Hak Halîlî Dergâhı’nın Bilgi Kaynakları

Yıl 2022, Sayı: 102, 119 - 142, 15.06.2022

Kamil Sarıtaş

Öz

Dini tecrübe dinin fert ve toplum tarafından nasıl algılandığı ve yaşandığı ile ilgilenir. Birey ve toplum açısından dinin inanç, pratikler, tecrübe, bilgi ve etki boyutu gibi boyutlarını inceler. Bu inceleme “din” kavramı üzerinde olabileceği gibi, İslam, Hristiyanlık ve Yahudilik çerçevesinde de olabilir. Aynı zamanda dinlerin mezhepleri, tarikatları gibi sosyolojik, psikolojik, tasavvufi, fıkhî türedileri üzerinde de inceleme yapılabilir. Bu çalışmada İslam dinine mensup insanların yaşadığı Hak Halili Dergâhının temel dini tecrübe anlayışı ortaya konulacaktır.
Hak Halîlî Dergâhının bilgi referansları Kur’an ve sünnettir. Dergâh; inanç, ahlak ve hayatı algılayış tarzı açısından Ehl-i beyt ve On İki İmamların düşüncelerine bağlıdır. İbadet ve ameli alanda Hanefilik Mezhebini, tarikat noktasında Kadirî tarikatını benimsemiştir. Dergâhın önemli ilkesi tevellâ ve teberrâ inancıdır. Çeşitli inanç ve ritüelleri Ehl-i beyt merkezinde, Alevi düşünce ve anlayışı potasında mezcetmiştir. Bu anlamda Hak Halîlî Dergâhı kendine özgü İslami yapılardan birisidir.
“Hak Halîlî Dergâhında Dini Tecrübe” başlığı altında Hak Halîlî Dergâhının bilgi, inanç, dini pratikler ve etki boyutları incelenecektir. Çalışmada mevcut belgelerin yanında ses kaydı ve kişisel görüşmelerden de faydalanılacaktır.
Dergahla ilgili spesifik birçok çalışma yapılmıştır. Bu çalışma ise diğerlerinden farklı olarak Hak Halili Dergâhını dini tecrübe anlayışı açısından inceleme amacındadır. Çalışmada saha taraması yapıldı. Şimdiye kadar dergâhla ilgili yazılan eserler/makaleler tahlil edildi. Nitel araştırma dâhilindeki gözlem, yapılandırma tekniği ve görüşme / mülakat yöntemi kullanıldı.

Anahtar Kelimeler

Ehl-i beyt, Alevilik, Kadirî, Dergâh, Hak Halîlî, Bilgi kaynakları.

Kaynakça

• Aclûnî, İsmail b. Muhammed. Keşfu’l-hafâ ve muzîlu’l-ilbâs. 1-2 Cilt. Beyrut: Daru’l- kütübi’l-ılmiyye, 1997.
• Ahmed b. Hanbel. Müsned. thk. Şu‘ayb el-Arnaût ve Âdil Mürşid. 17 Cilt. Beyrut: Müessesetu’r-risâle, ts.
• Akkaya, Cevdet- Koçak, Hüseyin. “Alevilik Sünnilik Bağlamında Sosyal Bütünleşme ve Din: Emirdağ Karacalar Köyü Örneği”. Kocatepe İslami İlimler Dergisi, 4/1 (2021), 138-153.
• Akyüz, Niyazi-Çapcıoğlu, İhsan. “Dini Tecrübenin İfade Şekilleri”. ed. Niyazi Akyüz, İhsan Çapcıoğlu. Din Sosyolojisi. Ankara: Grafiker Yayınevi, 2012.
• Arı, Yılmaz. Değişim Sürecinde Alevilikte Dini Otorite –Adıyaman Dedeleri Örneği-. Ankara: Berikan Yayınevi, 2020.
• Aşçı İbrahim Dede. Aşçı Dede’nin Hatıraları (Risale-i Tercüme-i Ahval-i Aşçı Dede-i Nakşî Mevlevî). haz. Mustafa Koç, Eyyüp Tanrıverdi. 1-4 Cilt. İstanbul: Kitabevi, 2006.
• Bekiryazıcı, Eyüp. İslam Düşüncesinde Felsefi Ekoller. ed. Bayram Ali Çetinkaya. İslam Felsefesi Tarihi. 1 Cilt. Ankara: Grafiker Yayınevi, 2012.
• Beyhakī, Ebû Bekr Ahmed b. el-Hüseyn b. Alî. Şuʿabü’l-îmân. thk. Abdül‘alî Abdülhamîd. 1 Cilt. Hind: Mektebetü’r-rüşd, 2003.
• Bezzâr, Ebû Bekr Ahmed b. Amr b. Abdilhâlik. Müsnedu’l-Bezzâr. thk. Mahfuzurahman Zeynullah. 11 Cilt. Beyrut: Muessetu’l-‘ulûmi’l-Kur’an, 1988.
• Bolat, Ali. “Muhasibi’nin Bilgi Kaynaklarına Bakışı”. Ondokuz Mayıs Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi. Samsun, 12-13 (2001), 363-389.