KARAAĞAÇ ARAP NUSAYRİ ALEVİLERİNDE ÖLÜM İNANÇLARI VE RİTÜELLERİ ÜZERİNE BİR İNCELEME

Yıl 2015, Sayı: 73, 67 - 88, 14.04.2015

Halil Altay Göde Hüseyin Kürşat Türkan

Öz

Türk folklor araştırmalarının temel amaçlarından birisi mahallî kültürel unsurları ulusalkültüre, ulusal kültürel unsurları da evrensel kültüre taşımaktır. Bu sürecin başlangıcı olanmahallî kültür araştırmaları, küreselleşme sürecinde yerel unsurların öneminin giderek artmasıyladaha da değerlenmiştir. Akdeniz bölgesinde yer alan Hatay/Antakya, gerek tarihselsüreçlerde kazandığı önem gerekse de coğrafî konumu nedeniyle kavimler kavşağı ve giderekuygarlıklar beşiği özelliğine kavuşması bakımından halk edebiyatı ürünlerinin oluşumu veicra edilmesinde de önemli özgünlükler arz eder. Bu ürünlerin ortaya çıkmasında binlerceyıllık etkin dinsel ve toplumsal birikimlerin harmanlanmasının ve sürekli sentezlerin oluşmasınınbüyük payı vardır. Yöreye özgü somut ve soyut kültür değerleri araştırmalara konuedilmiştir. Hâl böyleyken Hatay’daki nüfusun ciddi bir bölümünü oluşturan Arap Alevilerine Nusayri ait gelenek, görenek ve dinsel icra biçimleri araştırmacıların dikkatini sıklıkla çekmiş;ancak halkbilimi açısından bu alanla ilgili bir araştırma henüz yapılmamıştır. Makalemizinkonusu olan Arap Alevileri, yani Nusayri Aleviler başta Hatay ve Hatay’ın ilçeleri olmaküzere Türkiye’nin birçok farklı yerinde yaşamaktır. İlaveten Arap Alevilerinin Suriye’de yaşadıklarınıbelirtmemizde de fayda vardır. Makalemizde Hatay’ın İskenderun ilçesine bağlıKaraağaç beldesinde yaşamını sürdüren Arap Alevilerinin ölüm inançları, cenaze uygulamaları,defin işlemleri, definden sonra yapılan uygulamalar ve ritüeller üzerinde bizzat alanaraştırması yapılıp başta yörenin tanınmış inanç önderlerinden biri olan Şeyh Hüseyin Şanlıolmak üzere konuyla ilgili bilgi alabileceğimiz diğer inanç önderi olan şeyhlerle de görüşülerekmakale oluşturulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Alevi, Hz. Ali, Hatay, İskenderun/Karaağaç, Arap Aleviliği, Nusayrilik, ölüm, cenaze, yıkama, defin, yas, uygulamalar

A STUDY ON DEATH BELIEFS AND RITUALS IN ARAB NUSAYRI ALEVIS OF KARAAGAC

Öz

One of the main objectS of Turkish folklore research is to move the local cultural elements to the national culture and to move the national cultural elements to the universal culture. The local cultural studies which are the beginning of this process are valued more and more in the process of globalization with the increasing importance of the local elements. Located in the Mediterranean region Hatay/Antakya, with the emphasis on both historical processes and the geographical location of the property due to the cradle of civilizations, nations, and gradually regain junction formation and in the exercise of its products is also important in terms of originality of folk literature is offered. The continuous synthesis of the blending and thousands of years social formation of departs have a great role in the emergence of these products. Tangible and intangible cultural values peculiar to the region have been subject to research. Disturbingly up a large part of the population in Hatay Arab Alevis Nusayri of the customs, traditions and religious forms of execution have often attracted the attention of researchers, but yet there has not been a study of this area in terms of folklore yet. The main subject of this work is Arabic Alevis namely Nusayri Alevis who live in many different parts of Turkey especially in Hatay and its districts. In addition, it is necessary to point out that they also live in Syria. In this work the death beliefs, funeral practices, sepulchre traditions and rituals of Alevis who live in Karaagac town in Hatay are personally investigated. Seyh Hüseyin Sanlı, the most famous of faith leader in this region, and other seyhs about this subject to whom we could get information, were visited for this work

Anahtar Kelimeler

Alevis, Hz. Ali, Hatay, İskenderun/Karaagac, Arabic Alevism, Nusayris, death, funeral, washing, sepulture, lament, practices

Kaynakça

• ARTUN, E. (2010). Türk Halkbilimi, İstanbul: Kitabevi Yayınları.
• ASLAN, C. (2009). Fellahlar’ın Sosyolojisi, Adana: Karahan Yayınları.
• BÜLBÜL, D. (2006). Düziçi’nde Geçiş Dönemleri (Doğum-Evlenme-Ölüm), Niğde Üniversite- si Basılmamış Yüksek Lisans Tezi. Niğde: Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• ÇİFTÇİ, Ş. (2011). Alevi- Bektaşi Kültüründe Hadis, Isparta: Hilal Ofset.
• ENGİN, İ. (1998). Tahtacılar, İstanbul: Ant Yayınları
• GÜNGÖR, H. (2007). Geleneksel Türk Dininden Anadolu’ya Taşınanlar, Ankara: Hacettepe Üniversitesi Türkiyat Araştırma Enstitüsü Yayınları.
• İNAN, A. (1976). Eski Türk Dini Tarihi, İstanbul: KTB Yayınları.
• KALAFAT, Y. (1990). Doğu Anadolu’da Eski Türk İnancının İzleri, Ankara: Berikan Yayınları.
• KALAFAT, Y. (1998). Kuzey Azerbaycan-Doğu Anadolu ve Kuzey Irak’ta Eski Türk Dinî İzleri, Ankara: Berikan Yayınevi.
• KALAFAT, Y. (2010). Ulucanlar, Ankara: Berikan Yayınevi.
• KÜÇÜK, A. ve KÜÇÜK, M. A. (2009). Türkistan’dan Türkiye’ye Alevilik-Bektaşilik, Ankara: Berikan Yayınevi.
• KÜÇÜK, M. (1976). Horasan’dan İzmir Kıyılarına Cemaat-ı Tahtacıyan, İstanbul: Horasan Yayınları.
• METİN, İ. (2010). Alevilikte Cenaze Kaldırma, İstanbul: Parşömen Yayınları.
• ÖRNEK, S. V. (1971). Anadolu Folklorunda Ölüm, Ankara: AÜDTCF Yayınları.
• ÖRNEK, S. V. (2000). Türk Halk Bilimi, Ankara: KTB Yayınları.
• ÖZDEMİR, İ. (2011). Yazılmayan Alevilik, Ankara: Kripto Yayınevi.
• SELÇUK, A. (2004). Tahtacılar, İstanbul: Yeditepe Yayınevi.
• TÜMER, G. ve KÜÇÜK, A. (1997). Dinler Tarihi, Ankara: Berikan Yayınları.
• TÜRKAN, H. K. (2012). “İskenderun Mezar Taşı Sözleri üzerine Bir İnceleme”, Turkish Studies- International Periodical For The Languages, Literatureand History of Turkishor Turkic Volume 7/4, Ankara-Turkey
• YAMAN, M. (1999). Alevilikte Cenaze Hizmetleri, İstanbul: Can Yayınları. http://www.alevibektasi.org Kaynak Kişiler
• Şanlı, Hüseyin, (46), 2012, Karaağaç, İskenderun, Hatay.
• Tümkaya, Davut, (54), 2012, Nardüzü, İskenderun, Hatay.
• Tümkaya, Haşim, (32), 2012, Nardüzü, İskenderun, Hatay.