MEDYA, İKTİDAR, DİN ÜÇGENİNDE KUZEY KIBRIS’TA ALEVİLİK

Yıl 2014, Sayı: 72, 125 - 152, 03.12.2014

Nuran Öze

Öz

Kıbrıs tarihinde Alevilik konusu birçok kez tartışmaya konu olmuştur. Bu çalışmada Kıbrıs’ın Osmanlı İmparatorluğu tarafından 1571’de fethinden sonra 1572’de adaya yapılan göçerimlerin Kıbrıslı Türklerin Müslümanlık anlayışı üzerindeki etkileri farklı savlara göre incelenmiştir. Bir kesim Kıbrıslı Türklerin Alevi kökenli olduğunu savunurken diğer kesim Kıbrıslı Türklerin Müslümanlık anlayışı üzerinde Alevlilğin etkilerini mistik sıçramalar olarak değerlendirmektedir. Bir başka görüş ise tarih boyu siyasi tutumların Kıbıslı Türklerin Müslümanlık anlayışını şekillendirdiğini öne sürmüştür. Ardından Kıbrıs açısından tartışmalı Alevilik konusunun, Kuzey Kıbrıs yazılı basınının en çok takip edilen üç gazetesinde ele alınış şekli ve nasıl bir haberleştirme pratiği gördüğü incelenmiştir. Öncelikle Alevilik konusunun basın gündeminde yer alış şekli incelenmiştir. Konuya ilişkin haberlerin basın genel yayın politikası doğrultusunda haberleştirilme şekline bakılmıştır. İki buçuk yıllık elektronik arşiv taraması sonucu Alevilikle ilgili çıkan haberler içerik analizi vasıtasıyla nicel ve nitel olarak incelenmiş ve bu haberlerden çıkarılabilecek anlamlar üzerine düşünülerek günümüzde Aleviliğin Kuzey Kıbrıs’taki ahvali anlaşılmaya çalışılmıştır. Haberler medya, iktidar ve din üçgeninde okunmuştur.

Anahtar Kelimeler

Alevi, Kıbrıslı Türk, Kıbrıs, Kuzey Kıbrıs’ta Alevilik, medya, iktidar, din

ALEVISM IN NORTH CYPRUS IN THE TRIANGLE OF MEDIA, GOVERNMENT AND RELIGION

Öz

In the history of Cyprus, the issue of Alevism has been the subject of debate many times. This study examines the different arguments in understanding the Islam of Turkish Cypriots after the conquest of Cyprus in 1571 by the Ottoman Empire of the Turkish Cypriots migration in 1572. As a section of the Turkish Cypriots defend that they are Alevi in origin, the other section of Turkish Cypriots understanding of Islam is influenced by an impact of mystical ascendancy. In another opinion, Turkish Cypriots have put forward that the understanding of Islam was shaped by the political atitudes throughout history. Following, is the examination of controversial Alevism on how the press of North Cyprus’ three most widely followed newspapers have handled and shown the practice of communication from the perspective of Cyprus. Primarily, how the press have situated the agenda of Alevism is examined. The manner of reporting news were examined in the direction of the general editorial policy of the media with the news related to the subject. The result of two and a half years of scanning electronic archive reports on the Alevi, the present mind on understanding the affairs of Alevism influencing factor in North Cyprus has been attempted by a means of quantitative and qualitative content analysis, examining the meanings that can be inferred from the news. The news was read in the triangle of media, government and religion.

Anahtar Kelimeler

Alevi, Turkish Cypriot, Cyprus, North Cyprus Alevis, media, power, religion

Kaynakça

• AN, A. (1999). Kıbrıs Türk Kültürü Üzerine Yazılar. Lefkoşa: Kıvılcım Yayınları.
• ANDERSON, A. J. (1986). Communication Research: Issues and Methods. Newyork: McGraw-Hill.
• ATEŞİN, H. Mehmet. (1996). Kıbrıs’ta İslâmî Kimlik Davası. İstanbul: Marifet Yayınları.
• BERATLI, N. (1999a). Kıbrıs Türk Kimliğinin Oluşması: Neden Ortak Bir Kıbrıs Türk Kim- liği Yok?. Lefkoşa: Işık Kitabevi Yayınları.
• BERATLI, N. (1999b). Kıbrıslı Türklerin Tarihi: Kimliğin Kökenleri, Cilt 2 (Etnolojik Yön- den Kıbrıslı Türk). Lefkoşa: Galeri Kültür Yayınları.
• BERATLI, N. (2008). Kıbrıs’lı Türklerinin Kökenleri ve Kıbrıs’ta Bektaşilik. İstanbul: Kal- kedon Yayınları.
• BEYOĞLU,Y. (19.08.2011). “‘1571’de Kıbrıs’a Gelenlerin Çoğu...’”. Haberdar. http:// www.haberdarkibris.com/1571de-kibrisa-gelenlerin-cogu...-8317h.htm Erişim Tarihi: 28.06.2013.
• BİZDEN, A. (20.07.2013). “Merhamet Ey Cemaat ”. Havadis. http://www.havadiskibris. com/Yazarlar/ali-bizden/merhamet-ey-cemaat/1745 Erişim Tarihi: 20.07.2013.
• BURTON, G. (1995). Görünenden Fazlası. İstanbul: Alan Yayıncılık.
• DAYIOĞLU, A. (2012). “Alevilik ve Kıbrıs’ta Aleviler”. http://alternatifim.org/2012/01/02/ alevilik-ve-kibrista-aleviler/ Erişim Tarihi: 28.06.2013.
• DEDEBABA, B. N. (1999). Bütün Yönleriyle Bektaşilik ve Alevilik. 2. Cilt. Ankara: Ardıç Yaynıları.
• DEDEBABA, B. N. (2002). Bütün Yönleriyle Bektaşilik ve Alevilik. 5. Cilt. Ankara: Ardıç Yaynıları.
• EYÜBOĞLU, İ. Z. (1980). Bütün Yönleriyle Bektaşilik (Alevilik). İstanbul: Yeni Çığır Ya- yınları.
• GÜNDÜZ, E. (09.10.2013). “Camiler ve Elektrik”. Yenidüzen. http://www.yeniduzen.com/ Yazarlar/erdinc-gunduz/camiler-ve-elektrik/2089 Erişim Tarihi: 02.03.2014.
• GÜRKAN, H. (1982). Kıbrıs Tarihinden Sayfalar. Lefkoşa: Nehir Yayınları.
• HASTÜRER, Hasan. (04.07.2013). Farklı Bir Özgüven ve Rahatlık. Havadis. Erişim Tarihi: 24.07.2013.
• HATAY, M. (2006). “Kıbrıslı Türklerde Mistik İnanç Sıçramaları (157-1878)”. Kıbrıs Yazıla- rı, 3 (Yaz-Güz 2006): 61-69.
• HÜDAOĞLU, G. (03.05.2013). “Dinsizlik Değil Densizlik”. Haberdar. http://www.haber- darkibris.com/dinsizlik-degil-densizlik-5986yy.htm Erişim Tarihi: 02.03.2014.
• HÜDAOĞLU, G. (11.05.2011). “Dinsiz, İmansız, Tutarsız”. Gündem Kıbrıs. http://www. gundemkibris.com/dinsiz-imansiz-tutarsiz-782yy.htm Erişim Tarihi: 02.03.2014.
• IŞIK, İ. (1995). Dört Büyük Halife. İstanbul: Beyan Yayınları.
• NEVZAT, A. & HATAY, M. Politics, “Society and the Decline of Islam in Cyprus: From the Ottoman Era to the Twenty-First Century”. Middle Eastern Studies, Vol. 45, No:6 (No- vember 2009): 911-933.
• SUİÇMEZ, Y. (1998). “Türk Dünyasının Dini Meseleleri (Kutlu Doğum Haftası: 1997)”. Kıbrıs’ta Din. Der. Ömer Turan. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• SUİÇMEZ, Y. (2013). “Kıbrıs’ta Müslümanlık Anlayışı”. Bugün Kıbrıs. http://www.bugun- kibris.com/yazarlar/165-yusuf-suicmez/6344-kbrsta-muesluemanlk-anlay.html Erişim Tarihi: 28.02.2014.
• SUİÇMEZ, Y. (21.04.2013). “Halkın Adalet Konseyi Bölünecek mi?”. Havadis Gazete- si. bolunecek-mi/1018 Erişim Tarihi: 18.07.2013.
• TERMEN, B. (1994). Bektaşiliğin Eğitsel ve Kültürel Boyutu. Ankara: TC Kültür Bakanlığı.
• Türk Dil Kurumu. http://tdkterim.gov.tr/bts/ Erişim Tarihi: 17.07.2013.
• YORGANCIOĞLU, O. (2000). Kıbrıs Türk Folklorü: Duydum, Gördüm, Yazdım. Genişle- tilmiş 2. Baskı. Mağusa: Temel Basımevi.
• Elektronik Gazete Arşiv Tarama Kaynakçası
• http://www.havadiskibris.com/HaberAra/?q=Alevi Erişim Tarihi: 18.07.2013.
• http://www.havadiskibris.com/HaberAra/?q=pir%20sultan Erişim Tarihi: 18.07.2013.
• http://www.kibrisgazetesi.com/index.php/cat/1/tpl/search/PageName/Ana_sayfa Eri- şim Tarihi: 08.07.2013.
• http://www.kibrisgazetesi.com/index.php/cat/1/tpl/search/PageName/Ana_sayfa Eri- şim Tarihi: 08.07.2013.
• http://www.kibrisgazetesi.com/index.php/cat/1/tpl/search/PageName/Ana_sayfa Eri- şim Tarihi: 08.07.2013.
• http://www.yeniduzen.com/HaberAra/?q=alevi Erişim Tarihi: 18.07.2013.
• http://www.yeniduzen.com/HaberAra/?q=pir%20sultan Erişim Tarihi: 18.07.2013.
• Elektronik Gazete Arşiv Tarama Kaynakçası Açıklamalı
• com/index.php/cat/2/news/91009/PageName/Ic_Haberler Erişim Tarihi: 17.07.2013.
• Nisan 2010. “Atatürk Meydanı’nda Miting”. Kıbrıs Gazetesi.
• haziran 2010. “Aşık, Haspolat ve Surlariçi’ni Ziyaret Etti”. Kıbrıs Gazetesi. http://www. kibrisgazetesi.com/index.php/cat/2/news/96096/PageName/Ic_Haberler Erişim Ta- rihi: 17.07.2013.
• Haziran 2010. “Turizmciler Sorunlarını Bakan Dürüst’e Anlattı”. Kıbrıs Gazetesi. http:// www.kibrisgazetesi.com/index.php/cat/2/news/96236/PageName/Ic_Haberler Eri- şim Tarihi: 17.07.2013.
• Temmuz 2010. “Küçük, Törene Katılacak”. Kıbrıs Gazetesi. http://www.kibrisgaze- tesi.com/index.php/cat/2/news/98711/PageName/Ic_Haberler Erişim Tarihi: 17.07.2013.
• Ağustos 2010. “Bu Kadar Basit”. Kıbrıs Gazetesi. http://www.kibrisgazetesi.com/index. php/cat/2/news/100251/PageName/Ic_Haberler Erişim Tarihi: 08.07.2013.
• Ekim 2010. “Eğlenceli Bir Gün”. Kıbrıs Gazetesi. http://www.kibrisgazetesi.com/index. php/cat/2/news/103594/PageName/Ic_Haberler Erişim Tarihi: 08.07.2013.
• Kasım 2010. “Cemal Cemale Sohbet Ettiler”. Kıbrıs Gazetesi. http://www.kibrisga- zetesi.com/index.php/cat/2/news/106021/PageName/Ic_Haberler Erişim Tarihi: 08.07.2013.
• Aralık 2010. “Ayrımcılığa Karşı Mücadele Edecekler”. Kıbrıs Gazetesi. http://www.kibris- gazetesi.com/index.php/cat/2/news/107710/PageName/Ic_Haberler Erişim Tarihi: 17.07.2013.
• Aralık 2010. “Siyasetçiler de Katıldı”. Kıbrıs Gazetesi. http://www.kibrisgazetesi.com/ index.php/cat/2/news/108172/PageName/Ic_Haberler Erişim Tarihi: 08.07.2013.
• Aralık 2010. “Bir Olalım, İri Olalım, Diri Olalım”. Kıbrıs Gazetesi. http://www.kibris- gazetesi.com/index.php/cat/2/news/108173/PageName/Ic_Haberler Erişim Tarihi: 08.07.2013.
• Nisan 2011. “Cemevini Konuştular”. Kıbrıs Gazetesi. http://www.kibrisgazetesi.com/in- dex.php/cat/2/news/114963/PageName/Ic_Haberler Erişim Tarihi: 17.07.2013.
• Nisan 2011. “Cemevini Konuştular”. Kıbrıs Gazetesi. http://www.kibrisgazetesi.com/in- dex.php/cat/2/news/114963/PageName/Ic_Haberler Erişim Tarihi: 08.07.2013.
• Eylül 2011. “BM’ye Siyah Çelenk Bıraktılar”. Kıbrıs Gazetesi. http://www.kibrisgaze- tesi.com/index.php/cat/2/news/123393/PageName/Ic_Haberler Erişim Tarihi: 17.07.2013.
• Kasım 2011. “Yine Grev Yapacak”. Kıbrıs Gazetesi. http://www.kibrisgazetesi.com/in- dex.php/cat/2/news/128891/PageName/Ic_Haberler Erişim Tarihi: 08.07.2013.
• Aralık 2011. “Halktan Destek İstendi”. Kıbrıs Gazetesi. http://www.kibrisgazetesi.com/ index.php/cat/2/news/129374/PageName/Ic_Haberler Erişim Tarihi: 08.07.2013.
• Aralık 2011. “Alevilerden Güzel Etkinlik”. Kıbrıs Gazetesi. http://www.kibrisgazetesi.com/ index.php/cat/2/news/129838/PageName/Ic_Haberler Erişim Tarihi: 08.07.2013.
• com/Haberler/kibris/adalet-ve-esitlik-icin-yuruduler/1956 Erişim Tarihi: 17.07.2013.
• Mart 2013. “Söyleyecek Sözümüz, Yapacak Gücümüz Var”. Kıbrıs Gazetesi. http://www. kibrisgazetesi.com/index.php/cat/2/news/155027/PageName/Ic_Haberler Erişim Tarihi: 17.07.2013.
• Mart 2013. Baraka’dan Ziyaret. Yenidüzen Gazetesi. http://www.yeniduzen.com/Haber- ler/siyaset/baraka-dan-ziyaret/1293 Erişim Tarihi (18.07.2013).
• Mart 2013. “Cengiz, Projelerini Anlattı. Yenidüzen Gazetesi. http://www.yeniduzen. com/Haberler/siyaset/cengiz-projelerini-anlatti/1294 Erişim Tarihi: 18.07.2013.
• Mart 2013. Fellahoğlu: “8 Nisan Umudun Doğduğu Gün Olacak”. Yenidüzen Gazetesi. Erişim Tarihi: 18.07.2013.
• Mart 2013. “Kolları Sıvadık”. Kıbrıs Gazetesi. http://www.kibrisgazetesi.com/index. php/cat/2/news/155249/PageName/Ic_Haberler Erişim Tarihi: 08.07.2013.
• Mart 2013. “Arabacıoğlu Ziyaretlerini Sürdürdü”. Yenidüzen Gazetesi. http://www.yeni- duzen.com/Haberler/siyaset/arabacioglu-ziyaretlerini-surdurdu/1571 Erişim Tarihi: 18.07.2013.
• Nisan 2013. “Günde 16 Saat Çalışacağım”. Kıbrıs Gazetesi. http://www.kibrisgazetesi.com/ index.php/cat/2/news/156032/PageName/Ic_Haberler Erişim Tarihi: 17.07.2013.
• Haziran 2013. “Yine Doktorlar Rağbette”. Kıbrıs Gazetesi. http://www.kibrisgaze- tesi.com/index.php/cat/2/news/160439/PageName/Ic_Haberler Erişim Tarihi: 17.07.2013.
• Mart 2013. “Fellahoğlu: 8 Nisan umudun doğduğu gün olacak”. http://www.yeniduzen. com/Haberler/siyaset/fellahoglu-8-nisan-umudun-dogdugu-gun-olacak/1439 Erişim Tarihi: 18.07.2013. Kaynak Kişi
• ÇİNÇAR, Kıymet, (44), 2013, Küçük Kaymaklı, Lefkoşa.
• EKMEKÇİ, Hüseyin, (38), 2014, Küçük Kaymaklı, Lefkoşa.
• FAİZ, Muharrem, (51), 2014, Yenişehir, Lefkoşa.
• GÜL, Özdemir, (53), 2014, Köşklüçiftlik, Lefkoşa.
• HÜDAOĞLU, Gürdal, (40), 2014, Dikmen, Lefkoşa.
• İNCİRLİ, Serhat, (44), 2014, Hamitköy, Lefkoşa.
• SUİÇMEZ, Yusuf, (45). 2014, Dikmen, Lefkoşa.
• YORGANCIOĞLU, Oğuz, (72), 2013, Mağusa.