değil, pişirildikten sonra tüketilen bir üründür, çoğu alkaloid ısıl işleme tabi tutulduğunda parçalanmaktadır. Bu çalışmada benzer çalışmalardan farklı olarak ıspanağa karışması muhtemel 4-6 yapraklı dönem ve atropin miktarının en yüksek olduğu dönem olan çiçeklenme dönemlerinde işleme faktörü de göz önünde bulundurularak yemek olarak işlenen pişirilmiş örneklerden de analizler yapılmıştır. Elde edilen sonuçlara göre gerek çiğ gerekse pişmiş D. stramonium yapraklarında insan sağlığı açısından kabul edilebilir sınırların çok üzerinde atropin miktarı belirlenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Ispanak, Yabancı ot, Datura stramonium, Şeytan elması, Atropin, Zehirlenme

Teşekkür

Öncelikle Herboloji camiasının paylaşım platformunda konuyu gündeme getiren Sayın Hocamız Prof. Dr. Nedim DOĞAN’a, bu platformda konuya açıklık getirilmesine katkı sağlayan herboloji camiasından meslektaşlarımıza, makalede konuyu açıklık getirecek önemli literatür olarak kullanılabilecek raporları ve bazı fotoğrafları bizlerle paylaşan Sayın Zir. Yük. Müh. İstem BUDAK, Dr. Öğr. Üyesi Ünal ASAV ve Zir. Yük. Müh. Okan GÜZEL’e, analizlerin yapmamıza olanak sağlayan SİA Analiz Laboratuvarlarına ve bu konuyu Çağrılı Makale olarak değerlendirip bizlere bu makaleyi bu sayıda yayınlama imkânı sağlayan Herboloji Dernek Başkanımız Prof. Dr. Doğan IŞIK hocamıza ve Derneğimiz Yönetim Kurulu üyelerine teşekkür ederiz.

Determination of Atropine Amounts in Different Development Stages of Datura stramonium L. (Thorn apple) Depending on Poisoning Cases in Spinach

Öz

Spinach (Spinacia oleracea); It is an important type of cold-climate vegetable from the Amarantahacea family, whose fleshy dark glossy green leaves are consumed. Spinach is produced in late summer and winter in regions with hot climate, and in winter and spring in regions with cold climate. Spinach is produced during all times of year in Turkey and it is consumed intensively. Weeds are one of the most important plant protection problems of spinach production. These weeds are not only harmful through competition, but also cause significant problems due to the involvement of some poisonous weeds in the harvest of this vegetable whose leaves are consumed. In this context, it is known that some poisoning cases that have come to the public agenda in recent years have increased. In many scientific case reports, it has been revealed that the source of poisoning is caused by atropine. It is claimed that this issue about spinach, which has occupied the public, is emerged from weeds, and although many weeds are mentioned, Datura stramonium and Atropa belladonna species, which are known to contain atropine, have become the major problems. This situation, which has become the major problem, has been considered as a subject that needs proof in terms of herbology. Based on all these, the survey studies carried out on spinach in our country were taken into account, and in the light of these scientific data, it was concluded that the weed that had a problem with poisoning was D. stramonium. In order to clarify this issue, studies have been planned to determine the amount of atropine in different developmental stages of D. stramonium. Spinach is a product that is consumed after cooking, not raw, most alkaloids break down when subjected to heat treatment .In this study, analyzes were also made from cooked samples, which were processed as food during the 4-6 leaf period that is likely to mix with spinach and the flowering period, which is the period when the amount of atropine is the highest, considering the processing factor, unlike similar studies. According to the results obtained, the amount of atropine was determined well above the acceptable limits for human health in both raw and cooked D. stramonium leaves.

Anahtar Kelimeler

Ispanak, yabancı ot, Datura stramonium, atropin

Kaynakça

• Anonim, 2015. Ispanak Yetiştiriciliği, T.C. Tarım ve Orman Bakanlığı yayınları, online broşür https://ankara.tarimorman.gov.tr/Belgeler/liftet/Ispanak%20Yeti%C5%9Ftiricili%C4%9Fi.pdf Erişim tarihi: 27.11.2021
• Anonim, 2019. Ispanakta Sorun Olan Yabancı Otlar Bilgi Notu, Ankara Zirai Mücadele Merkez Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü, Dr. Ünal ASAV tarafından hazırlanan 07.11.2019 tarihli rapor
• Anonim, 2020. Türkiye'de gıda güvenliğine yabancı ot karıştı. https://www.dw.com/tr/. Erişim tarihi: 05.08.2020.
• Deniz, T., Narğis, C., Güven, H., Tanyeri, F. 2009. Datura stramonium zehirlenmesi: olgu sunumu. Journal of Experimental and Clinical Medicine, 21(1).
• Özaslan C., Önen H., Özer Z. 2002. Tokat-Kazova’da ilkbahar ve sonbahar ıspanak (Spinacia oleracea L.) yetiştiriciliğinde sorun olan yabancı otların belirlenmesi. Türkiye Herboloji Dergisi, 5 (1): 52-61.
• Sokat, Y., 2021. Ege Bölgesi Yaprağı Yenen Sebze Üretim Alanlarındaki Zehirli Yabancı Ot Türleri. Bahri Dağdaş Bitkisel Araştırma Dergisi, 10(1), 91-101.
• Korkmaz Toker, M., Karabay, A. G., Gülleroğlu, A., Gündoğdu, G., Biçer, İ. G., Aldemir, M. T. 2014. Atropine Bağlı Gelişen Anafilaktoid Reaksiyon. Türk Yoğun Bakım Dergisi, 12(2), 63-66.
• Miraldi, E., Masti, A., Ferri, S., Comparini, I. B. 2001. Distribution of hyoscyamine and scopolamine in Datura stramonium. Fitoterapia, 72(6), 644-648.
• Nalbantoğlu, A., Aslan, M. T., Samancı, N., Taş, D. Y., 2017. Datura Stramonium Zehirlenmesi Sonucu Antikolinerjik Sendrom: İki Olgu Sunumu. Zeynep Kamil Tıp Bülteni, 48(4), 173-176.
• Uyanık, E., Elıcabuk, H., Serınken, M., 2011. Datura stramonium zehirlenmesine bağlı deliryum: Olgu sunumu. Çağdaş Tıp Dergisi, 1(2), 67-70.
• Uluğ, E., Kadıoğlu, İ., Üremiş, İ., 1993. Türkiye’nin yabancı otları ve bazı özellikleri. Tarım ve Köyişleri Bakanlığı Zirai Mücadele Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü Adana Yayın No: 78, 513 s.
• Yöntem, A., Yıldızdaş, D., Horoz, Ö. Ö., Ekinci, F., Mısırlıoğlu, M., Bilen, S., Yılmaz, H. L., 2021. Çocuk Yoğun Bakım Ünitemizde İzlenen Zehirlenme Olgularının Değerlendirilmesi. Organ, 1, 1.