Reşadiye ve Çevresindeki Alevi Ocakları

Yıl 2022, Sayı: 101, 235 - 248, 27.03.2022

Hasan Coşkun

Öz

Alevi ve Bektaşî geleneğinin en güçlü ve diri olduğu illerden biri Tokat’tır. Tokat’ın sosyal ve kültürel açıdan bu kadar zengin olmasının en önemli sebeplerinden birisi, Anadolu topraklarında ilk Türk yerleşkelerinden biri olan bu sahada, göçebe Türk kültürünün bütün canlılığı ve etkinliğiyle yaşıyor olmasıdır. Bu çalışmada, Alevi kültürünün çok zengin dinî ve sosyal tezahürlerinin yaşandığı Reşadiye yöresinde yaşayan Alevi ve Bektaşi Ocaklarını Din Sosyolojisi açısından inceleme ve araştırmaya tabi tutuyoruz. Bu araştırmamızda genellikle kaynak tarama, gözlem, katılımcı gözlem, mülakat (görüşme) teknikleri kullanılmıştır. Alevî-Bektaşi kültürünün çok zengin dinî ve sosyal tezahürlerinin yaşandığı Reşadiye yöresinde yaşayan Alevi Dedelerinin bağlı olduğu ocakları tespit ettik. Reşadiye Alevi ve Bektaşî geleneğinde çok önemli bir yere sahiptir. Reşadiye ilçesinde yaşayan Alevi toplulukların Türkmen Alevileri olduğunu söyleyebiliriz. Reşadiye yöresinde yaşayan Alevi Dedelerinin bağlı olduğu ocakların tamamının Anadolu’nun İslamlaşması ve Türkleşmesinde önemli katkıları bulunan, “Horasan Erenleri” olarak da bilinen göçebe Türkmen dervişlerinin kurmuş olduğu tekkeler olduğunu tespit ettik. Bu çalışmamızda günümüzde de faal olduğunu gözlemlediğimiz üç ocak hakkında geniş bilgiler verdik. Bu ocaklar; Emir Şeyh Yakup Ocağı, Bostankolu Ocağı ve Kesikbaş Ocağıdır. Dede, Alevî-Bektaşi geleneğinde cemaatin dinî önderidir. Alevi topluluğunda dedenin statüsü üst düzeydedir.

Anahtar Kelimeler

Alevilik, Bektaşilik, Tekke, Alevi Ocakları, Reşadiye.

The Alawı Ocaks in and Around Reşadiye

Öz

Tokat is one of the cities, where the tradition of Alevi- Bektasi is still strong and alive. In our opinion, one of many reasons why Tokat is rich in terms of social and cultural aspects is survival and vivid existence of Turkish nomadic culture in this region of Anatolia. In this article, from a sociological perspective we have examined and analysed on Alevism and Bektasi hearths, who live in Reşadiye and around, where the tradition has rich social and religious application. In this research, we used the technics that source scanning, observation, participant observation and interview. We have identified hearth system as traditional Alevi organization and investigated Turkmen Alevi hearths in Reşadiye. The said area certainly has a very important place for Alawi-Bektashi tradition. We can say that most of Alevi groups are Turkoman living in Reşadiye district. We have also found out that all Alevi Dede (the spiritual leader) affiliated dervish lodges in the district have been built by nomadic Turkmen dervishes, also known as “Horasan Erenleri”, which have significant contributions to the Islamization and Turkification of Anatolia. In this study, we have given extensive information about 3 active Alevi hearts we observed. These Alevi hearts are Emir Şeyh Yakup Heart , Bostankolu Heart, and Kesikbaş Heart.

Kaynakça

• Atasoy, Ali Rıza. Reşadiye İlçesi Halk Kitabı, İstanbul: Milli Mecmua Basımevi. 1950.
• Avcı, Ali Haydar., “Pir Sultan Ocağı”, Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, 2008, 46, 77-96.
• Coşkun, Hasan.. “Kangal ve Çevresindeki Alevi Ocakları”, Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Velî Araştırma Dergisi, 2015, 75, 97-118.
• Coşkun, Hasan. . “Tokatlı Alevi Dedelerinin Alevilik ve Bektaşilik Anlayışına Sosyolojik Bir Bakışˮ, Turkish Studies Dergisi, 2017, 12/27, 89-104.
• Coşkun, Hasan. “Alevi ve Bektaşî Geleneğinde Dedelik Kurumu (Sivas Kangal Türkmen Alevileri Örneği)”, Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Velî Araştırma Dergisi, 2018a, 85, 43-62.
• Coşkun, Hasan. “Tokatlı Alevi Dedelerinin Düşkünlük Anlayışına Sosyolojik Bir Bakışˮ. Turkish Studies Dergisi, 2018b, 13/25, 145-160.
• Coşkun, Hasan. Anadolu Alevîliği’nde Dedelik Kurumu, Tokat Yöresi Örneği. Ankara: İlahiyat Yayınları. 2019.
• Güler, Sabır., “Dersim Tarihinde “Ağuçan Ocağı”: Kimlik ve Etki”, I. Uluslararası (Dersim) Tunceli Sempozyumu, Tunceli, 2010.
• Keskin, Y. Mustafa., “Tokat Yöresindeki Sünnî Ve Alevi Topluluklarında Halk Dindarlığının Bir Boyutunu Oluşturan Ziyaret İnanç Ve Uygulamalarındaki Benzer Ve Farklılıklar”, Fırat Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 2000, 5, 209-227.
• Tan, Abbas. Türkiye Genelinde Alevi Köyleri, Ankara: Ürün Yayınları, 2014.
• Taşğın, Ahmet. Dile Gelen Alevilik, Konya, Çizgi Kitabevi, 2013.
• Üçer, Cenksu. Tokat Yöresinde Geleneksel Alevilik, İkinci Baskı, Ankara:Ankara Okulu Yayınları, 2010.
• Ünlü, İhsan. Alevilik’te Dedelik ve Ocak Anlayışı “Tercan Örneği”, Ankara, 2017.
• Yaman, Ali. Kızılbaş Alevi Ocakları, Ankara: 1. Baskı, Elips Kitap, 2006 . Yılmaz, Nail. Kentin Alevileri Reşadiye İkitelli Örneği, İstanbul: Kitapevi Yayınları. 2005.