Yalan Habere Karşı Tutum ve Davranışlar: Üç Üniversite Örneğinde Durum Araştırması

Yıl 2020, Cilt: 34 Sayı: 3, 485 - 508, 03.09.2020

Sibel Onursoy , Erdem Alper Turan , Segah Yeşilyurt Fatma Kübra Astam

https://doi.org/10.24146/tk.759014

Cited By: 3

Öz

Hukuki düzenlemelerin eksikliği ve uygulanma güçlüğü, kitlelerin kolayca yönlendirilebilmesini, kışkırtılabilmesini desteklemesi, sosyal medyanın önemli dezavantajları arasında yer almaktadır. Kullanıcılar, sosyal medya hesapları aracılığıyla, ilk elden şahit oldukları haber değeri taşıyan olaylar hakkında bilgi, fotoğraf, video ve anlatım gönderebilme olanağına sahip olmuştur. Yalan/yanıltıcı bilgi ve içeriklerin hızlı bir biçimde yayılması sosyal ağları yalan haber barındırma açısından olumsuz bir üne kavuşturmuştur. Disiplinsiz gelişen haber/bilgi süreci doğal olarak farklı etkilere ve karmaşaya neden olabilmektedir. Bu nedenle, yalan haberlerin ya da bilgilerin kullanıcıya etkisi ve karar süreçlerinin değerlendirilmesi büyük önem taşımaktadır. Bu çalışmanın amacı yalan haberlere maruz kalabilen bireylerin, yalan haber değerlendirmesini açıklamak, yalan haberle başa çıkmada karar ve etki süreçleri, tutum ve davranışlarını belirlemektir. Bu araştırma nicel araştırma metodu kullanılan betimleyici bir alan araştırmasıdır. Veri toplama tekniği olarak anket tercih edilmiştir. Teknolojiye yakın, sosyal medyada daha çok zaman geçiren, eğitim düzeyleri yüksek, üniversite öğrencilerine medya kullanımı, yalan haberle karşılaşma süreci, habere inanma/inanmama karar süreci, doğrulatma kategorilerinden oluşan anket uygulanmaktadır. İlk sırada Instagram’ı tercih eden bu kitle görsel nitelikli içerikleri inandırıcı bulmakta, magazin, siyaset ve ekonomi konularında ve propaganda özellikli yalan haberin daha yaygın olduğunu görülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Sosyal medya, Yalan haber, Yalan haber etkisi, Doğruluk kontrolü, Kullanıcı tutum ve davranışları

Destekleyen Kurum

-

Proje Numarası

-

Teşekkür

-

Kaynakça

• Adamic, L. A., & Glance , N. (2005). The Political Blogosphere and the 2004 U.S. Election:. LinkKDD '05: Proceedings of the 3rd international workshop on Link discovery, 36-43. doi:https://doi.org/10.1145/1134271.1134277
• Akaş, C. (1998). Bireysel hak, toplumsal görev ve kaçınılmaz durum olarak yalan. Cogito Dergisi, 16, 230-235.
• Allcott, H. & Gentzkow, M. (2017, May). Social Media and Fake News in the 2016 Election. Journal of Economic Perspectives, 31(2), s. 211-236.
• Auberry, K. (2018). Increasing students’ ability to identify fake news through information literacy education and content management systems. The Reference Librarian, 59(4), 179-187. doi:10.1080/02763877.2018.1489935
• Barthel, M., Mitchell, A. & Holcomb, J. (2016, December 15). Many Americans Believe Fake News Is Sowing Confusion. Pew Research Center : https://www.journalism.org/2016/12/15/many-americans-believe-fake-news-is-sowing-confusion/ adresinden alınmıştır.
• Bennett, W. L. & Livingston, S. (2018, April 2). The disinformation order: Disruptive communication and the decline of democratic institutions. European Journal of Communication, 33(2), s. 122-139. doi:10.1177/0267323118760317
• Craft, S., Ashley, S. & Maksi, A. (2016). Elements of news literacy: A focus group study of how teenagers define news and why they consume it. Electronic News, 10(3), 143-160. doi:10.1177/1931243116656716
• Derakhshan, H. & Wardle, C. (2017). Understanding and addressing the disinformation ecosystem. https://pdfs.semanticscholar.org/9d91/58807cbf03fff609e74ef9e0e61c2e6088d8.pdf#page=8 adresinden alınmıştır.
• Erlanger, S. (2017, December 12). ‘Fake News,’ Trump’s Obsession, Is Now a Cudgel for Strongmen. The New York Times: https://www.nytimes.com/2017/12/12/world/europe/trump-fake-news-dictators.html adresinden alınmıştır.
• Fabry, M. (2017, August 24). Here’s How the First Fact-Checkers Were Able to Do Their Jobs Before the Internet. TIME: https://time.com/4858683/fact-checking-history/ adresinden alınmıştır.
• Figueira, A. & Oliveira, L. (2017). The current state of fake news: challenges and opportunities. Procedia Computer Science, 121, 817-825. doi:10.1016/j.procs.2017.11.106
• Glasser, S. (2016, December 2). Covering Politics in a "Post-Truth" America. BROOKINGS : https://www.brookings.edu/essay/covering-politics-in-a-post-truth-america/ adresinden alınmıştır.
• Graves, L. (2016). Deciding What’s True: The Rise of Political Fact-Checking in American Journalism. New York: Columbia University Press.
• Hermida, A. (2010, August). Twittering the news. Journalism Practice, 4(3), s. 297-308. doi:10.1080/17512781003640703
• Hermida, A. (2011). Fluid Spaces, Fluid Journalism: The Role of The 'Active Recipient' in Participatory Journalism. J. B. Singer , D. Domingo, A. Heinonen, A. Hermida, S. Paulussen, T. Quandt, . . . M. Vujnovic içinde, Participatory Journalism: Guarding Open Gates at Online Newspapers. Wiley-Blackwell.
• Hodges, A. (2018, June 6). How “Fake News” Lost Its Meaning. Bepress: https://works.bepress.com/adamhodges/89/ adresinden alınmıştır.
• İnceoğlu, Y. & Çoban, S. (2016). Şimdi Haberler. Y. İnceoğlu, & S. Çoban içinde, Haber okumaları (s. 17-64). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Ingram, M. (2018, September 12). Most Americans say they have lost trust in the media. Columbia Journalism Review: https://www.cjr.org/the_media_today/trust-in-media-down.php adresinden alınmıştır.
• Iyengar, S. & Hahn, K. S. (2009, March 26). Red Media, Blue Media: Evidence of Ideological Selectivity in Media Use. Journal of Communication, 59(1), s. 19-39. doi:10.1111/j.1460-2466.2008.01402.x
• Jang, S. M. & Kim, J. K. (2018). Third person effects of fake news: Fake news regulation and media literacy interventions. Computers in Human Behavior, 80, 295-302. doi:10.1016/j.chb.2017.11.034
• Jewitt, R. (2009). The trouble with twittering: integrating social media into mainstream news. International Journal of Media and Cultural Politics, 5(3), s. 231-238. doi:10.1386/-macp.5.3.233_3.
• Kalsın, B. (2018). Yeni Medya Sözlüğü Terimler ve Kavramlar. Ankara: Gece Akademi.
• Kiernan, L. (2017, August 1). ‘Frondeurs’ and fake news: how misinformation ruled in 17th-century France. The Conversation: https://theconversation.com/frondeurs-and-fake-news-how-misinformation-ruled-in-17th-century-france-81196 adresinden alınmıştır.
• Kiesling, L. (2015, March 24). Harlan Coben: 'Every successful author still has to treat it as a job'. The Guardian: https://www.theguardian.com/books/2015/mar/24/harlan-coben-every-successful-author-still-has-to-treat-it-as-a-job adresinden alınmıştır.
• Kocabay, Ş. N. (2018). Doğruluk Kontrol Merkezi ve “Yalan Haber” Kavramlarına İlişkin İçeriklerin Medyada Yansımasının Araştırılması. Akdeniz Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi (AKİL)(29. Özel Sayısı), 355-373.
• Mansky, J. (2018, May 7). The Age-Old Problem of “Fake News”. Smithsonian Magazine: https://www.smithsonianmag.com/history/age-old-problem-fake-news-180968945/ adresinden alınmıştır.
• Mena, P. (2019, July 28). Cleaning Up Social Media: The Effect of Warning Labels on Likelihood of Sharing False News on Facebook. Policy and Internet. doi: https://doi.org/10.1002/poi3.214
• Mitchell, A. (2018, December 3). Americans Still Prefer Watching to Reading the News – and Mostly Still Through Television. Pew Research Center : https://www.journalism.org/2018/12/03/americans-still-prefer-watching-to-reading-the-news-and-mostly-still-through-television/ adresinden alınmıştır.
• Newman, N., Fletcher, R., Schulz, A., Andı, S. & Nielsen, K. (2019). Reuters Institute Digital News Report 2020. Digital News Report: https://reutersinstitute.politics.ox.ac.uk/sites/default/files/2020-06/DNR_2020_FINAL.pdf adresinden alınmıştır.
• Pariser, E. (2011). The Filter Bubble: What the Internet Is Hiding from You. New York: Penguin Press.
• Pepp, J., Michaelson, E. & Sterken, R. K. (2019, November). What's new about fake news. Journal of Ethics and Social Philosophy, 16(2), s. 67-94. doi:10.26556/jesp.v16i2.629
• Prior, M. (2007). Post-Broadcast Democracy How Media Choice Increases Inequality in Political Involvement and Polarizes Elections. New York: Cambridge University Press.
• Reuters. (2017, October 16). What can publishers do about “fake” news? Reuters: https://www.reuterscommunity.com/topics/establish-your-identity/what-can-publishers-do-about-fake-news/ adresinden alınmıştır.
• Rigel, N. & Çağlar, Ş. (2010). Kanatlı kelimeler örneklerle haber tasarımı. İstanbul: Anonim Yayıncılık.
• Schiffrin, A. (2014). Global Muckraking: 100 Years of Investigative Journalism from Around the World. New York: New Press.
• Schlapp, H. (2002). Gazeteciliğe giriş. İstanbul: Vestfalya Eyaletler Yayımevi.
• Schneider, W. & Raue, P. (2002). Gazetecinin el kitabı. Ankara: Dilek Ofset.
• Silvestre, D. (2018, September 13). How to Escape Information Overload. Medium: https://medium.com/swlh/how-to-escape-information-overload-ab36075ee6bd adresinden alınmıştır.
• Taiwo, R. (2014). Impoliteness in Asynchronous Online Discussion Forum: A Case Study of Trolling in Nairaland.com. I. Chiluwa, P. Ifukor, & R. Taiwo içinde, Pragmatics of Nigerian English in Digital Discourse (s. 67-76). Lincom.
• Tandoc, E. C. & Vos, T. P. (2015, September 21). The Journalists is marketing the news social media in the gatekeeping process. Journalism Practice, 10:8, s. 950-966. doi:10.1080/17512786.2015.1087811
• Tandoc, E. C., Jenkins, J. & Craft, S. (2018, December 30). Fake News as a Critical Incident in Journalism. Journalism Practice, 13(6), s. 673-689. doi:10.1080/17512786.2018.1562958
• Taş, O. & Taş, T. (2018, Aralık). Post-Hakikat Çağında Sosyal Medyada Yalan Haber ve Suriyeli Mülteciler Sorunu. Galatasaray Üniversitesi İletişim Dergisi(29), s. 183-208.
• Tavşancıl, E. (2002). Tutumların ölçülmesi ve SPSS ile veri analizi. Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.
• TSE. (2006, Mayıs). Bilişim Terimleri Sözlüğü. Bilişim Sözlüğü-TSE: https://statik.tse.org.tr/upload/tr/dosya/icerikyonetimi/552/19012016170409-4.pdf adresinden alınmıştır.
• Uluk, M. (2018). Hakikat sonrası çağda yeni medya & yalan haber. Eskişehir : Dorlion Yayınları.
• Waisbord, S. (2018, Jule 06). Truth is What Happens to News On journalism, fake news, and post-truth. Journalism Studies, 19:13, s. 1866-1878. doi:10.1080/1461670X.2018.1492881
• Wang, A. B. (2016, November 16). ‘Post-truth’ named 2016 word of the year by Oxford Dictionaries. The Washington Post: https://www.washingtonpost.com/news/the-fix/wp/2016/11/16/post-truth-named-2016-word-of-the-year-by-oxford-dictionaries/ adresinden alınmıştır.
• Wardle, C. (2017, February 17). Fake news. It's complicated. FirstDraft: https://medium.com/1st-draft/fake-news-its-complicated-d0f773766c79 adresinden alınmıştır.
• Yazıcıoğlu, Y. & Erdoğan, S. (2004). SPSS Uygulamalı Bilimsel Araştırma Yöntemleri. Ankara : Detay Yayıncılık.
• Yıldırım, A. & Şimşek, H. (2005). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık.