Science Ethics: The Effect of Internet on the Science Ethics

Yıl 2012, Cilt: 26 Sayı: 4, 654 - 698, 01.10.2012

Mehmet Toplu

Öz

The first discussions about science ethics have begun in 19th century. In the second half of the 20th century, global economical, technological etc. competition has increased the interest in science. As a result of this, science and scientific environment disconnected from their own subjective and objective conditions, havebegun to be driven in a structure supported and controlled by economical end commercial foundations. These conditions while having a directive role in the scientific findings and results, have also increased the unethical conducts. In a similar way, the increased competition in the academic community and the necessity of doing more and more publications have triggered unethical attitudes.Thewidespread use of internet, while maintaining the possibility of accessing the sources of knowledge and information on the web on an international level, has also brought many ethical problems with itself. Many information whose contents hadnot passed editorial control of scientific communities and whose truth has beensuspicious have begun to be shared over the internet medium. Internet, at thesame time, has maintained the possibility of obtaining a lot of individual and institutional information by using polls etc. and several software programs. This situation has brought the problem of maintaining the security of individual and institutional information. Existing ethical norms and even legal arrangements havebeen inadequate for the solution of this problem.In the first part of the essay, the concepts of ethics and science ethics have beeninvestigated through the historical process, and ethical misconducts in scientific research and in scientific publishing areas have been discussed. In the second part of the essay, the effect of internet on the scientific research and on thescience ethics have been examined. In the last part, the studies about science ethics realized in Turkey have been mentioned

Anahtar Kelimeler

ethics, science ethics, science ethics and internet, science ethics and Turkey, scientific publication ethics

Bilim Etiği: İnternetin Bilim Etiği Üzerine Etkileri

Öz

Bilim etiği alanındaki ilk tartışmalar 19. yüzyılda başlamıştır. 20. yüzyılın ikinci yarısında küresel ölçekli ekonomik, teknolojik vb. rekabet bilime olan ilgiye artırmıştır. Bunun sonucu olarak kendi öznel ve nesnel koşullarından koparılanbilim ve bilimsel ortam, devletlerin, ekonomik ve ticari kuruluşların desteklediği ve yönlendirdiği bir yapıda sürdürülmeye başlamıştır. Bu koşullar bilimsel bulgu ve sonuçlar üzerinde yönlendirici işleve sahip olurken, etik dışı davranışların da artmasına neden olmuştur. Aynı şekilde akademik çevredeki rekabetin artması ve daha fazla yayın yapma zorunluluğu etik dışı davranışları tetiklemiştir.İnternetin yaygınlaşması, web ortamındaki bilgi ve enformasyon kaynaklarına uluslararası düzeyde erişim olanağı sağlarken, aynı zamanda etik açıdan birçok sorunu da beraberinde getirmiştir. İçeriği bilimsel çevrelerin editoryal denetiminden geçmeyen ve doğruluğu şüpheli birçok enformasyon internet ortamında paylaşılmaya başlanmıştır. İnternet aynı zamanda uygulanan anket vb. tekniklerle ve değişik yazılım programları ile bireysel ve kurumsal birçok bilginin elde edilmesine olanak sağlamıştır. Bu durum kişisel ve kurumsal bilgilerin güvenliğinin sağlanması sorununu beraberinde getirmiştir. Var olan etik normlar hatta yasal düzenlemeler sorunun çözümünde işlevsiz kalmışlardır. Araştırmanın ilk bölümünde etik ve bilim etiği kavramları tarihsel süreç içerisinde ele alınmış, bilimsel araştırma ve bilimsel yayıncılık alanındaki etik dışı davranışlar tartışılmıştır. Araştırmanın ikinci bölümünde internetin bilimsel araştırmalara ve buna bağlı olarak bilim etiği üzerindeki etkileri irdelenmiştir. Araştırmanın son bölümünde Türkiye’de bilim etiği alanında yürütülen çalışmalara yer verilmiştir.

Anahtar Kelimeler

etik, bilim etiği, bilim etiği ve internet, bilim etiği ve Türkiye, bilimsel yayın etiği

Kaynakça

• Adarno,T. W. (2012). Ahlâk felsefesinin sorunları. T. Schröder. (Haz.). (T. Birkan, Çev.). İstanbul: Metis.
• Adnan MenderesÜniversitesi bilimsel araştırma ve yayın etiği yönergesi (2006). 12Eylül 2012 tarihinde www.idari.adu.edu.tr/.../BILIMSEL%20ARS.... adresinden erişildi.
• Annemarie, P. (1999). Etiğe giriş. (V. Atayman ve G. Sezer. Çev.) İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Arda, B.(2003). Bilimsel bilgi üretiminde yayın etiği. Sağlık bilimlerinde süreli yayıncılık 1. Ulusal sempozyum içinde (ss. 1-7). Ankara: TÜBİTAK ULAKBİM.
• Arda, B. (1997). Bilim etiği. E. Akalın, H. Aydoğdu ve R. Saraoğlu. (Yay. Haz.). Bilim, bilim politikası ve üniversiteler içinde (ss. 95-98). İstanbul: Bağlam.
• Arda, B. (2003). Üniversiteninaraştırma işlevi ve etik. C. Ü. Tıp Fakültesi Dergisi, 25 (4), Özel Eki7-11.
• Aydın, İ. (2006). Sosyal bilimlerde araştırmadan yayına etik değerler. K. Karatürk (Ed.). Sosyal bilimlerde süreli yayıncılık - 2006 Ulusal kurultay bildirileri içinde (ss. 71-80).
• Batuhan, H.(1993). Bilim ve şarlatanlık. İstanbul: Yapı ve Kredi Yayınları.
• Badiou, A.(2004). Etik: Kötülük kavrayışı üzerine bir deneme. (T. Birkan, Çev.). İstanbul: Metis.
• Becker-Weidman, A. (2012). Where is reliable information on the internet? 22 Eylül 2012 tarihinde http://www.center4familydevelop.com/Where%20 is%20reliable%20information%20on%20the%20Internet-2.pdfadresinden erişildi.
• Behramoğlu, A. (2012). İnternet ve şiir, Cumhuriyet Pazar, (1376) 5 Ağustos 2012.
• The Belmont report ethical principles and guidelines for the protection of human subjects of research (2012). 24Eylül 2012 tarihinde http://www.hhs.gov/ ohrp/humansubjects/guidance/belmont.html adresinden erişildi.
• Bilge, Y. (2012). Bilimsel araştırmalarda etik problemler ve çözümleri. Y. Bilge ve İ. E. Geçim (Eds.). Medikolegal düzlem tıpta uygulama hataları içinde (ss. 60-63). İstanbul:Baskı Evi Matbaa Promosyon ve Reklam Hizm. San. Tic.Ltd. Şti. 15 Eylül 2012 tarihinde: http://kitaplar.ankara.edu.tr/dosyalar/ pdf/842.pdf adresinden erişildi.
• Bilim etiği el kitabı (2008). A. Erzan. (Ed.). Ankara: Türkiye BilimlerAkademisi Yayınları
• Bilim ve yayınetiği ilkeleri. Türk Farmasötik ve Medisinal Kimya Derneği. 23 Eylül 2012tarihinde http://www.medchem.org/Bilimsel_Yayin_Etigi.pdf adresindenerişildi.
• Bilimsel araştırmada etik ve sorunları. (2002). Ankara: Türkiye Bilimler Akademisi Yayınları.
• Buchanan,E.A. ve Ess, C. (2008). Internet research ethics: The field and its critical issues. K. E. Himma and H. T. T. Hoboken (Eds.). The handbook of information and computer ethics içinde (ss. 273-292). New Jersey: John Wiley & Sons, Inc.
• Buchanan, E. A. (2004). Introduction virtual research ethics: Issues and controversies preface. E. A. Buchanan (Ed.). Readings in virtual research ethics: Issues and controversies içinde (ss. v-xii). Hershey: Information Science Publishing.
• Bülbül, T. (2004). Bilimsel yayınlarda etik. Pamukkale Üniversitesi Eğitim FakültesiDergisi, 15, 53-61.
• BülentEcevit Üniversitesi bilimsel araştırma ve yayın etiği yönergesi (2005). 12Eylül 2012 tarihinde web.beun.edu.tr/.../B.E.Ü.Bilimsel-Araştırma-ve- Yayın-Etiği-Yönerg... adresinden erişildi.
• Cumhuriyet Üniversitesi Yayın Etiği Kurulu yönergesi (2004). 12 Eylül 2012 tarihinde http://www.cumhuriyet.edu.tr/yonetmelik/yonergecumhuriyet_ universitesi_yayin_etigi_kurulu_yonergesiturk.pdf adresinden erişildi.
• Demir, M. (2011). Importance of ethic, credibility and reliability in online journalism. European Journal of Social Sciences, 24( 4), 537-545.
• Denning, D. E. (2008). The ethics of cyber conflict. K. E. Himma and H. T. T. Hoboken (Eds.). The handbook of information and computer ethics içinde (ss. 407-428). New Jersey: John Wiley & Sons, Inc.
• Doçentliksınav yönetmeliği. (2009). T. C. Resmi Gazete (27127, 31 Ocak 2009).
• Ecevit, M. C. (2006). Bilimsel pratikte etik sorunların toplumsal birkaç yönü. K. Korutürk(Ed.). Sosyal bilimlerde süreli yayıncılık - 2006 Ulusal kurultay bildirileri içinde (ss. 81 -88).
• Eskişehir Osmangazi Üniversitesi bilimsel araştırma ve yayın etiği yönergesi (2012). 12 Eylül 2012 tarihinde http://ects.ogu.edu.tr/duyuru.aspx?S =1&DID=407adresindenerişildi.
• Emiroğlu, N. (2005). Bilimetiği ve sorumluluklar. Hemşirelikte Araştırma GeliştirmeDergisi, 7 (1,2), 5-25.
• Erdem, A. R. (2012). Bilim insanı yetiştirmede etik eğitimi. Yükseköğretim ve Bilim Dergisi, 2 (1), 25-32.
• Erdoğan,M. (2006). Bilimsel makale yazma etiği: Eleştirel gözlemler. K. Karatürk (Ed.). Sosyal bilimlerde süreli yayıncılık - 2006 Ulusal kurultay bildirileri içinde (ss. 95 -98).
• Ergönül, Ş. (2012). İhracat sohbetleri: İnternetteki bilgi ne kadar güvenilir? Dünya gazetesi. 15 Eylül 2012. 21 Eylül 2012 tarihinde http://www.dunya.com/ internetteki-bilgi-ne-kadar-guvenilir-135312yy.htm adresinden erişildi.
• Esgin, E., Baba, Z., Aytaç, N. ve Turan, E. (2011). İnternet tabanlı kaynakların doğruluğu ve güvenilirliği hakkındaki farkındalığın incelenmesi. 5th International computer & instructional technologies symposium, 22-24 September 2011. Elazığ: Fırat Üniversitesi. 23 Eylül 2012 tarihinde http:// web.firat.edu.tr/icits2011/papers/27790.pdf adresinden erişildi.
• Ess, C. and Jones S. (2004). Ethical decision-making and internet research: Recommendations from the aoir ethicsworking committee. E. A. Buchanan (Ed.). Readings in virtual research ethics: Issues and controversies içinde (ss. 27-44). Hershey: Information Science Publishing.
• Felsefe ansiklopedisi. (2004). İstanbul: Etik Yayınları.
• Felsefe sözlüğü. (2002). A. Güçlü ,...|ve başkaları]. Ankara: Bilim ve Sanat.
• Fields, E. (2012). How to find reliable information on the internet. 22 Eylül 2012 tarihinde http://voices.yahoo.com/how-find-reliable-information- internet-216777.html?cat=4 adresinden erişildi.
• Fleming, G.(2012). Internet research tips- Finding reliable internet sources. 23 Eylül 2012 tarihinde http://homeworktips.about.com/od/researchandreference/a/ internet.htm adresinden erişildi.
• Galileo Galilei (2012). 23 Ağustos 2012 tarihinde http://en.wikipedia.org/wiki/ Galileo_Galilei adresinden erişildi.
• Gorp, A. V. (2009). Ethics in and during technological research: An addition to it ethics and science ethics. P. Sollie ve M. Düwell (Eds.). The international library of ethics, law and technology V: 3 içinde (ss. 35-49). Netherlands: Springer.
• Gökçora, İ. H. (2007). Cumhuriyet Türkiyesi'nde; “engelli” bilim ve yayıncılık O.Yılmaz (Ed.). Sağlık bilimlerinde süreli yayıncılık - 2007 içinde (ss.188- 190). Ankara: TÜBİTAK ULAKBİM.
• Günal, İ. (2010).Yayın etiği ve sorunları. DEUHYO ED. 3 (1), 54-56.
• Harris, R. (2010). Evaluating internet research sources. Version Date: November 22 2010. Previous Version: June 15 2007. 22 Eylül 2012 tarihinde http:// www.virtualsalt.com/evalu8it.htm adresinden erişildi.
• Holm, S. and Irving, L. (2005). Research ethics committees in the socialsciences. Encyclopedia of social measurement. V: 3 içinde (ss. 397-402).
• Ithenticate (2012). 12 Eylül 2012 tarihinde http://www.ithenticate.com/ adresinden erişildi.
• İnci, O. (2009).Bilimselyayın etiği ilkeleri, yanıltmalar yanıltmaları önlemeyeyönelik öneriler.Sağlık bilimlerinde süreliyayıncılık - 2009. 7. Ulusal Sempozyum içinde(ss.69-90).Ankara: TÜBİTAK/ ULAKBİM.
• İnci, Ö. (2008). Bilimsel yayındayazarlık veyazarlıkta etiksorunlar. Türk Üroloji Dergisi, 34(1),108-112.
• Information technology and moralvalues. (2012).First publishedJun 12 2012,Stanfordencyclopediaofphilosophy.12Eylül2012tarihindehttp://plato. stanford.edu/entries/it-moral-values/adresindenerişildi.
• Kant, I. (2003). Ethica: Etik üzerine dersler. (O. Özügül, Çev.). İstanbul: Pencere Yayınları.
• Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi Bilimsel Araştırma ve Yayın Etik Kurul (Bayek) Yönergesi. 2012.12 Eylül 2012 tarihinde http://www.kmu. edu.tr/menu.aspx?id=213adresinden erişildi.
• Konuk,O ve Bayram, A. K. (2009). Bilginin parçalanması ve etik arayışlar. O. Konuk ve A K. Bayram (Eds.). Sosyal bilim, etik ve yöntem içinde (ss. 27­ 46).Ankara: Adres Yayınları.
• Kuçuradi, İ. (2006). Etik. Ankara: Türkiye Felsefe Kurumu.
• NamıkKemal Üniversitesi bilimsel araştırma ve yayın etiği yönergesi. (2012). 12 Eylül 2012 tarihinde http://www.nku.edu.tr/pdf/bilimsel_yayin_etigi.pdf adresindenerişildi.
• Maczewski, M. S. and Hoskins, M. A.(2004). Conducting congruent, ethical, qualitative research in internet-mediated research environments. E. A. Buchanan(Ed.). Readings in virtual research ethics: Issues and controversiesiçinde (ss. 62-79). Hershey: Information Science Publishing.
• Oğuz, N. Y. (1998). Klinik araştırmalarda etik sorunlar. Klinik Psikiyatri (2), 67­ 72.
• Ongun, T. (2006). Araştırma ve yayın etiği. K. Karatürk (Ed.). Sosyal bilimlerde süreliyayıncılık: 2006 Ulusal kurultay bildirileri içinde (ss. 89-94). Ankara: TÜBİTAK ULAKBİM.
• Örs,Y. (2012). Bilim etiği nedir, başlıca sorunları nelerdir? A. Şenel (Ed.). 50 Sorudabilim ve bilimsel yöntem içinde (ss. 64-72). İstanbul: Bilim ve Gelecek Kitaplığı.
• Özgirgin, O. N.(2011). Bilimsel yaşam ve etik. O. Yılmaz (Ed.). Sağlık bilimlerinde süreliyayıncılık - 2011 içinde (ss. 60-61). İstanbul: Aves Yayıncılık.
• Öztürk, L. (2011). Bir bilgisayar yazılımı intihali saptayabilir mi? Benzerlik indeksinetür bilgi verir? İntihale karar vermede editörün rolü nedir? O. Yılmaz (Ed.). Sağlık bilimlerinde süreli yayıncılık - 2011 içinde (ss. 47-50). İstanbul: Aves Yayıncılık.
• Porr, W. B. Ployhart, R. E. (2004). Organizational research over the internet: Ethical challenges and opportunities. E. A. Buchanan (Ed.). Readings in virtual research ethics: Issues and controversies içinde (ss. 130-155). Hershey: Information Science Publishing.
• Reis, M. J. (1999).Teaching ethics inscience. Studies in Science Education, 34,115-140.
• The Nuremberg Code (2012). 25 Eylül 2012 tarihinde http://www.nejm.org/doi/ full/10.1056/NEJM199711133372006 adresinden erişildi.
• Resnik, D. B. (2004) Bilim etiği. (V. Mutlu, Çev.). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Ruacan, Ş. (2005). Bilimsel araştırma ve yayınlarda etik ilkeler. Gazi Tıp Dergisi, 16(4), 147-149.
• Schellekens, M. and Prins, C. (2006). Unreliable information on the internet: A challengingdilemma for the law. Info, Comm & Ethics in Society, 1: 49-59.
• Selçuk Üniversitesi bilimsel araştırma ve yayın etiği yönergesi. (2006). 12 Eylül 2012 tarihinde http://www.selcuk.edu.tr/akademik/kanunyonet/etik.php/ adresindenerişildi.
• Sieber, J. E. (2001). Research ethics: Research. N. J. Smelser ve P. B. Baltes (Eds.). International encyclopedia of the social & behavioral sciences içinde (ss. 13235-13240).Oxford: Elsevier Science Ltd.
• Sponholz,G. (2000). Teaching scientific integrity and research ethics. Forensic Science International, 113, 511-514.
• Sveningsson, M. (2004).Ethics in internet ethnography. A. Buchanan (Ed.). Readings in virtual research ethics: Issues and controversies içinde (ss. 45­ 61).Hershey: Information Science Publishing.
• Tabancalı, E. (2004). Bilim ve yayın etiği. Süleyman Demirel Üniversitesi Burdur Eğitim Fakültesi Dergisi, 5(8): 225-237.
• Tepe, H. (1998). Bir felsefe dalı olarak etik. Doğu Batı, 1(4), 9- 24.
• Toplu, Mehmet (2009). Elektronik yayıncılığın ortak koleksiyon geliştirme ve kütüphane konsorsiyumlarına etkileri ve Türkiye'deki uygulamalar. Türk Kütüphaneciliği, 23(3), 448-488.
• Toplu,M. (2007). Kütüphaneciliğin etik sorunu ve Türkiye yaklaşımı. Türk Kütüphaneciliği, 21 (2), 186-217.
• Trakya Üniversitesi bilimsel araştırma etiği yönergesi. (2012). 12 Eylül 2012 tarihinde http://www.trakya.edu.tr/arastirma/ETIK.pdf adresinden erişildi.
• TÜBAdavranış kuralları. (2012). 15 Eylül 2012 tarihinde: http://www.tuba.gov. tr/tr/etik.html adresinden erişildi.
• Tübitak Araştırma ve YayınEtiği Kurulu yönetmeliği. (2012). 12 Eylül 2012 tarihinde http://www.tubitak.gov.tr/tubitak_content_files//mevzuat/yonet- melik/yonetmelikIII_9.pdf adresinden erişildi.
• Uçak, N. Ö . ve Birinci, H. G. (2008). Bilimsel etik ve intihal. Türk Kütüphaneciliği, 22 ( 2), 187-204.
• ULAKBİM ulusal veri tabanları. (2012). 20 Eylül 2012 tarihinde http://uvt. ulakbim.gov.tr/ adresinden erişildi.
• Uluç, N. (2003). “Anlaşılmaz” olan aslında kim? Pıvolka, 2 ( 9), 3-4. 23 Eylül 2012 tarihinde http://elyad.baskent.edu.tr/pivolka/pivolka09.pdf adresinden erişildi.
• Ulus, İ. H. (2008). Tıbbi araştırmalarda insan katılımcıların korunması ve etik ilkeler.Ankara: Türkiye Bilimler Akademisi Yayınları.
• Uzbay T. (2006). Bilimsel araştırma etiği. Sağlık bilimlerinde süreli yayıncılık 4.Ulusal sempozyumu içinde (ss. 19-26). Ankara: TÜBİTAK ULAKBİM.
• Ürker, O. ve Çobanoğlu, N. (2011). Yaşam bilimlerinde araştırma ve yayın etiği. O.Yılmaz (Ed.). Sağlık bilimlerinde süreli yayıncılık - 2011 içinde (ss. 62­ 66).İstanbul: Aves Yayıncılık.
• Vedder, A. (2001). Misinformation through the internet: Epistemology and ethics. AntonVedder (Ed.). Ethics and the internet içinde (ss. 125-132). Antwerpen, Groningen, Oxford: Intersentia.
• Walther, J. B. (2012). Research ethics in internet-enabled research: Human subjectsissues and methodological myopia. 12 Eylül 2012 tarihinde http://www.nyu.edu/projects/nissenbaum/ethics_wal_full.htmladresinden erişildi.
• Walstrom,M. K. (2004). Ethics and engagement in communication scholarship: Analyzing public, online support groups as researcher/participant- experiencer. E. A. Buchanan (Ed.). Readings in virtual research ethics: Issues and controversies içinde (ss.174-202). Hershey: Information Science Publishing.
• Yıldırım, C. (1985). Bilim felsefesi. İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Yükseköğretim Kurulu bilimsel araştırma ve yayın etiği yönergesi. (2012). 30 Eylül 2012 tarihinde http://www.yok.gov.tr/content/view/1275 adresinden erişildi.
• Yükseköğretim Kurumlarıyönetici, öğretim elemanı ve memurları disiplin yönetmeliği. (1982). T. C. Resmi Gazete. (17789, 21 Ağustos 1982). 13 Eylül 2012 tarihinde http://www.yok.gov.tr/content/view/458/183/lang,tr/, adresindenerişildi.