Tokat Yöresi Halk Oyunları Kıyafetleri

Yıl 2010, Sayı: 56, 249 - 268, 28.01.2013

Mustafa Kaya Bekir Çoksevim Yakup Paktaş

Öz

Orta Karadeniz Bölgesinin önemli yerleşim merkezlerinden biri olan Tokat, tarihi ve kültürel değerleri açısından çok zengin bir ilimizdir. Tokat yöresinde oynanan halk oyunlarının figür, oyun ve özellikle de halk oyunları kıyafetlerindeki çeşitliliği, bu bölgenin ne kadar zengin ve köklü bir kültüre sahip olduğunun göstergesidir. Tokat’ta bilinen pek çok halk oyunları kıyafeti olmasına karşın günümüzde bu çeşitlilik giderek azalmıştır. Bu çalışmada, Tokat yöresi halk oyunlarında kullanılan kıyafetlerin giyinme özellikleri, kıyafetlerin yapımında kullanılan kumaşlar, dikim şekli, süsleme özelliklerine göre çeşitliliği ve yörede giyilen halk oyunları kıyafetlerindeki bölgesel giyim farklılıklarının araştırılması amaçlanmıştır. Araştırmada gözlem ve röportaj yöntemi kullanılmıştır. Tokat il merkezi, Reşadiye, Almus, Zile, Turhal ilçeleri ile Çamlıbel Kasabası, Nebi, Sahil, Çayır, Kervansaray, Yahyakent, Acısu, köylerine gidilmiştir. İl merkezinde ve ilçelerde halk oyunlarıyla ilgilenmiş kişilerle, köylerde yaşları elli ve üzeri olan kimselere yörede kullanılan halk oyunları kıyafetleriyle ilgili sorular sorulmuştur. Ayrıca merkez, ilçe ve köylerde giyilen kıyafet örnekleri toplanarak stüdyo ortamında fotoğrafları çekilmiştir. Tokat’ın genelinde erkek halk oyunları kıyafetleri kullanılan kumaş, renk ve desen olarak hemen hemen aynı özelliklere sahip iken, özellikle bayan kıyafetlerinde farklılıklar görülmektedir. Erkek kıyafetleri siyah renkte, sekiz parçadan oluşan “hasseke veya alpaka” kumaştan yapılmaktadır. Üzerinde çok fazla süsleme olmayan erkek kıyafetleri genellikle sadedir. Bayan kıyafetleri; etamin kumaş, kutnu kumaş, kutnu altıparmak kumaş, jarse kumaş ve kadife kumaştan yapılmaktadır. Bu kumaşların üstü çeşitli renklerde nakış ipleri ile “kaneveçe” denilen bir teknik ile süslenmektedir. Bayan kıyafetlerinin tamamı onbir parçadan oluşmakta ve Tokat’ın genelinde beyaz etamin kumaştan yapılan kıyafetler giyilmektedir. Özellikle Bayan kıyafetleri bazı Bektaşi köylerinde halen günlük kıyafet olarak kullanılmaktadır. Ayrıca bu kıyafetlerin dikilmesi ve işlenmesi de bu köylerde çok yaygındır. Reşadiye ve Almus ilçelerinde ise kutnu kumaştan yapılan kıyafetlerin daha çok giyildiği gözlemlenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Halk oyunları kıyafetleri, halk oyunları, Bektaşi folkloru

INVESTIGATION OF FOLK DANCE DRESSES IN TOKAT REGION

Öz

One of the important city of Blacksea region; Tokat has very rich historical and cultural values. Variety of folk dance dresses and figures show Tokat regions origin and rich culture. Today the variety of folk dance dresses in Tokat had decreased. The purpose of this study is to investigate the Tokat region folk dance dresses, characteristics of wearing, sewing form, characteristics of ornament and differences of regional wearing. In the study, observation and interview method were used. The study had done in Tokat city center, Reşadiye, Almus, Zile and Turhal districts, Çamlıbel town and Nebi, Sahil, Çayır, Kervansaray, Yahyakent, Acısu villages. Some questions had asked to individuals who interested with folk dances and 50 years old and over people who live in villages about folk dance dresses. Besides, took some example photos of collected folk dance dresses. In Tokat region male dresses have almost the same characteristics but differences have been observed in female dresses. Male dresses are black, created from 8 pieces of cloth which are called “hasse and alpaka”. Male dresses are usually simple and they have not got much ornament. Female dresses are made from clothes which are called as coarse, kutnu, altıparmak kutnu, jarse and velvet. These clothes are decorated with colorful embroidery threads. This technique is called as “kaneviçe” and created from 11 pieces. In Tokat region often wearing folk dance dresses made from white coarse dresses. Especially women clothes put on apparent Bektaşi villages to diary clothes. Besides, village folk plant and operate to this clothes. In Reşadiye and Almus districts dancers are wearing folk dance dresses made from “kutnu”. As a result, male folk dance dresses of Tokat region are made from the same color, kind of textures. There is no difference among the region. In female dresses there’re differences in tissue, color, figures and ornaments. These differences especially observed in Reşadiye and Almus districts and their villages.

Anahtar Kelimeler

Folk dances, Bektaşi folklore, folk dance dresses

Kaynakça

• ADIGÜZEL, Selehattin.(2004).“Tokat’ta Folklor Gülü Bardağ İçinde”. Tokat. S.198-203
• ALTUNTAŞ, Yener- ŞAHİN, Yüksel- KAHVECİ, Mücella.(2000). “ Tokat İli Halk Oyunları Kıyafetleri Teknik Çizimleri. Kültür Bakanlığı Yayınları. Ankara. S.2-9
• ALKAYA Özgür Zafer. (1999). Tokat Yöresi Halk Oyunları. Lisans Tezi.GOP. Beden Eğitimi ve Spor Yüksek Okulu. Tokat
• BAKIR, Süleyman.(1999). Tokat Yöresi Giyiminin Genel Olarak İncelenmesi. Yüksek Lisans Tezi. İTÜ. Sosyal bilimler Enstitüsü. İstanbul.
• HACIBEKİROĞLU, Erol. (1993). “Halk Oyunları Giysi Rehberi” Gençlik ve Spor Genel Müdürlüğü Yayını Ankara. S.84-85
• KAYA, Reyhan. (1988). “Türk Yazmacılık Sanatı” İş Bankası Kültür Yayınları, S.77
• KILIÇ, Aziz.(1996). Tokat Turhal Yöresi Halk Oyunları. Milli Eğitim Bakanlığı “A” Kategorisi Jüriliğine Yükselme Tezi. Ankara.
• TÜRKER, Kemal.(1996). “Ağaç Baskı Tokat Yazmaları”. Türkiye İş Bankası Kültür Sanat Dergisi, S.33.
• TÜRKER, Kemal.(1992). “Tokat Yazmaları” Tokat Kültür Araştırma Dergisi, S.12.
• TÜRKER, Kemal. (1997). “Tokat Yöresel Giysilerinden Biri ve Bir Köy Düğünü” Türkiye İş Bankası Kültür Sanat Dergisi, S. 32 B).
• Ayşe Uysal, Tokat/ Nebi Köyü 1949 Doğumlu.
• Bahattin Destebaşı, Tokat/ Merkez 1954 Doğumlu - Tokat Yöresi Halk Oyunları Uzmanı.
• Hüseyin Uysal, Tokat/ Nebi Köyü 1954 Doğumlu.
• Mavuş Han, Almus/ Sahil Köyü 1941 Doğumlu.
• Kemal Ünal, Tokat/ Reşadiye İlçesi 1955 Doğumlu.
• Kemal Türker, Tokat/ Merkez 1957 Doğumlu.
• Muittin Aygın, Tokat/ Merkez 1948 Doğumlu - Tokat Yöresi Halk Oyunları Müzisyeni.
• Nebahat Kaya, Tokat/ Merkez 1957 Doğumlu.
• Sadık Eryılmaz, Tokat/ Zile İlçesi 1933 Doğumlu.
• Süreyya Vahitoğlu, Tokat/ Merkez 1932 Doğumlu - Çarık Ustası.
• Şahin Bozdemir, Tokat/ Merkez 1962 Doğumlu - Tokat Yöresi Halk Oyunları Müzisyeni.
• Teslime Dursun, Tokat/ Kızık Köyü 1944 Doğumlu.
• Zekiye Bulut, Almus/ Sahil Köyü1952 Doğumlu.