ALEVİ İNANÇ SİSTEMİNDE ADLAR VE DİL-KİMLİK İLİŞKİSİ

Yıl 2012, Sayı: 62, 237 - 248, 15.01.2013

Başak Uysal

Öz

Ad verme, toplumsal ve kültürel kimliği yansıtması bakımından önem taşıyan ve birden çok disiplinin ilgilendiği bir çalışma alanıdır. Bir inanç sistemi olarak Alevilikte de adlar, kişisel tanımlayıcılar olarak kabul edilir. Bu gerçekten hareketle çalışmada Alevi kültüründe kullanılan, kabul gören, tercih edilen ve edilmeyen adların tespit edilmesi amaçlanmıştır. Alevilikte ad verme, Türk toplumundaki ad verme çerçevesi içerisinde yer almakla birlikte dil bilimi ve kültürel unsurlar açısından kendine özgü bir çizgiye sahiptir. Çalışma, 17 ayrı ocağa mensup 21 Alevi inanç önderi ve taliple gerçekleştirilmiştir. Çalışmada nitel araştırma yöntemlerinden odak grup görüşmesi esas alınmış, araştırmacı tarafından oluşturulan Alevilikte Ad Verme Kültürüne Yönelik Görüşme Formu aracılığıyla veriler toplanmıştır. Verilerin kayıt altına alınması, ses ve görüntü kaydı yoluyla gerçekleşmiştir. Çalışma sonucunda Alevi inanç sisteminde tercih edilen isimlerde 1950-2012 yılları arasında dil sosyolojisi bakımından bir katmanlaşmanın gerçekleştiği, bununla birlikte 12 İmamların isimlerinin her dönem tercih edildiği görülmüştür. Alevi inanç sisteminde kullanılmayan/tercih edilmeyen olarak nitelendirilen isimlerin temelinde bazı tarihî karşılaşmaların var olduğu, fakat 2000’li yıllarda söz konusu isimlerin de Alevi toplumunda kullanılmaya başlandığı çalışmada elde edilen önemli veriler arasındadır.

Anahtar Kelimeler

Kişi Adları Bilimi, Alevilik, Dil Sosyolojisi, Ad Verme

NAMES IN ALAOUITE BELIEF SYSTEM IN LANGUAGE - IDENTITY RELATION FRAME

Öz

Naming is important as it reflects the social and cultural identity and is an area that more than one discipline is interested in. In Alaouite belief system, names are accepted as personal descriptions. From this fact, in this study it is aimed to identify the names that are alive, preferable, non-preferable and unused in Alaouite culture. Although it remains in the same structure in Turkish society, naming in Alewism and Bektashiyya in linguistic and cultural terms has a unique style. This study is carried out with 21 Alaouite Leaders and suitors from 17 different families. In the study, focus group interview is used as a qualitative research method and the data is collected through the Naming Culture in Alewism. Recording of data took place through voice and video recording. As a result of the study, it is seen that there has been a social stratification in preferred names in Alaouite belief system between 1950 and 2012, however the names of 12 Imams are preferred in every period. One of the data obtained from the study is that, names which are considered to be unused and/or nonpreferred in Alaouite belief system are the results of historical conflicts but in 21st century these names are also started to be used in Alaouite society

Anahtar Kelimeler

Anthroponymy, Alewism, Language Sociology, Naming

Kaynakça

• Acıpayamlı, Orhan. (1992). Türk Kültüründe “Ad Koyma Folkloru”nun Morfolojik ve Fonk- siyonel Yönlerden İncelenmesi. IV. Milletler Arası Türk Halk Kültürü Kongresi Bildiri Kitabı, s. 1-15, Ofset Repromat Matbaası, Ankara.
• Ağırman, Cemal. Ad Koyma ve Hz. Peygamber’in İsimlere Karşı Tutumu, http://eskidergi. cumhuriyet.edu.tr/makale/217.pdf, Erişim Tarihi 20/04/2011.
• Amanoğlu, Ebulfez Kuh. (2000). Divanü Lugat’it Türk’teki Kişi Adları Üzerine. Atatürk Üni- versitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi S. 15, Erzurum.
• Çelik, Celaleddin. (2005). İsim Kültürü ve Din: Şahıs İsimleri Üzerine Bir Din Sosyolojisi Denemesi. Çizgi Kitabevi, Konya.
• Çokluk, Ömay, Oğuz, Ebru. Yılmaz, Kürşad. Nitel Bir Görüşme Yöntemi: Odak Grup Gö- rüşmesi. Kuramsal Egitimbilim, 4 (1), 95-107, 2011
• Çolak Bostancı, Gülcan. Kişilere İsim Vermenin Sahne Arkası. Turkish Studies International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Vo- lume 4/3 Spring 2009.
• İçişleri Bakanlığı Nüfus ve Vatandaşlık İşleri Müdürlüğü, http://www.nvi.gov.tr/Hizmetler/ Istatistikler,Isim_Istatistikleri.html, Erişim Tarihi 29/03/2012
• Karahan, Leyla. (2008). Türkçede Dinî Anlamlı Bazı Kişi Adlarını Ekle Değiştirme Geleneği. The 51st Meeting of the Permanent International Altaistic Conference.
• Kibar, Osman. (2005). Türk Kültüründe Ad Verme Kültürü: Kişi Adları Üzerine Bir Tasnif Denemesi. Akçağ Yayınları, Ankara.
• Kripke, Saul A. (2005). Adlandırma ve Zorunluluk. Çev: Berat Açıl. Litera Yayıncılık, İstan- bul.
• Matushansky, Ora. (2008). On the Linguistic Complexity of Proper Names. Linguist and Philos 21:573–627.
• Rasonyi, Laszlo. (1971). Tarihte Türklük. Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yayınları: 39. Ankara.
• Sakaoğlu, Saim. (2001). Türk Ad Bilimi I. Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu, Türk Dil Kurumu Yayınları. Ankara Üniversitesi Basımevi: Ankara.
• Searle, J. R. (1958). Proper names. Mind, New Series, Vol. 67, No. 266 (Apr., 1958), pp. 166-173.
• Tonkin, Elizabeth. (1980). Jealousy Names, Civilised Names: Anthroponomy of the Jlao Kru of Liberia. Man. New Series, Vol. 15, No. 4, pp. 653-664.
• Uca, Alaattin. (2004). Türk Toplumunda Ad Verme Geleneği. Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi. S. 23.
• Ziff, Paul. (1967). Semantic Analysis. Cornell University Press.