ALEVİLİK GELENEĞİNDE BİR AŞIK: DERTLİ DİVANİ

Yıl 2010, Sayı: 56, 211 - 226, 28.01.2013

Cem Erdem

Öz

Kaynaklarını ozanlık geleneği ve İslam kültüründen aldığı kabul edilen Âşık edebiyatı, Anadolu’da ve diğer tüm Türk yurtlarında etkisini göstermeyi başarabilmiş bir halk edebiyatı koludur. Tarih içerisinde dinamikleriyle gelişip zenginleşen âşık edebiyatı, özellikle XIX. Yüzyıldan sonra sosyal hayattaki değişimler sebebiyle toplum üzerindeki etkisini yitirse de günümüze kadar varlığını sürdürmeyi başarabilmiştir. Bu makalede asıl adı Veli AYKUT olan Urfalı Âşık Dertli Divani’nin hayatı, sanatı ve şiirlerinden örneklere yer verilmiştir. Bektaşî tarikatına bağlı olan Âşık Dertli Divani, âşık edebiyatı tarzındaki şiirlerinde tasavvufî unsurlara da yer vermiş ve şiirleriyle sesini geniş halk kitlelerine duyurmuştur. Hece vezniyle ve çoğunlukla dörtlükler halinde yazdığı şiirlerini saz eşliğinde çalıp söylemiştir. Âşık Dertli Divani, sade Türkçesi, samimi üslubuyla ve kendine has edasıyla âşıklık geleneğinin XXI. yüzyılda önemli temsilcilerindendir.

Anahtar Kelimeler

Âşık, Âşıklık geleneği, Urfalı bir âşık, Âşık Dertli Divani

A MINSTREL IN ALAWI TRADITION: DERTLİ DİVANİ

Öz

The Minstrel Literature, accepted as having taken its sources from the minstrelsy custom and İslam culture, is a folk literature branch which has succeeded in entering to all parts of the Turkish land, from the big cities to the most deserted villages. This literature developing and growing rich in time has maintained its existence until today even if it has lost its strength because of the changes in the social life after 19th century. In this article some examples of the life, art and poems of Minstrel Dertli Divanı from Urfa whose real name is Veli Aykut have been given. Dertli Divani who is attached to the religious order of Bektaşi made himself known by wide mass with his poems giving mysticism examples in his minstrel literature poems

Anahtar Kelimeler

Minstrel, The custom of strelsy, A minstrel of Urfa, Minstrel Dertli Divani

Kaynakça

• ARTUN, Erman, (1996) Günümüzde Adana Âşıklık Geleneği (1966-1996) ve Âşık Feyma- ni, Adana, Adana Valiliği İl Kültür Müdürlüğü Yayınları.
• ARTUN, Erman (2001) Âşıklık Geleneği ve Âşık Edebiyatı, Ankara, Akçağ Yayınları
• ARTUN, Erman, (2005) Âşıklık geleneği ve Âşık Edebiyatı, İstanbul
• CUMHUR, Müjgan, (1968) Başakların Sesi, Ankara, s.351 Poyraz Reklam Yay
• ÇOBANOĞLU, Özkul. (2000). Âşık Tarzı Kültür Geleneği ve Destan Türü, Ankara, Akçağ Yayınları.
• DİZDAROĞLU, Hikmet. (1994). Halk Şiirinde Türler, Halk Ozanlarının Sesi, S:4, Ankara, Hakad Yay.
• ERDEM, Cem.(2006) Âşık Dertli Divani’nin Hayatı, Sanatı ve Edebi Kişiliği, Ankara, (Ya
• ELÇİN, Şükrü. (1997) Halk Edebiyatı Araştırmaları I, Ankara, Akçağ Yay.
• GÜNAY, Umay. (1989) Âşık Tarzı Şiir Geleneği ve Rüya Motifi, Ankara, Akçağ Yay.
• GÜNAY, Umay; (1996). Âşık Tarzı Edebiyat Hakkında Düşünceler, Mehmet Kaplan İçin, Ankara, Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yayınları
• GÜZEL, Abdurrahman. (2002) Hacı Bektaş-ı Veli ve Makalat, Ankara, Akçağ,
• İVGİN, Hayrettin; (2004). Kısas Köyünde Bazı Halk Kültürü Değerleri, http://turkoloji. cu.edu.tr/HALK%20EDEBIYATI/19.php 20.04.2010
• KARAHAN, Abdülkadir, (1991). “Âşık Edebiyatı”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklope- disi, C.3, İstanbul.
• KOCATÜRK, Vasfi Mahir. (1968) Tekke Şiiri Antolojisi,. Ankara, s.361 Edebiyat Yay.
• KÖPRÜLÜ, M. Fuat;1989, Edebiyat Araştırmaları I, Ankara. Akçağ yay.
• KURNAZ, Cemal; (2003)Türküden Gazele, Ankara, Bizim Büro Yayınları.
• KURNAZ, Cemal; (1990) Halk ve Divan Şiirinin Müşterekleri Üzerine Denemeler, Ankara, s.45-49
• KÖPRÜLÜ, Fuad. ( 2004) Saz Şairleri I-IV, Ankara, Akçağ Yayınları
• OĞUZ, M. Öcal. (2007). “Âşık Şiiri (XVI-XX. Yüzyıl) Ozan-Baksı’dan Âşık’a Dönüşüm”. Türk Edebiyatı Tarihi, C 2.. İstanbul, KTB Yay
• SAĞ (Aydınlar) Pınar, (2004) Kısas Folkloru İçinde Dertli Divani’nin Sanatçı Kişiliği ve Eserleri, (Yayımlanmamış Lisans Tezi, İstanbul, Danışman: Y. Doç. Dr. Göktan AY)
• SAKAOĞLU, Saim. (1989). “Türk Saz Şiiri”. Türk Dili Türk Şiiri Özel Sayısı III (Halk Şiiri). C. LVII. Sayı: 445-450/ Ocak- Haziran. TDK Yay. Ankara.
• YARDIMCI, Mehmet; (2008) Edebiyat Tarihi Çerçevesinde Âşık Edebiyatı Araştırmaları, Ank., s.289-304 ak) (Sağ, 2004: 6)