Çocuklar için Bir E-Kitap Uygulaması: TRT Çocuk Kitaplık

Yıl 2023, Cilt: 37 Sayı: 1, 29 - 50, 30.03.2023

Cansu Yıldız Taşdemir Selda Ata Doğan

https://doi.org/10.24146/tk.1132369

Öz

Amaç: E-kitap uygulamaları kullanıcıların kitaplara daha kolay ulaşabilmelerini sağlamalarının yanı sıra etkileşim içerme, güncellenebilme ve çoklu ortam özellikleri taşıma gibi avantajlara sahiptir. Ancak özellikle çocuklara yönelik uygulamalarda reklam yoğunluğu, erişim sorunları ve yaş düzeyine uygun olmama gibi özellikler görülebilmektedir. Araştırmada, Türkiye’nin en kapsamlı dijital çocuk kitaplığı olma amacıyla Türkiye Radyo-Televizyon Kurumu Genel Müdürlüğü tarafından 3-7 yaş grubu çocuklar için geliştirilen TRT Çocuk Kitaplık uygulamasının ve uygulamada okul öncesi dönem çocuklarına yönelik sunulan e-kitapların incelenmesi amaçlanmıştır.

Yöntem: Araştırmada, nitel araştırma yöntemlerinden doküman analizi yöntemi kullanılmıştır. Çalışma grubu, TRT Çocuk Kitaplık uygulaması ve uygulamada yer alan 3-5 yaş grubu çocuklara yönelik sunulan 172 etkileşimli e-kitaptan oluşmaktadır. Veriler, araştırmacılar tarafından alan yazına dayalı olarak oluşturulan “Etkileşimli E-Kitap Uygulaması Değerlendirme Kriterleri Kontrol Listesi” kullanılarak elde edilmiştir. Verilerin analizinde betimsel analiz tekniği kullanılmıştır.

Bulgular: Uygulamanın; kontrol listesinde yer alan 41 kriterden 29’unu karşıladığı, 8 kriterin geliştirilebilir nitelikte olduğu, 4 kriterin ise uygulamanın özellikleri arasında yer almadığı görülmüştür. Etkileşimli e-kitapların konularına göre beş kategoride sunulduğu, yaş gruplarına göre sınıflandırıldığı, çoğunun orijinal dilinin Türkçe olduğu ve kitapların sonunda hikâyeyle ilgili çoktan seçmeli soruların ve etkileşimli oyunların yer aldığı saptanmıştır. Uygulamanın ve uygulamada yer alan e-kitapların bazı özelliklerinin kriterler doğrultusunda geliştirilmesi gerektiği tespit edilmiştir.

Sonuç: Araştırmada, TRT Çocuk Kitaplık uygulamasının genel ve teknik özellikleri, etik uygunluk, kullanım özellikleri, telif hakları ve ekonomiklik özellikleri bakımından değerlendirildiğinde çoğunlukla istenen niteliklere sahip olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Ancak özellikle okul öncesi dönem düşünüldüğünde, uygulamanın ve uygulamada yer alan kitapların bazı özelliklerinin geliştirilmesinin ve uygulamaya birtakım yeni özelliklerin eklenmesinin gerekli olduğu anlaşılmış, söz konusu noktalarla ilgili öneriler sunulmuştur.

Özgünlük: Türkiye’nin en kapsamlı dijital çocuk kitaplığı olarak geliştirilen ve kullanıcılara ücretsiz etkileşimli e-kitap sağlayan TRT Çocuk Kitaplık uygulamasını ve uygulamada yer alan okul öncesi döneme yönelik çocuk kitaplarını ele alan ilk çalışma olan bu araştırma, alan yazına katkı sağlayacak özgün bir araştırmadır.

Anahtar Kelimeler

etkileşimli e-kitaplar, dijital resimli kitaplar, e-kitaplık, çocuk edebiyatı

An e-Book Application for Children: TRT Çocuk Kitaplık

Öz

Purpose: E-book applications not only enable users to access books more efficiently but also have advantages such as the inclusion of interaction, updating, and multimedia features. However, there are negative features such as advertisement density, access problems, and not being suitable for age level in applications peculiar to children. This study aims to examine the “TRT Çocuk Kitaplık” application developed for children aged 3-7 by the General Directorate of Turkish Radio-Television Corporation, aiming to be the most comprehensive digital library in Türkiye and the e-books in the application for pre-school children.

Method: The document analysis method, one of the qualitative research methods, was utilized. The study group consists of TRT Çocuk Kitaplık Application and 172 interactive e-books offered for children aged 3-5 in the application. The data were obtained using the "Interactive e-Book Application Evaluation Criteria Checklist" created by the researchers based on the literature. A descriptive analysis technique was used in the analysis of the data.

Findings: It has been observed that the application meets 29 of the 41 criteria in the checklist, 8 criteria need to be developed, and 4 criteria are not among the features of the TRT Çocuk Kitaplık application. It has been found that interactive e-books are presented in five categories according to their subjects, classified according to age groups, having Turkish primarily as their original language, and there are multiple choice questions about the story and interactive games at the end of the books. It has been found that some features of the application and the e-books included in that should be developed in line with the criteria.

Implications: It was concluded in the research that the TRT Çocuk Kitaplık application mostly had the required qualities when evaluated in terms of general and technical features, usage features, ethical compliance, copyrights, and economy. However, especially considering the preschool period, it was understood that some features of the application and the books included in that should be developed and some new features should be added, and suggestions were presented regarding the mentioned points.

Originality: This research is original research that will contribute to the literature as it is the first study to deal with the TRT Çocuk Kitaplık application, which was developed as Türkiye’s most comprehensive digital children's library and provides free interactive e-books, and the children's books for the preschool period included in the application.

Anahtar Kelimeler

Interactive e-books, digital picture books, e-library, children’s literature

Kaynakça

• Aliagas, C. ve Margallo, A. M. (2017). Children’s responses to the inter-activity of storybook apps in family shared reading events involving the iPad. Literacy, 51, 44–52. https://doi.org/10.1111/lit.12089
• Alipour-Hafezi, M., Saberi, N. ve Radfar, H. (2021). Building children and adolescents’ electronic book reading system: A conceptual model. International Journal of Digital Content Management, 1(2), 11-38. https://doi.org/10.22054/dcm.2021.58824.1023
• Alpay, N. ve Okur, M. R. (2021). Okul öncesi dönemdeki 5-6 yaş çocuklarının görsel okuryazarlık durumlarının ve dijital öğrenme içeriklerinin incelenmesi. Açıköğretim Uygulamaları ve Araştırmaları Dergisi, 7(3), 1-34. https://doi.org/10.51948/auad.951885
• Alpkıray, F. ve Samur, Y. (2017). A content analysis of thesis and dissertations published in Turkey on electronic books. SDU International Journal of Educational Studies, 4(1), 12-28.
• Anuradha, K. T. ve Usha, H. S. (2006). E-books access models: an analytical comparative study. Electronic Library, 24(5), 662-679. https://doi.org/10.1108/02640470610707268
• Arısoy, Ö. (2009). İnternet bağımlılığı ve tedavisi. Psikiyatride Güncel Yaklaşımlar, 1(1), 55–67.
• Aşkın, O. (2016). Okul öncesi eğitimde dijital çocuk kitabı uygulamalarının görsel iletişim sorunları ve uygulama önerisi [Yüksek lisans tezi]. Işık Üniversitesi.
• Ataman, B. (2005). Kil tabletten e-kitaba: Yazı teknolojisi e-bilinç [Doktora tezi]. Marmara Üniversitesi.
• Bircher, K. (2012). What makes a good picture book app. The Horn Book Magazine, 88(2), 72-78.
• Bowen, G. A. (2009). Document analysis as a qualitative research method. Qualitative Research Journal, 9(2), 27-40. https://doi.org/10.3316/QRJ0902027
• Bozkurt, A. (2013). Açık ve uzaktan öğrenmeye yönelik etkileşimli e-kitap değerlendirme kriterlerinin belirlenmesi [Yüksek lisans tezi]. Anadolu Üniversitesi.
• Bozkurt, A. ve Bozkaya, M. (2013a). Açık bir öğrenme malzemesi olarak etkileşimli e-kitap hazırlama adımları. Eğitimde Politika Analizi Dergisi, 2(2), 8-20.
• Bozkurt, A. ve Bozkaya, M. (2013b). Etkileşimli e-kitap: dünü, bugünü ve yarını. Akademik Bilişim Konferansı Bildiri Kitapçığı içinde (ss. 375-381). Akdeniz Üniversitesi: Antalya. https://ab.org.tr/ab13/kitap/eski/125.pdf
• Bozkurt, A. ve Bozkaya, M. (2015). Evaluation criteria for interactive E-books for open and distance learning. The International Review of Research in Open and Distributed Learning, 16(5), 58-82. https://doi.org/10.19173/irrodl.v16i5.2218
• Bozkurt Yükçü, Ş., İzoğlu Tok, A. ve Bencik Kangal, S. (2019). Çocuk edebiyatının geldiği son nokta: Okul öncesi dönem resimli e-kitaplara gelişimsel bir bakış. Erken Çocukluk Çalışmaları Dergisi, 3(1), 139-164. https://doi.org/10.24130/eccd-jecs.1967201931122
• Braithwaite, I., Stewart, A. W., Hancox, R. J., Beasley, R., Murphy, R., Mitchell, E. A. ve Group, I. P. T. S. (2013). The worldwide association between television viewing and obesity in children and adolescents: Cross sectional study. Plos One, 8(9), 1–8. https://doi.org/10.1371/journal.pone.0074263
• Buckleitner, W. (2013). The art and the science of the children's ebook. Children's Technology Review. 7-9. http://dustormagic.com/wp-content/uploads/2013/03/ebookarticle.pdf
• Büyüköztürk, Ş., Kılıç Çakmak E., Akgün Ö. E., Karadeniz Ş. ve Demirel F. (2018). Örnekleme yöntemleri. Bilimsel araştırma yöntemleri içinde (ss. 81-103). Pegem Akademi.
• Cahill, M., McGill-Franzen, A., ve Peterson, D. (2013). Enhanced picture books: Enhancing the literacy development of young children. J. Whittingham, S. Huffman, W. Rickman ve C. Wiedmaier (Yay. Hazl.), Technolojical tools for the literacy classroom içinde (ss. 197-198). Information Science Reference.
• Collen, L. (2007). The digital and traditional storytimes research project: Using digitized books for preschool group storytimes. Children and Libraries, 4(3), 8-18.
• Cox, R., Skouteris, H., Rutherford, L., Fuller-Tyszkiewicz, M. ve Hardy, L. L. (2012). Television viewing, television content, food intake, physical activity and body mass index: A crosssectional study of preschool children aged 2-6 years. Health Promotion Journal of Australia, 23(1), 58–62. https://doi.org/10.1071/he12058
• Çelik, E., Özer, Z. Y. ve Özcan, S. (2021). Okul öncesi çocukların ekran kullanım sürelerinin ebeveyn ekran kullanım alışkanlıkları ve aile işlevleri ile ilişkisi. Cukurova Medical Journal, 46(1), 343-351. https://doi.org/10.17826/cumj.780582
• Çiftçi, F. (2013). Çocuk edebiyatında yaş gruplarına göre kitaplar ve özellikleri. Muş Alparslan Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 1(1), 125-138.
• Çobanlı Erdönmez, I. (2014). Türkiye’de yayıncılık politikalarının dönüşümü üzerine bir örnek: e-yayıncılık. AJIT-e: Online Academic Journal of Information Technology, 5(17), 45-46. http://dx.doi.org/10.5824/1309-1581.2014.4.003.x
• Çoruh, L. ve Hidayetoğlu, B. A. (2016). Dijital çağda kitabın dönüşümü. Sanat & Tasarım Dergisi, 6(2), 180-194. https://doi.org/10.20488/www-std-anadolu-edu-tr.292717
• Ersan, M. (2014). Tablet ortamında resimli çocuk kitapları; etkileşimli bir resimli çocuk kitabı uygulaması tasarımı [Yüksek lisans tezi]. Hacettepe Üniversitesi.
• Ersan, M. (2016). Tablet ortamında resimli çocuk kitapları; biçim ve içerik özellikleri üzerine bir inceleme. The Turkish Online Journal of Design, Art and Communication, 6(2), 148-158. https://doi.org/10.7456/10602100/009
• Gökçearslan, A. (2009). Elektronik kitap ve eğitime etkisi. Gazi Üniversitesi Mesleki Eğitim Fakültesi Dergisi, 4(1), 137-147.
• Gönen, M., Özen Altınkaynak, Ş., Şanlı, Z. S. ve Kent Kükürtçü, S. (2015). Ailelerin çocukları için edebi yayın seçerken dikkat ettikleri hususlar ve bu yayınların sunumunda yaptıkları etkinliklerin incelenmesi. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 30(2), 30- 41.
• Gönen, M. ve Uyanık Balat, G. (2002). Çocuk kitaplarına yeni bir yaklaşım: İnternet’te resimli çocuk kitapları (e-books). Türk Kütüphaneciliği, 16(2), 163-170.
• Gümüş, S., Güler, E., Güler, C. ve Özöğüt Erorta, Ö. (2012). Mobil cihazlar için etkileşimli e-kitap tasarım araçları. XVII. Türkiye'de İnternet Konferansı Bildiri Kitapçığı içinde (ss. 49-54). Anadolu Üniversitesi: Eskişehir.
• Gündüz, A. (2007). Anne-baba ve öğretmenlerin okul öncesi çocuk kitaplarını değerlendirmesi [Yüksek lisans tezi]. Afyon Kocatepe Üniversitesi.
• Huang, Y. M. ve Liang, T. H. (2015). A technique for tracking the reading rate to identify the e-book reading behaviors and comprehension outcomes of elementary school students. British Journal of Educational Technology, 46, 864–876. https://doi.org/10.1111/bjet.12182
• Johnson, L., Levine, A., Smith, R. ve Stone, S. (2010). The 2010 Horizon Report. The New Media Consortium. https://library.educause.edu/-/media/files/library/2010/1/csd5810-pdf.pdf
• Karagöz, B. (2019). TRT Çocuk Dergisi’ndeki kitap tanıtımları üzerine betimsel bir inceleme. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, 8(1), 512-537.
• Kazancı, M. (2004). Dijital kitap (E-Kitap) yayıncılığı: Türkiye’de yayıncılık için yeni fırsatlar, eski sorunlar [Uzmanlık tezi]. T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Kütüphaneler ve Yayımlar Genel Müdürlüğü.
• Kirişçigil Doğan, F. (2012). Okul öncesi dönemde masal öğretiminde insancıl (hümanist) ve teknolojik (e-kitap) yöntemlerinin karşılaştırılması [Yüksek lisans tezi]. Necmettin Erbakan Üniversitesi.
• Korat, O. (2010). Reading electronic books as a support for vocabulary, story comprehension and word reading in kindergarten and first grade. Computers & Education, 55(1), 24–31. https://doi.org/10.1016/j.compedu.2009.11.014
• Korat, O. ve Segal-Drori, O. (2016). E-book and printed book reading in different contexts as emergent literacy facilitator. Early Education and Development, 27(4), 532-550. https://doi.org/10.1080/10409289.2016.1095613
• Korat, O. ve Shamir, A. (2008). The educational electronic book as a tool for supporting children’s emergent literacy in low versus middle SES groups. Computers and Education, 50(1), 110-124. https://doi.org/10.1016/j.compedu.2006.04.002
• Kucirkova, N. (2019). Children’s reading with digital books: Past moving quickly to the future. Child Development Perspectives, 13(4), 208-214.
• Larson, E. L. C. (2007). A case study exploring the "new literacies" during a fifth-grade electronic reading workshop [Doctoral dissertation]. Kansas State Universtiy.
• Liu, W., Wu, X., Huang, K., Yan, S., Ma, L., Cao, H., Gan, H. ve Tao, F. (2021). Early childhood screen time as a predictor of emotional and behavioral problems in children at 4 years: A birth cohort study in China. Environmental Health and Preventive Medicine, 26(3), 1-9. https://doi.org/10.1186/s12199-020-00926-w
• McGeehan, C., Chambers, S. ve Nowakowski, J. (2018). Just because it's digital, doesn't mean ıt's good: Evaluating digital picture books. Journal of Digital Learning in Teacher Education, 34(2), 58-70. https://doi.org/10.1080/21532974.2017.1399488
• Merriam, S. B. (2013). Nitel araştırma: Desen ve uygulama için bir rehber. S. Turan (Çev. Ed.). Nobel Akademik Yayıncılık.
• Moreno, R. ve Valdez, A. (2005). Cognitive load and learning effects of having students organize pictures and words in multimedia environments: The role of student interactivity and feedback. Educational Technology Research & Development, 53(3), 35–45. https://doi.org/10.1007/BF02504796
• Naranjo-Bock, C. (2011, 7 Haziran). Effective use of typography in applications for children. https://www.uxmatters.com/mt/archives/2011/06/effective-use-of-typography-in-applications-for-children-3.php
• Neuman, S. B., Wong, K. M. ve Kaefer, T. (2017). Content not form predicts oral language comprehension: The influence of the medium on preschoolers’ story understanding. Reading and Writing, 30(8), 1753-1771. https://doi.org/10.1007/s11145-017-9750-4
• Odabaş, H. (2019, 16-19 Ekim). İnteraktif e-kitapların okul öncesi çocukların öğrenme becerilerine yansımaları. 2. Uluslararası Çocuk Kütüphaneleri Sempozyumu Bildiri ve Poster Özetleri Kitabı içinde (ss. 1-8). İstanbul. https://kygm.ktb.gov.tr/Eklenti/98402,2uluslararasi-cocuk-kutuphaneleri-sempozyumu-bildiri-ve-ozetleri-kitabipdf.pdf?0
• Parker, K. L. (2005). Reading for character: Principles of bibliotherapy applied to children’s literature. Faculty Publications and Presentations. 2, 1-8. https://digitalcommons.liberty.edu/educ_fac_pubs/2
• Önder, I. (2010). Elektronik kitap olgusu ve Türkiye'de durum [Yüksek lisans tezi]. Ankara Üniversitesi.
• Özer, S. ve Türel, Y. K. (2015). Bilişim teknolojileri öğretmen adaylarının e-kitap ve etkileşimli e-kitap kavramına ilişkin metaforik algıları. Turkish Online Journal of Qualitative Inquiry, 6(2), 1-23. https://doi.org/10.17569/tojqi.33601
• Pektaş Turgut, Ö. (2018). Çocuklara yönelik etkileşimli e-kitap uygulamaları. Sanat ve Tasarım Dergisi, 21(1), 205-221. https://doi.org/10.18603/sanatvetasarim.435664
• Rukancı, F. ve Anameriç, H. (2003). E-kitap teknolojisi ve kullanımı. Türk Kütüphaneciliği, 17(2), 147-166.
• Sak, R., Şahin Sak, İ. T., Öneren Şendil, Ç. ve Nas, E. (2021). Bir araştırma yöntemi olarak doküman analizi. Kocaeli Üniversitesi Eğitim Dergisi, 4(1), 227-250. https://doi.org/10.33400/kuje.843306
• Sarı, B. (2018). Elektronik hikâye kitaplarının farklı sosyoekonomik düzeyden gelen 4-6 yaş çocukların anlamlı kelime edinimleri üzerine etkisi [Doktora tezi]. Uludağ Üniversitesi.
• Shamir, A. ve Korat, O. (2006). How to select CD‐ROM storybooks for young children: The teacher's role. The Reading Teacher, 59(6), 532-543.
• Shamir, A. ve Korat, O. (2015). Educational electronic books for supporting emergent literacy of kindergarteners at-risk for reading difficulties—what do we know so far?. Computers in the Schools, 32(2), 105-121. https://doi.org/10.1080/07380569.2015.1027868
• Smeets, D. ve Bus, A. (2013). Picture storybooks go digital: Pros and cons. S. B. Neuman ve L. B. Gambrell (Yay. Hazl.), Quality Reading Instruction in the Age of Common Core Standards içinde (ss. 176-189). International Reading Association. https://doi.org/10.1598/0496.13
• Smith, G. G. (2012). Computer game play as imaginary stage for reading: Implicit spatial effects of computer games embedded in hard copybooks. Journal of Research in Reading, 35(1), 1-19. https://doi.org/10.1111/j.1467-9817.2010.01447.x
• Soydan, E. (2012). E-kitap teknolojisi ve basılı kitabın geleceği. Batman University Journal of Life Sciences, 1(1), 389-399.
• Şimşek, Z. C. (2017). Farklı kitap okuma tekniklerinin 48-66 ay grubu çocuklarının dil gelişimine olan etkileri [Doktora tezi]. Pamukkale Üniversitesi.
• Takacs, Z. K., Swart, E. K. ve Bus, A. G. (2015). Benefits and pitfalls of multimedia and interactive features in technology-enhanced storybooks. Review of Educational Research, 85(4), 698-739. https://doi.org/10.3102%2F0034654314566989
• Tepetaş Cengiz, Ş. (2019). Elektronik çocuk kitapları (E-kitaplar). M. Gönen (Yay. Hazl.), Erken çocukluk döneminde çocuk edebiyatı içinde (ss. 225-237). Eğiten Kitap.
• TRT Haber (2021, 30 Mart). TRT’den çocuklara özel dijital kitap uygulaması: TRT Çocuk Kitaplık. TRT Haber https://www.trthaber.com/trtden-haberler/trtden-cocuklara-ozel-dijital-kitap-uygulamasi-trt-cocuk-kitaplik-288.html
• Yalçıntaş-Sezgin, E. ve Ulus, L. (2017). The early literacy at preschool education: The book or the e-book?. Turkish Online Journal of Educational Technology-TOJET, 16(4), 77-83.
• Yazıcı, E. (2020). Çocuk kitaplarında bulunması gereken özellikler. Ş. Ceylan (Yay. Hazl.), Çocuk edebiyatı içinde (ss. 19-56). Eğiten Kitap.
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2018). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Seçkin Yayıncılık.