BibTex RIS Kaynak Göster

Seher Abdal’ın Helvâ Vü Nân’ı

Yıl 2010, Sayı: 56, 261 - 294, 28.01.2013

Fatma Sabiha Kutlar

Öz

Seher Abdal, Seher veya Seherî mahlaslarını kullanan şairin hayatı hakkında eski kaynaklarda herhangi bir bilgi bulunmamaktadır. Cönklerde ve mecmualarda çok sayıda şiiri yer alan Seher Abdal’ın bir de Helvâ vü Nân isimli mesnevîsi vardır. Seher Abdal, 138 beyitlik bu küçük mesnevîde bir derviş ile bir Hâricî ve oğlu arasında Belh şehrinde geçen olayı anlatmaktadır. Son derece kötü özelliklere sahip Hâricî’nin şahsında Hâricîlere olan olumsuz duygularını; Hz. Ali muhibbi dervişle Hâricî’nin oğlunun şahsında ise, Hz. Ali taraftarlarının iyiliğini ve kendisinin Hz. Ali’ye, ailesine, on iki imama duyduğu aşırı sevgiyi dile getirmektedir. Hikâyede Hızır ve Hz. Ali’nin mucizelerine/kerametlerine de yer veren şair, peygamber/ nebî olduğunu işaret ettiği Hızır’la Hz. Ali’yi özdeşleştirmemekte; Hz. Ali’yi Hızır tarafından tavaf edilen ve ona emreden biri olarak Hızır’dan üstün tutmaktadır. Şair, Helvâ vü Nân’ın beyit sayısının toplamını “1+3+8: 12” olacak şekilde düzenlemek suretiyle de on iki imama olan bağlılığını vurgulamaktadır. Mesnevîde “helvâ” ve “nân”a farklı bir anlam yüklemeyen Seher Abdal, Doğu kültüründe ölenlerin canı için yapılan ve günümüzde de devam eden “helva ve ekmek dağıtma” geleneğinin, eskiden İran’da “Hz. Ali aşkına helva ve ekmek dağıtmak” şeklinde yaşatıldığını ortaya koymaktadır. Bu çalışmada Helvâ vü Nân, incelenerek eserin çevriyazılı metni verilecektir.

Anahtar Kelimeler

Seher Abdal mesnevî kaside Hz. Ali on iki imam Hızır helva ve nân/ekmek Alevî Şiî Bektaşî

Kaynakça

  • AKTAŞ, Şerif (1991). Roman Sanatı ve Roman İncelemesine Giriş, Ankara: Akçağ Yayınları.
  • Âmilî Bahâüddîn Muhammed (1282). Kitâb-ı Nân u Helvâ, Dârü’t-Tıbâ’ati’l-Aliyye.
  • ARENDONK, C. Van (1987). “İbrâhim”, İslâm Ansiklopedisi, Cilt: 5/2, İstanbul: MEB, s. 886-887.AYTAŞ, Gıyasettin (1998).Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Merkezinde Bulunan Yazma ve Basma Eserler, Hacı Bektaş Veli Dergisi, Sayı: 5, http://www.hbektasveli. gazi.edu.tr/dergi_dosyalar/05-135-138.pdf (Erişim: 23.06.2010).[BAYRI], Mehmet Halit (31 Kânunusani 1929). “Seher Aptal”, Hayat Mecmuası, Sayı: 114, s. 183-184.
  • Bektaşi Dergâhı, “Seher Abdal”, http://bektasidergahi.blogcu.com/seher-abdal/3552695 (Erişim: 20 Mayıs 2010).
  • ÇELEBİOĞLU, Amil (1999). Türk Edebiyatı’nda Mesnevi (15. yy.’a kadar), İstanbul: Kitabevi.
  • DAĞLI, Yücel; İŞLİ, E.N.; SERBEST, C.; TÜRE, D.F. (2001). Yapı Kredi Sermet Çifter Araştırma Kütüphanesi Kataloğu, İstanbul: YKY.
  • DURBİLMEZ, Bayram (2002). “Türk Kültüründe Abdallar ve Abdal Mahlaslı Halk Şairleri”, Yol / Bilim, Kültür, Araştırma, Sayı: 18, s. 54-67.
  • ERCİLASUN, Bilge (2006). “Servet-i Fünun Edebiyatı’nda Tenkit”, Servet-i Fünun Edebiyatı, Ankara: Akçağ Yayınları, s. 489-583.
  • ERDOĞAN, Kutluay (tarihsiz). Alevilik Bektaşilik, Yeniyüzyıl Kitaplığı: İletişim Yayınları.
  • [ERGUN], Sadeddin Nüzhet (1930). Bektaşi Şâirleri, İstanbul: Devlet Matbaası.
  • ERGUN, Sadeddin Nüzhet (1955). Bektaşi Edebiyatı Antolojisi. 1. Bektaşî Şairleri ve Nefesleri, İstanbul: Maarif Kitaphanesi.
  • GÖLPINARLI, Abdülbaki (1963). Alevi-Bektaşi Nefesleri, İstanbul: Remzi Kitabevi.
  • GÖLPINARLI, Abdülbaki (2004). Tasavvuftan Dilimize Geçen Deyimler ve Atasözleri, İstanbul: İnkılâp.
  • KAPLAN, Mehmet (1985). Tip Tahlilleri-Türk Edebiyatı Üzerine Araştırmalar III, İstanbul: Dergâh Yayınları.
  • KAYA, Doğan (24 Mart 2002). “Cönklerden Gün Işığına: Abdal Mahlaslı Halk Şairleri”, http://www.dogankaya.com./fotograf.abdal_mahlasli_halk_sairleri.pdf (Erişim: 09.05.2010).
  • KORKMAZ, Esat (2005). Alevilik ve Bektaşilik Terimleri Sözlüğü, İstanbul: Anahtar Kitaplar Yayınevi.
  • KOZ, Sabri (2004). “Bir Bektaşî Mecmuası ve Âşık Hüsnî Baba”, Alevilik, (Hazırlayanlar: İsmail Engin/Havva Engin), İstanbul: Kitap Yayınevi.
  • Kul Dermânî, http://www.ehlibeytim.com/forum/index.php/topic,534.30.html (Erişim: 30.06.2010).
  • LEVEND, Âgâh Sırrı (1988). Türk Edebiyatı Tarihi, Cilt: I, Ankara: TTK.
  • MERAL, Hayreddin (2010). “Atebât-ı Âliye(Necef, Kerbelâ, Kâzimiye, Semerra)”, Yüce Devlet Dergisi, Sayı: 4, 15 Şubat, http://www.yucedevlet.com/haber/322-atebat-i-aliyenecef-kerbela-kazimiye-semerra-.html (Erişim: 30.06.2010).
  • MÜNZEVÎ, Ahmed (1351). Fihrist-i Nüshahâ-yi Hattî-i Fârsî, Cilt: 4, Tehrân: Mü’essese-i Ferhengî-i Mıntıka’î.
  • NOYAN, Bedri (2001). Bütün Yönleriyle Bektâşîlik ve Alevîlik, Cilt: IV, Ankara: Ardıç Yayınları.
  • OCAK, Ahmet Yaşar (1990). İslâm-Türk İnançlarında Hızır veya Hızır İlyas Kültü, Ankara: Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü.
  • OCAK, Ahmet Yaşar (1992). Osmanlı İmparatorluğunda Marjinal Sûfîlik: Kalenderîler (XIVXVII. Yüzyıllar), Ankara: TTK.
  • ONAY, Ahmet Talat (1992). Eski Türk Edebiyatında Mazmunlar, Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
  • ÖZ, Baki (2000). “Seyyid Battal Gazi ve Seyyid Gazi Tekkesi’nin Türk İslam İnanç Kültür Tarihinde Yeri”, Hacı Bektaş Veli Dergisi, Sayı: 14, www.hbektasveli.gazi.edu.tr/dergi_ dosyalar/14-189-198.pdf (Erişim: 20.05.2010).
  • ÖZMEN, İsmail (1998). Alevi-Bektaşi Şairleri Antolojisi, Cilt: 2, Ankara: TTK..
  • PARLATIR, İsmail; HAZAİ, György (2007). Macar Bilimler Akademisi Kütüphanesi’ndeki Türkçe El Yazmaları Kataloğu, Ankara: TÜBA Yayınları.
  • ROSSI, Ettore (1953). Elenco Dei Manoscritti Turchi Della Biblioteca Vaticana, Vaticano: Biblioteca Apostolica Vaticana.
  • SAMANCIGİL, Kemal (1946). Alevî Şairleri Antolojisi, İstanbul: Emniyet Kitaphanesi.
  • SARAÇ, M. A. Yekta (2007). Klâsik Edebiyat Bilgisi, Biçim-Ölçü-Kafiye, İstanbul: 3F Yayınevi.
  • ŞEMÎSÂ, Sîrûz (1386). Ferheng-i Telmîhât, Tehrân: Çâphâne-i Tâbeş.
  • TARLAN, Ali Nihad (1966). Ahmed Paşa Divanı, İstanbul: MEB.
  • TEPELİ, Yusuf (2002). Derviş Muhammed Yemînî, Fazîlet-nâme I (Giriş-İnceleme-Metin), Ankara: TDK.
  • ULUDAĞ, Süleyman (2005). Tasavvuf Terimleri Sözlüğü, İstanbul: Kabalcı Yayınevi.
  • YILDIZ, Serhat (2002). “Sermed Dîvânı, İnceleme-Metin”, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Ankara: Hacettepe Üniversitesi.

Yıl 2010, Sayı: 56, 261 - 294, 28.01.2013

Fatma Sabiha Kutlar

Öz

There is no information about the poet who used the penname, Seher Abdal, Seher or Seherî in the sources. However, many poems by him are found in all kinds of poetry collections. One of Seher Abdal’s works is titled Helvâ vü Nân. In this short verse narrative, a story about a mystic, his son and a Hâricî that takes place in Belh is narrated. On the one hand, in the character of the Hâricî who is depicted in utmost negative terms negative feelings of the poet towards the Hâricîs and on the other hand in the depictions of the mystic and his son who are followers of Hz. Ali the virtues of Hz. Ali’s followers and the poet’s devot’on to Hz. Ali and his family and the twelve imams. The poet recounts the miracles by Hizir and Hz. Ali, yet he doesn’t ientify Hz. Ali with Hizir whom he describes as a prophet. Furthermore, the poet accepts Hz. Ali higher than Hizir who circumambulates him. By organizing the number of verses in his narrative as 1+3+8: 12, he further displays his devotion to the twelve imams. In his work, Seher Abdal does not interpret “helva”, i.e. paste and “nan”, bread, other than what they refer to. His focus on these reflects the fact that the current tradition of distributing sweet paste an bread after funerals had been practiced in Iran in previous centuries as well. In this article the verse narrative Helvâ vü Nân is analysed and a transcribed edition of the text is presented.

Anahtar Kelimeler

Seher Abdal mesnevi kaside Hz. Ali twelve imams Hızır sweet paste and bread Alewi Shi´i Bektashi.

Kaynakça

  • AKTAŞ, Şerif (1991). Roman Sanatı ve Roman İncelemesine Giriş, Ankara: Akçağ Yayınları.
  • Âmilî Bahâüddîn Muhammed (1282). Kitâb-ı Nân u Helvâ, Dârü’t-Tıbâ’ati’l-Aliyye.
  • ARENDONK, C. Van (1987). “İbrâhim”, İslâm Ansiklopedisi, Cilt: 5/2, İstanbul: MEB, s. 886-887.AYTAŞ, Gıyasettin (1998).Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Merkezinde Bulunan Yazma ve Basma Eserler, Hacı Bektaş Veli Dergisi, Sayı: 5, http://www.hbektasveli. gazi.edu.tr/dergi_dosyalar/05-135-138.pdf (Erişim: 23.06.2010).[BAYRI], Mehmet Halit (31 Kânunusani 1929). “Seher Aptal”, Hayat Mecmuası, Sayı: 114, s. 183-184.
  • Bektaşi Dergâhı, “Seher Abdal”, http://bektasidergahi.blogcu.com/seher-abdal/3552695 (Erişim: 20 Mayıs 2010).
  • ÇELEBİOĞLU, Amil (1999). Türk Edebiyatı’nda Mesnevi (15. yy.’a kadar), İstanbul: Kitabevi.
  • DAĞLI, Yücel; İŞLİ, E.N.; SERBEST, C.; TÜRE, D.F. (2001). Yapı Kredi Sermet Çifter Araştırma Kütüphanesi Kataloğu, İstanbul: YKY.
  • DURBİLMEZ, Bayram (2002). “Türk Kültüründe Abdallar ve Abdal Mahlaslı Halk Şairleri”, Yol / Bilim, Kültür, Araştırma, Sayı: 18, s. 54-67.
  • ERCİLASUN, Bilge (2006). “Servet-i Fünun Edebiyatı’nda Tenkit”, Servet-i Fünun Edebiyatı, Ankara: Akçağ Yayınları, s. 489-583.
  • ERDOĞAN, Kutluay (tarihsiz). Alevilik Bektaşilik, Yeniyüzyıl Kitaplığı: İletişim Yayınları.
  • [ERGUN], Sadeddin Nüzhet (1930). Bektaşi Şâirleri, İstanbul: Devlet Matbaası.
  • ERGUN, Sadeddin Nüzhet (1955). Bektaşi Edebiyatı Antolojisi. 1. Bektaşî Şairleri ve Nefesleri, İstanbul: Maarif Kitaphanesi.
  • GÖLPINARLI, Abdülbaki (1963). Alevi-Bektaşi Nefesleri, İstanbul: Remzi Kitabevi.
  • GÖLPINARLI, Abdülbaki (2004). Tasavvuftan Dilimize Geçen Deyimler ve Atasözleri, İstanbul: İnkılâp.
  • KAPLAN, Mehmet (1985). Tip Tahlilleri-Türk Edebiyatı Üzerine Araştırmalar III, İstanbul: Dergâh Yayınları.
  • KAYA, Doğan (24 Mart 2002). “Cönklerden Gün Işığına: Abdal Mahlaslı Halk Şairleri”, http://www.dogankaya.com./fotograf.abdal_mahlasli_halk_sairleri.pdf (Erişim: 09.05.2010).
  • KORKMAZ, Esat (2005). Alevilik ve Bektaşilik Terimleri Sözlüğü, İstanbul: Anahtar Kitaplar Yayınevi.
  • KOZ, Sabri (2004). “Bir Bektaşî Mecmuası ve Âşık Hüsnî Baba”, Alevilik, (Hazırlayanlar: İsmail Engin/Havva Engin), İstanbul: Kitap Yayınevi.
  • Kul Dermânî, http://www.ehlibeytim.com/forum/index.php/topic,534.30.html (Erişim: 30.06.2010).
  • LEVEND, Âgâh Sırrı (1988). Türk Edebiyatı Tarihi, Cilt: I, Ankara: TTK.
  • MERAL, Hayreddin (2010). “Atebât-ı Âliye(Necef, Kerbelâ, Kâzimiye, Semerra)”, Yüce Devlet Dergisi, Sayı: 4, 15 Şubat, http://www.yucedevlet.com/haber/322-atebat-i-aliyenecef-kerbela-kazimiye-semerra-.html (Erişim: 30.06.2010).
  • MÜNZEVÎ, Ahmed (1351). Fihrist-i Nüshahâ-yi Hattî-i Fârsî, Cilt: 4, Tehrân: Mü’essese-i Ferhengî-i Mıntıka’î.
  • NOYAN, Bedri (2001). Bütün Yönleriyle Bektâşîlik ve Alevîlik, Cilt: IV, Ankara: Ardıç Yayınları.
  • OCAK, Ahmet Yaşar (1990). İslâm-Türk İnançlarında Hızır veya Hızır İlyas Kültü, Ankara: Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü.
  • OCAK, Ahmet Yaşar (1992). Osmanlı İmparatorluğunda Marjinal Sûfîlik: Kalenderîler (XIVXVII. Yüzyıllar), Ankara: TTK.
  • ONAY, Ahmet Talat (1992). Eski Türk Edebiyatında Mazmunlar, Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
  • ÖZ, Baki (2000). “Seyyid Battal Gazi ve Seyyid Gazi Tekkesi’nin Türk İslam İnanç Kültür Tarihinde Yeri”, Hacı Bektaş Veli Dergisi, Sayı: 14, www.hbektasveli.gazi.edu.tr/dergi_ dosyalar/14-189-198.pdf (Erişim: 20.05.2010).
  • ÖZMEN, İsmail (1998). Alevi-Bektaşi Şairleri Antolojisi, Cilt: 2, Ankara: TTK..
  • PARLATIR, İsmail; HAZAİ, György (2007). Macar Bilimler Akademisi Kütüphanesi’ndeki Türkçe El Yazmaları Kataloğu, Ankara: TÜBA Yayınları.
  • ROSSI, Ettore (1953). Elenco Dei Manoscritti Turchi Della Biblioteca Vaticana, Vaticano: Biblioteca Apostolica Vaticana.
  • SAMANCIGİL, Kemal (1946). Alevî Şairleri Antolojisi, İstanbul: Emniyet Kitaphanesi.
  • SARAÇ, M. A. Yekta (2007). Klâsik Edebiyat Bilgisi, Biçim-Ölçü-Kafiye, İstanbul: 3F Yayınevi.
  • ŞEMÎSÂ, Sîrûz (1386). Ferheng-i Telmîhât, Tehrân: Çâphâne-i Tâbeş.
  • TARLAN, Ali Nihad (1966). Ahmed Paşa Divanı, İstanbul: MEB.
  • TEPELİ, Yusuf (2002). Derviş Muhammed Yemînî, Fazîlet-nâme I (Giriş-İnceleme-Metin), Ankara: TDK.
  • ULUDAĞ, Süleyman (2005). Tasavvuf Terimleri Sözlüğü, İstanbul: Kabalcı Yayınevi.
  • YILDIZ, Serhat (2002). “Sermed Dîvânı, İnceleme-Metin”, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Ankara: Hacettepe Üniversitesi.
Toplam 36 adet kaynakça vardır.

Ayrıntılar

Birincil Dil Türkçe
Bölüm Araştırma Makalesi
Yazarlar

Fatma Sabiha Kutlar Bu kişi benim

Yayımlanma Tarihi 28 Ocak 2013
Yayımlandığı Sayı Yıl 2010 Sayı: 56

Kaynak Göster

ISNAD Kutlar, Fatma Sabiha. “Seher Abdal’ın Helvâ Vü Nân’ı”. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi 56 (Ocak 2013), 261-294.
 Kapak Resmi İndir

Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Velî Araştırma Dergisi Creative Commons Atıf-GayriTicari 4.0 Uluslararası Lisansı ile lisanslanmıştır.