THE ROLE OF TRADITIONAL UZBEK NATIONAL RITUALS IN THE DEVELOPMENT OF TURKIC CULTURE

Yıl 2025, Sayı: 114, 133 - 154, 22.06.2025

Rohila Ruzmanova

https://doi.org/10.60163/tkhcbva.1617756

Öz

Each nation and people have their own culture and traditions, Uzbek national rituals differ from other cultures in their origins, stages of development, and distinct characteristics. This article analyzes traditional Uzbek national rituals, their types, significance in people's lives, and role in youth upbringing, which are an integral part of our national culture. The methods of conducting national ceremonies, their classifications based on content and functional characteristics, and the analysis of information from various sources are examined. The commonality of Turkic world culture is demonstrated through the study of traditions associated with Uzbek national rituals, highlighting several important social, educational, and moral aspects. The article also highlights that customs related to national ceremonies have been preserved in Uzbekistan since ancient times and continue to this day. These customs are significant because they foster unity and harmony among people. For centuries, many national ceremonies have been conducted with widespread participation and communal support. This practice strengthens bonds of love and kinship between people, promotes respect for elders and kindness towards the young in society, and helps to raise the youth in the spirit of loyalty to traditions. The article emphasizes that examples of oral folk art performed at national ceremonies, as well as traditional dishes and costumes prepared for these events, are considered the rich national and cultural heritage of the Uzbek people. It further illustrates that Uzbeks have developed as a nation with unique national and cultural traditions since ancient times.

Anahtar Kelimeler

National Heritage , Customs , Traditions , Civilization Of Turkic Culture , Oral Folk Art.

TÜRK KÜLTÜRÜNÜN GELİŞİMİNDE GELENEKSEL ÖZBEK MILLÎ TÖRENLERİNİN YERİ

Öz

Her milletin ve halkın kendine özgü kültür ve gelenekleri olduğu gibi Özbek millî törenleri de köken tarihi, gelişim evreleri ve hususi özellikleriyle diğer kültürlerden farklılık göstermektedir. Makalede ulusal kültürümüzün ayrılmaz bir parçası olan geleneksel Özbek millî törenleri ve çeşitleri, halkın hayatındaki önemi ve gençlerin eğitimindeki rolü incelenmektedir. Ulusal törenlerin gerçekleşme usulleri, maddi ve işlevsel özelliklerine göre sınıflandırılması ve kaynaklardaki veriler tahlil edilmektedir. Türk dünyası kültürünün ortaklığı, Özbek millî törenleriyle ilgili geleneklerin incelenmesi ve bazı önemli içtimai, eğitimsel ve ahlaki konuların vurgulanmasıyla kanıtlanmaktadır. Makalede ayrıca ulusal törenlerle ilgili geleneklerin Özbekistan topraklarında çok eski çağlardan beri korunduğu ve günümüze kadar devam ettiği vurgulanmıştır. Yüzyıllar boyunca kitlelerin katılımı ve kamunun iştirakiyle birçok ulusal tören düzenlenmiştir. Bu durum insanlar arasındaki sevgi ve akrabalık bağının güçlenmesine, toplumda büyüklere ve çocuklara saygı gösterilmesine, gençlerin geleneklere bağlılık ruhuyla yetiştirilmesine yardımcı olmaktadır. Makalede, kadim zamanlardan beri milli törenlerde icra edilen halk sözlü geleneğinden sunulan örneklerin, törenlerde hazırlanan milli yemek ve kostümlerin Özbek halkının zengin bir milli-kültürel mirası olarak değerlendirildiği ve 19. yüzyıldan itibaren kendine özgü milli-kültürel gelenekleri olan bir millet olarak geliştiği vurgulanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Milli Miras , Örf-Adet , Gelenek Görenek , Türk Kültür Medeniyeti , Sözlü Halk Edebiyatı.

Etik Beyan

Etik kurallara riayet edildiğini beyan ederim.

Destekleyen Kurum

Semerkant Devlet Üniversitesi

Kaynakça

• Altun, Işıl. Kandıra Türkmenlerinde Doğum, Evlenme ve Ölüm. Kocaeli: Yayıncı Yayınları, 2004.
• Begmatov, Ernst. O‘zbek ismlari. Toshkent: O‘zbekiston milliy ensiklopediyasi Davlat ilmiy nashriyoti, 1998.
• Boratav, Pertev. 100 soruda Türk folkloru (inanışlar, töre ve törenler, oyunlar). Ankara: Bilgesu, 2016.
• Djurabayev, Abdusamad. Nazvaniya svadebnıh seremoniy v uzbekskom yazıke (na materiale andijanskoy gruppı govorov). Avtoref... diss... kand. filol. nauk, Tashkent, 1971.
• Farhangi tafsirii zaboni tojiki. Iborat az du jild. Dushanbe, 2008.
• Hayitova, Feruza. Nikoh to‘yi qo‘shiqlarining lingvistik talqini. Filol. fanlari nomzodi... diss. avtoref., Toshkent, 1998.
• Husainova, Zebo. Onomasiologicheskoye issledovaniye nazvaniy svadebnıh obryadov v uzbekskom yazıke (na materialah Buharskoy gruppı govorov). Avtoref... diss... kand. filol. nauk, Tashkent, 1984.
• Iskandarova, Sharifa. “Etnolingvistik birliklar til sistemasining tarkibiy qismi sifatida”. FDU Ilmiy xabarlar 1, (2007), 32-35.
• Ismonova, Ozoda. O‘zbek to‘y marosim folklorida «kelin salom» janri. Filol. fanlari nomzodi... diss. avtoref., Toshkent, 1999.
• Karaca, Nesrin. “Hayatın “Eşik” Durumu Bağlamında Ve Sivas Evlenme Geleneğinde ‘Gelin’ Kültürü”. Türklük Bilimi Araştırmaları 40, (2016), 105-136.
• Kartal, Atila. “Türkiye‘de Evlilik Ve Evlenme Kültürü: Geleneksel Normlara Halkbilim Perspektifinden Bir Bakış”. Rumelide Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi 36, (2023), 730-753.
• Kaxarova, Mavluda. O‘zbek etnografizmlarining sistemaviy tadqiqi. Filol. fanlari nomzodi... diss. avtoref., Toshkent, 2009.
• Koç, Fatma vd. Türk Kültüründe Gelin ve Damat (Güvey) Giyimi, Evlilik. Ankara: Başak Matbaacılık, 2015.
• Mahmudov, Nizomiddin. “Nutq madaniyati va tilning estetik vazifasi”. Filologiya masalalari 2, (2006), 47-51.
• Mirzayev, Nurqul. O‘zbek tilining etnografik leksikasi (Qashqadaryo viloyati o‘zbek shevalari materiallari asosida. Filol. fanlari nomzodi... diss. avtoref., Toshkent, 1971.
• Mirzayev, Nurqul. O‘zbek tili etnografizmlarining izohli lug‘ati. Toshkent: Fan, 1991.
• Nurillayeva, Shahlo. Turkiston qarluq tip shevalarida to‘y marosimi nomlari. Filol. fanlari nomzodi... diss. avtoref., Toshkent, 2001.
• O‘zbek tilining izohli lug‘ati. 5 jildli. A.Madvaliyev tahriri ostida. IV jild. Toshkent: O‘zME, 2007.
• Qodirov, Rahmon. Nazare ba folklori tojikoni viloyati Qashqadaryo. Dushanbe: Ejod, 2005.
• Sarimsoqov, Bahodir. O‘zbek marosim folklori. Toshkent: Fan, 1986.