Tahtacılarda Üç Sayısı ve Üçleme

Yıl 2010, Sayı: 56, 73 - 92, 28.01.2013

Nilgün Çıblak Coşkun

Öz

ÖZET Eski dönemlerden bu güne birbirinden farklı inanca ve kültüre sahip pek çok toplumda “üç” sayısı önemli sayılardan biri kabul edilmiş ve kendisine yüklenen dini, büyüsel ve geleneksel niteliklerden dolayı birtakım örf ve âdetler içerisine yerleştirilmiştir. Alevî-Türkmen zümrelerinden biri olan Tahtacılarda da, gerek dinî inanışlarda gerekse örf, âdet ve günlük yaşamla ilgili çeşitli uygulamalarda, üç sayısı ve üçleme konusu oldukça kapsamlı yer tutmaktadır. Bu makalede Tahtacıların dinî inanç ve törenlerinde, geçiş dönemlerinde, bereket törenlerinde ve halk hekimliğinde tespit ettiğimiz üç sayısı ve üçleme ile ilgili inanç ve pratikler hakkında bilgi verilmiş, farklı kültürlerden de örnekler verilerek topluluk içerisinde üç’ün hangi amaçla kullanıldığı, işlevinin ve gizemli bir sayı olarak kaynağının ne olduğu üzerinde durulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Alevîler, Tahtacılar, üç sayısı, üçleme, teslis, “Allah-Muhammed-Ali” üçlemesi, dinî inançlar, örf ve âdetler

THE NUMBER THREE AND TRİLOGY AMONG TAHTACLS

Öz

From antient times to this day, the number “three” has been regarded as one of the important numbers among many societies that have different belief and culture, and it has been placed in some kind of traditions and customs for the religious, magical and traditional qualities bestowed on it. The number “three” and the trilogy concept have a wide place both in religious beliefs and various applications about tradition, custom and daily life among Tahtacis, a group of Alewi – Turkmens. In this article is given about the belief and practices related with the number three and trilogy which we have detected in the religious belief and rituals, transition period, blessing rituals and folk medicine of Tahtacis and later on, giving examples from different cultures it is mentioned that for reasons the number three is used in the society, the function of it and what is the basis of it being a mystical number.

Anahtar Kelimeler

The Alewis, Tahtacis, the number three, trilogy, the trinity, trilogy of “Allah – Muhammed – Ali”, religious rituals, customs and traditions

Kaynakça

• BAYAT, Ali Haydar (2000), Türk Kültüründe Üçlü Sözler, İstanbul: Türk Dünyası Araştırma- ları Vakfı Yayını.
• BORATAV, Pertev Naili (1997), 100 Soruda Türk Folkloru, 4.b., İstanbul: Gerçek Yayınevi.
• ÇAĞRICI, Mustafa (1990), “İslâm’dan Önce Araplar’da Din”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C.3, s.316-321.
• ÇETİNKAYA, Bayram Ali (2008), Sayıların Gizemi ve Tasavvufun Dinamikleri -İhvân-ı Safâ Modeli-, İstanbul: İnsan Yayınları.
• ÇIBLAK, Nilgün (2005), Mersin Tahtacıları -Halkbilimi Araştırması-, Ankara: Ürün Yayın- ları.
• DİVİTÇİOĞLU, Sencer (1996), Osmanlı Beyliğinin Kuruluşu, İstanbul: Eren Yayıncılık.
• ER, Piri (1998), Geleneksel Anadolu Aleviliği, Ankara: Ervak Yayınları.
• ERÖZ, Mehmet (1977), Türkiye’de Alevîlik Bektaşîlik, İstanbul: Otağ Matbaacılık.
• GÜL, Zeynel (2003), “Tahtacılarda Töre ve Törenler”, Halkbilimi, 1. Kitap, İstanbul: E Ya- yınları, s.141-182.
• HANÇERLİOĞLU, Orhan (1984), “Sayı”, İslam İnançları Sözlüğü, İstanbul: Remzi Kitabe- vi, s.514.
• KEHL-BODROGİ, Krisztina (2003), “Türkiye’de Ritüel Akrabalık İlişkileri” Çev. Osman Aydemir, Halkbilimi, 1. Kitap, İstanbul: E Yayınları, s.121-140.
• KORKMAZ, Esat (1994), “Niyaz”, Ansiklopedik Alevilik Bektaşilik Terimleri Sözlüğü, 2. b., İstanbul: Ant Yayınları, s. 270.
• MÉLIKOFF, Irène (1994), Uyur İdik Uyardılar, 2. b., Çev. Turan Alptekin, İstanbul: Cem Yayınları.
• MÉLIKOFF, Irène (1998) “Alevilik’te Ali’nin Yeri Nedir?”, Çeviren: Turan Alptekin, Pir Sul- tan Abdal, S.29, Kasım, s.26-33.
• ÖRNEK, Sedat Veyis (1971), Anadolu Folklorunda Ölüm, Ankara: Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Yayınları.
• SCHIMMEL, Annemarie (2000), Sayıların Gizemi, Çev. Mustafa Küpüşoğlu, 2. b., İstanbul: Kabalcı Yayınevi.
• TÜMER, Günay; Abdurrahman KÜÇÜK (1988), Dinler Tarihi, Ankara: Ocak Yayınları.
• YETİŞEN, Rıza (1986). Tahtacı Aşiretleri (adet, gelenek ve görenekleri), İzmir: Memleket Gazetecilik ve Matbaacılık