Türkiye’de Kültür Politika ve Planlamalarında Alevilik ve Bektaşilik Meselesi

Yıl 2010, Sayı: 56, 29 - 38, 28.01.2013

Mustafa Talas

Öz

Cumhuriyetin kuruluşundan önce, Türkiye Tarihinde Osmanlı İmparatorluğu’nun Tanzimat ve Meşrutiyet Dönemi’nde toplum hayatı ve bazı sosyal organizasyonlar islah edilmeye çalışılmıştır. Ancak bu çabalar uygulama açısından yetersiz olmuştur. Cumhuriyet Dönemi’nde özellikle Atatürk Dönemi, reform ve yenilikler uygulama bakımından daha başarılıdır. Atatürk’ün kültür politikasında uygulamalı faaliyetlere önem verilmiştir. Daha önce düşünülemeyen pek çok mesele yasalaştırılmıştır. Bununla beraber, Atatürk sonrasında, benimsenen reformların hayata geçirilmesi konusunda pek fazla başarılı olunamamıştır. Alevilik ve Bektaşilik Türk Toplumundaki fay hatlarından biri olduğundan dolayı Türkiye’nin en temel meselelerindendir. Bundan dolayı, Alevilik ve Bektaşilik kültür politikaları ve planlamalarında yer almalıdır. Alevilik ve Bektaşiliğin dini sebepler bakımından tehdit olarak görülmesi gerçeğinden hareketle Türkiye’de kültür politikası ve planlamalarında görülmemektedir Alevilik ve Bektaşiliğin İslâm’ın içinde görülmesi istenmektedir. Alevilik ve Bektaşilik inanç özgürlüğünü elde ettiğinde İslâmi perspektiften ayrılacağı düşünülmektedir. Bu algılamada tarihteki Türk-İran mücadelesinin büyük bir rolü vardır. Bu çalışma için Türkiye’deki kalkınma planlarını incelenmiş ve Alevilik ve Bektraşiliğin bu kalkınma planlarında bulunmadığı görülmüştür. Fakat Avrupa Birliğinin ilerleme raporları ve ulusal programlar gibi belgelerde Alevilik ve Bektaşilik yer almaktadır.

Anahtar Kelimeler

Kültür, Türkiye’de Kültür, Kültür Politikası, Kültür Planlaması, Türkiye’de Kültür Politikaları

TURKISH ALEVISM AND BEKTASHISM ISSUE IN THE CULTURAL POLITICS AND PLANNING IN TURKEY

Öz

The life of society and some social organizations were tried to be reformed during Tanzimat and Constitutional Period of Ottoman Empire in the history of Turkey. But these efforts have been insufficient about application. In the Republic Era, new Republic reformations and the novelties have been more favorable about the aplication. In Ataturk’s cultural politics, it has been considered important practical workings. A lot of Questions which were not thought before have been made laws. However after Atatürk, this understanding has been lost. Alewism and Bektashism are essential problem for Turkey because they are the fault line about Turkish society. Because of this, Alewism and Bektashism should appear in cultural policies and planing. It is unimportant that Alewism and Bektashism are found in the cultural policies and planing in Turkey because of the fact that it is perceived Alewism and Bektashism as a threat about religious reasons. Alewism and Bektashism have been wanted to be seen in Islam. It is thought that when Alewism and Bektasizm have got liberation of the belief, they would have divorced Islamic perspectives. In this perception, there are great role of the Turkish-Iranian strugle in history. We searched development plans in Turkey in context culture and found that there would not have been Alewism and Bektasizm in these development plans for this study. But we have been able to see Alewism and Bektasizm in European Union document such as progress peports and national programs.

Anahtar Kelimeler

Culture, The culture in Turkey, Politics of the culture, The planization of the culture, Politics of the culture in Turkey

Kaynakça

• AB İlerleme Raporu (2007) Türkiye Cumhuriyeti AB Genel Sekreterliği, http://www.abgs. gov.tr/files/AB_Iliskileri/AdaylikSureci/IlerlemeRaporlari/2007karsilastirmalitablo. pdf Tarih:18.06.2009.
• Beşinci Beş Yıllık Kalkınma Planı Hazırlık Çalışmaları Kültür Sektörü, 1983, DPT Yayınları
• Beşinci Beş Yıllık Kalkınma Planı Millî Kültür Özel İhtisas Komisyonu Raporu, (1984), Ankara,DPT Yayınları
• Birinci Millî Kültür Şurası (23-27 Ekim 1982) Komisyon Raporları (1985), Ankara, Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları
• Bilgiseven, Amiran Kurtkan (1986) Genel Sosyoloji, İstanbul, Filiz Kitabevi
• Çalık, Mustafa (1983) Kültür Buhranı’na Planlı Müdahale, Ankara, DPT Uzmanlık Tezi
• Deren, Seçil (2002) “Kültürel Batılılaşma”, Modern Türkiye’de Siyasî Düşünce, Modernleşme ve Batıcılık, Cilt:3, İstanbul, İletişim Yay., s.382-387
• Devlet Planlama Teşkilatı Müsteşarlığı Dokuzuncu Kalkınma Planı (2007 – 2013) (2006) Kültür Özel İhtisas Komisyonu Raporu
• Erkal, Mustafa (1996) Sosyoloji, İstanbul, Der Yayınları
• Eröz, Mehmet (1987) Atatürk Milliyetçilik Doğu Anadolu, Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı Yayınları, İstanbul
• Gür, Hilmi (1985) Türkiye’de Kültür Planlaması ve Yeni Bir Yaklaşım Teklifi, Ankara, DPT Uzmanlık Tezi
• Kalkınma Planları, Yıllık Programlar ve İcra Planlarında Kültür (1985) Ankara, Kültür ve Turizm Bakanlığı, APK Kurulu Başkanlığı Yayınları
• Kaya, Yaşar (2005) Sosyal ve Kültürel Değişme, İstanbul, Turan Yayıncılık.
• Mardin, Şerif (1999) “Türk Siyasasını Açıklayabilecek Bir Anahtar: Merkez-Çevre İlişkileri”, (Çev. Şeniz Gönen), Türkiye’de Politik Değişme ve Modernleşme içinde, İstanbul, Alfa Yayınları, s.79-104
• Nutuk II (1975) İstanbul, , Kültür Bakanlığı Yayınları
• Planlama, (1973) Ankara, DPT Yayınları
• Safa, Peyami (1976) Doğu Batı Sentezi, İstanbul, Yağmur Yayınları
• Sekizinci Beş Yıllık Kalkınma Planı Öncesinde Sosyal Sektörlerdeki Gelişmeler, (2000), Ankara, DPT Yayınları
• Sekizinci Beş Yıllık Kalkınma Planı (2001-2005) 2002 Yılı Programı Destek Çalışmaları Ekonomik ve Sosyal Sektörlerdeki Gelişmeler, Ankara, DPT Yayınları Toker, Y. (1993) Türkiye’de Din ve Vicdan Hürriyeti, İstanbul
• Talas, Mustafa (2003) Küreselleşme ve Türkiye’de Kültür Polititkaları, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Malatya.
• Talas, Mustafa (2009a) “Türkiye’de Kültür Politikası ve Kültür Planlaması ve Türk Dünyası Perspektifi”, Türk Dünyasında Güncel Sorunlar ve Çözüm Önerileri, 6.Türk Dünyası Sosyal Bilimler Kongresi Bildiri Kitabı, Celalabat-Kırgızistan, s.711-723
• Talas, Mustafa (2009b) “Atatürk Dönemi Kültür Politikaları”, Türk Dünyası Araştırmaları Dergisi, Eylül-Ekim 2009, Sayı:182, s.31-45
• Talas, Mustafa-Aksoy, Numan Durak (2009) “Küreselleşme ve Yerelleşme Çerçevesinde Türk Aleviliği”, Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, Sayı 51, s.147-170.
• Tural, Sadık (1998) “Cumhuriyet Değerlere Sahip Çıkmadır”, Yeni Türkiye, Cumhuriyet Özel Sayısı, Eylül-Aralık 1998, Yıl:4, Sayı:23-24, s.2419-2421
• Turan, İlter (1999) “Türkiye’de Siyasal Kültürün Oluşumu”, Türkiye’de Politik Değişim ve Modernleşme, İstanbul, Alfda Yay., s.359-386
• Turan, Osman (1978) Türkiye’de Manevî Buhran, İstanbul, Nakışlar Yayınevi
• Türkdoğan, Orhan (1996) Değişme, Kültür ve Sosyal Çözülme, İstanbul, Birleşik Yayıncılık
• Türkiye Cumhuriyeti Hükümet Programlarında Kültür, (1990) Ankara, Kültür Bakanlığı Yayınları