Öğretmenlerin Kitap Önerisinde Kullandıkları Ölçütlerin Çocuk Edebiyatının Temel İlkelerine Göre İncelenmesi

Yıl 2021, Cilt: 35 Sayı: 4, 567 - 588, 31.12.2021

Görkem Arslan , Tolga Kargın

https://doi.org/10.24146/tk.992025

Cited By: 1

Öz

Amaç: Bu çalışma, ilkokul, ortaokul ve ortaöğretim kademelerinde görev yapmakta olan Türkçe, Türk dili ve edebiyatı ile sınıf öğretmenlerinin öğrencilere kitap önerirken göz önünde bulundurdukları ölçütleri ortaya koymak ve çocuk edebiyatı eserlerinde bulunması gereken temel ölçütler bağlamında değerlendirmek amacıyla gerçekleştirilmiştir. Yöntem: Temel nitel araştırma modelinde tasarlanmış olan bu çalışmada on sorudan oluşan bir yarı yapılandırılmış görüşme formu veri toplama aracı olarak kullanılmıştır. Araştırmacı tarafından hazırlanıp beş alan uzmanı tarafından gözden geçirilerek düzenlenmiş on adet açık uçlu sorudan oluşan form; beş sınıf öğretmeni, beş Türkçe öğretmeni ile beş Türk dili ve edebiyatı öğretmenine çevrimiçi görüşme yoluyla sunularak veriler elde edilmiştir. Elde edilen veriler betimsel analize tabi tutularak bulgulara ulaşılmıştır. Bulgular: Öğretmenlerin kitap önerisinde bulunurken göz önünde bulundurdukları ölçütlere bakıldığında görüşme yapılan 15 öğretmenin tamamının eğitsel öğeleri, 12 öğretmenin dil ve anlatım unsurlarını, 11 öğretmenin içerik unsurlarını, 7 öğretmenin de biçim unsurlarını dikkate aldıkları bulgusuna ulaşılmıştır. Ayrıca 15 öğretmenin tamamı kitapların çocuğa görelik ilkesine uygun olup olmamasını dikkate alırken yalnızca 6 öğretmen kitapların çocuk gerçekliği ilkesine uygunluğunu dikkate almıştır. Sonuç: Çalışmanın sonucunda öğretmenlerin çocuk edebiyatı ürünlerinde en çok çocuğa görelik ilkesine önem verdikleri, çocuk edebiyatı ürünlerinin eğitsel yönünün tüm branşlar tarafından en çok önemsenen özellik olduğu, öğrencilerin yaş ve gelişim seviyelerine bağlı olarak öğretmenlerin kitapların içerik yönüyle ilgili beklentilerinin yerini dil ve anlatım unsurlarının aldığı, öğretmenlerin öğrencilerine en çok önerdikleri türler olarak öykü türünün öne çıktığı anlaşılmıştır. Özgünlük: Sınıf, Türkçe ve Türk dili ve edebiyatı öğretmenlerinin öğrencileri için kitap seçmede göz önünde bulundurdukları ölçütleri ortaya koyan bu çalışma, bu ölçütleri çocuk edebiyatının temel ölçütleri çerçevesinde değerlendirmesi bağlamında özgün bir çalışmadır.

Anahtar Kelimeler

Kitap önerisi, çocuk, çocuk edebiyatı, öğretmen, okuma

Examining the Criteria Used by Teachers in Suggesting Books Based on the Main Principles of Children's Literature

Öz

Purpose: This study was carried out to reveal the criteria that Turkish, Turkish language and literature and class teachers, who are working at primary and secondary education levels, consider when recommending books to students, and to evaluate them in the context of the main principles that should be found in children's literature works. Method: In this study, which was designed in the basic qualitative research model, a semi-structured interview form consisting of ten questions was used as a data collection tool. The form consisting of ten open-ended questions prepared by the researchers and reviewed by five field experts. Data were obtained by interviewing five class teachers, five Turkish teachers, and five Turkish language and literature teachers through online meetings. The obtained data were subjected to descriptive analysis and the findings were reached. Findings: Looking at the criteria that the teachers considered while suggesting a book, it was found that all the 15 teachers interviewed took into account the educational elements, 12 teachers considered the language and expression elements, 11 teachers considered the content elements, and 7 teachers considered the form elements. In addition, while all 15 teachers took into account whether the books were suitable for the principle of being suitable for the child, only 6 teachers considered the compliance of the books with the principle of child reality. Implications: As a result of the study, it was concluded that the principle of being suitable for children in children's literature products is given the most importance by teachers, the educational aspect of children's literature products is considered the most important feature by all branches, the language and expression elements have replaced the teachers' expectations about the content of the books, depending on the age and development levels of the students, and it was understood that the genre of story is the most recommended genre by the teachers to their students. Originality: This study, which reveals the criteria that class, Turkish and Turkish language and literature teachers consider in choosing books for their students, is an original study in the context of evaluating these criteria within the framework of the main principles of children's literature.

Anahtar Kelimeler

Book recommendation, child, children's literature, teacher, reading

Kaynakça

• Acıyan, A. A. (2008). Ortaöğretim öğrencilerinin okuma alışkanlıkları ve akademik başarı düzeyi arasındaki ilişki [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Yeditepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Eğitim Yönetimi ve Denetimi Ana Bilim Dalı.
• Akyüz, M. Y. (2014). Muzaffer İzgü'nün çocuk kitaplarının çocuk edebiyatının temel ilkeleri açısından incelenmesi [Yayımlanmamış doktora tezi]. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü Eğitimin Kültürel Temelleri Anabilim Dalı Türkçe Eğitimi Bilim Dalı.
• Arıkan, Y., ve İnce Samur, A. Ö. (2020). Behiç Ak’ın çocuk kitaplarının çocuk edebiyatının temel öğeleri bakımından incelenmesi. Çocuk Edebiyat ve Dil Eğitimi Dergisi, 3(2), 181-202.
• Ateş, S., Çetinkaya, Ç., & Yıldırım, K. (2012). Öğretmen, ebeveyn ve öğrencilerin görüşlerine göre ilköğretim öğrencilerinin okuma çevreleri. International Online Journal of Educational Sciences, 4(2), 377-394.
• Batur, Z., ve Alevli, O. (2014). Okuma becerileri dersinin PISA okuduğunu anlama yeterlilikleri açısından incelenmesi. Okuma Yazma Eğitimi Araştırmaları, 2(1), 22-30.
• Çer, E. (2016a). Çocuk Edebiyatı: 0-6 Yaş Çocuk Kitaplarında Çocuk Gerçekliği ve Çocuğa Görelik. Eğiten Kitap.
• Çer, E. (2016b). Preparing for books children from birth to six: The approach of appropriateness for the child. Journal of Education and Practice, 7(6), 78-99.
• Çer, E. (2016c). Türkçe öğretiminde çocuğa görelik ilkesine uygun edebiyat yapıtlarının önemi. İlköğretim Online, 15(4), 1399-1410.
• Çolaklar, H. (2019). Bartın il halk kütüphanesindeki okul öncesi dönem çocuk kitaplarının dış yapı ölçütleri: Yazım, dil, biçim ve içerik özelliklerine göre değerlendirilmesi. Bilgi Yönetimi Dergisi, 2(2), 145-168.
• Demircan, C. (2006). TÜBİTAK çocuk kitaplığı dizisindeki kitapların dış yapısal ve iç yapısal olarak incelenmesi. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 2(1), 12-27.
• Demirel, Ş., Geçen, M. A., Seven S., Tozlu, N ve Uludağ, M. A. (2011). Edebî metinlerle çocuk edebiyatı. Pegem Yayıncılık.
• Dilidüzgün, S. (2000). Çocuk kitaplarında yazınsal nitelikler. I. Ulusal Çocuk Kitapları Sempozyumu Bildiriler Kitabı. Ankara Üniversitesi Basımevi.
• Efe, A. (2014). Çocuk edebiyatında ideoloji üzerine bazı düşünceler. Türk Dili, 107(756), 472-475.
• Gedikoğlu Özilhan, Y. G. (2016). Çocuk romanlarının demokratik kültür bilinci edinimine etkisi (Burdur ili örneği). Dil Eğitimi ve Araştırmaları Dergisi, 2(3), 51-70.
• Gürcan, H. İ. (1999). Okuma alışkanlığı ile kitap yayımcılığının kültürel iletişim ve teknolojisine bağlı sorunları karşısında Türkiye koşulları temelinde bir model önerisi. Anadolu Üniversitesi Yayınları.
• Karatay, H. (2011a). Karakter eğitiminde edebi eserlerin kullanımı. Electronic Turkish Studies, 6(1), 1439-1454.
• Karatay H. (2011b). Çocuk edebiyatı metinlerinde bulunması gereken özellikler. T. Şimşek (Ed.), Kuramdan uygulamaya çocuk edebiyatı el kitabı (ss.77-123). Grafiker Yayınları.
• Kaya, M. (2007). Okuma yazma öğretiminde çocuk edebiyatının öğretim amaçlı kullanımındaki yöntem ve teknikler. II. Ulusal Çocuk ve Gençlik Edebiyatı Sempozyumu (Gelişmeler, Sorunlar ve Çözüm Önerileri) (ss. 117-122). Ankara Üniversitesi Basımevi.
• Kolaç, E., Demir, T. ve Karadağ, R. (2012). Öğretmen adaylarının dil eğitiminde çocuk edebiyatı metinlerinin kullanımına yönelik görüşleri. Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi, 161(161), 1-18.
• Lifshitz, J. (2016). Curating empathy. Literacy Today, 33(6), 24-26.
• Maltepe, S. (2009). Türkçe öğretmeni adaylarının çocuk edebiyatı ürünlerini seçebilme yeterlilikleri. Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 12(21), 398-412.
• Merriam, S. B. (2009). Qualitative research: A guide to design and implementation. John Wiley-Sons.
• Oral, F. (1994). Okulöncesi çocuk kitabında nitelik anlayışı ne olmalıdır? M. R. Şirin (Ed.), 99 Soruda Çocuk Edebiyatı (ss. 150-152). Çocuk Vakfı Yayınları.
• Özbay, M. (2009). Anlama teknikleri 1: Okuma eği¬timi. Öncü Kitap.
• Sever, S. (1995). Çocuk kitaplarında bulunması gereken yapısal ve eğitsel özellikler. Abece Dergisi (107), 14-15.
• Sever, S. (2000, Ocak). Çocuk kitaplarında dilsel ve görsel duyarlık. I. Ulusal Çocuk Kitapları Sempozyumu (ss. 20-21).
• Sever, S. (2002). Çocuk kitaplarına yansıtılan şiddet (Milli Eğitim temel yasası ve çocuk haklarına dair sözleşme bağlamında bir değerlendirme). Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 35(1-2), 25-37.
• Sever, S. (2006, 4-6 Ekim). Çocukla yazınsal iletişim. II. Çocuk ve İlkgençlik Edebiyatı Sempozyumu Kurultayı (ss. 39-65).
• Sever, S. (2008). Çocuk ve edebiyat. Tudem Yayınları.
• Sever, S. (2013). Çocuk edebiyatı ve okuma kültürü. Tudem Yayınları.
• Şirin, M. R. (2000). 99 soruda çocuk edebiyatı. Çocuk Vakfı Yayınları.
• Şirin, M. R. (2007), Çocuk edebiyatına eleştirel bir bakış- Çocuk edebiyatı nedir ne değildir? Kök Yayıncılık.
• Şirin, M. R. (2016). Edebiyat ve çocuk edebiyatı: Edebiyatın amacı ve işlevi. Türk Dili Dergisi, CX(780), 12-31.
• Taşkesenlioğlu, L. (2013). Ortaöğretim öğrencilerinin okuma alışkanlıkları üzerine bir inceleme. Karadeniz Sosyal Bilimler Dergisi, 5(9), 261-273.
• Tekin, A., ve Büyükikiz, K. K. (2018). Aytül Akal’ın çocuk kitaplarının eğitsel iletiler açısından incelenmesi. Okuma Yazma Eğitimi Araştırmaları, 7(2), 110-123
• Türkben, T. ve Avan, H. G. (2020). Michael Ende’nin “Momo” adlı eserin çocuk edebiyatının temel ilkeleri açısından incelenmesi. Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi, 24(2), 451-467
• Varışoğlu, B. ve Tuzcuoğlu Aksin, Ş. H. (2019). Andrew Clements'in Bunun adı Findel adlı çocuk edebiyatı eserinin çocuğa görelik açısından incelenmesi. RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, (16), 639-656. DOI: 10.29000/rumelide.619651.
• Yazıcı Okuyan, H. (2009). Türkçe ve sınıf öğretmenlerinin okuma saatlerinde kullanılan çocuk edebiyatı ürünlerini seçme ölçütleri. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, (18), 135-159.
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2018). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Seçkin Yay.