HACI BEKTÂŞ VELÎ’YE İZAFE EDİLEN BİR ESER: EMÂNET-İ HAZRET-İ PÎR

Yıl 2013, Sayı: 67, 15 - 38, 24.10.2013

Ali Kozan

Öz

Hacı Bektâş Velî, XIII. yüzyıl Anadolusu’nun din ve düşünce hayatında ilmî ve tasavvufîyönüyle ön plana çıkan önemli şahsiyetlerden biridir. Kaynağını Ahmed Yesevî ocağındanalan öğretisiyle, Anadolu halkının İslâmiyet algısını şekillendiren düşünce mimarlarındanolmuştur. Bir başka deyişle o, Anadolu Müslümanlığının temel yapı taşlarından biridir.Hacı Bektâş Velî, yaşadığı süreç içerisinde farklı eserler de kaleme almıştır. Daha çok tasavvufkültürüne ait eserleri, onun fikirlerini doğrudan yansıtan temel kaynaklardır. Makâlât,Besmele Tefsîri ve Fâtiha Tefsiri bunlardan birkaçıdır. Hayatını menkıbevî bir dille anlatanVelâyetnâme’de ise, Hacı Bektâş Velî’nin hayatı ve öğretisi ile ilgili önemli ipuçları yeralmaktadır. Bu çalışmada, bazı yakın dönem araştırma-inceleme eserlerinde Hacı BektâşVelî’ye izafe edilen Emânet-i Hazret-i Pîr adlı risale değerlendirilmiştir. Eser, HacıbektaşKütüphanesi’nde yer alan Yazma Eserler tasnifinden tespit edilmiştir. Eserin farklı birnüshasının henüz bulunmaması, tam anlamıyla tenkit ve kritiğini engellemektedir. Bu küçükrisale tarafımızdan transkribe edilerek, üslup ve muhteva yönünden eserin Hacı BektâşVelî’ye âidiyeti tartışılmıştır. Bu bağlamda, eserin genel yapısından, üslup ve muhtevâsındakibazı ifadelerden hareketle, doğrudan Hacı Bektâş Velî’nin kaleminden çıkmadığı tahmin edilmektedir.Son tahlilde eserin bir derleme olduğu anlaşılmaktadır. Eserdeki düşüncelerinise genel itibariyle Hacı Bektaş Velî’nin fikirleriyle örtüşmekle birlikte, Hacı Bektâş Velî’ninöğretisiyle bağdaşmayan bazı hakaret ifadelerinin müstensih tarafından eklenmiş olabileceğidüşünülebilir. Bu belirsizlikler ise eseri, tasavvuf literatüründe tartışmaya açık hale getirecekgibi görünmektedir.

Anahtar Kelimeler

Hacı Bektâş Velî, Alevilik-Bektaşilik, Makâlât, Besmele Tefsîri, Emânet-i Hazreti Pîr

A BOOKLET ATTRIBUTED TO HACI BEKTÂŞ VELÎ: EMÂNET-İ HAZRETİ PÎR

Öz

Hacı Bektâş Velî is one of the most important figures who took over with scientific and sufistic side in 13th century Anatolian religion and all over the world. With his principles depending on Ahmet Yesevi, he became one of the most important figures who shaped Anatolian people’s perception of Islam. In other words, he is one of the fundamental building stones of Anatolian Islam. Hacı Bektâş Velî also wrote different works throughout his life. His works which are more about sufi culture are main sources of his ideas directly reflects. Makâlât, Besmele Tefsîri and Fatiha Tefsiri are some of them. Velâyetnâme which tells his life in a miracle language, includes important clues of Hacı Bektaş Velî’s life and teaching as well. In this study, it is evaluated on a booklet whose name is Emanet-i Hazret-i Pîr attributed to Hacı Bektâş Velî in recent search works. This work was identified as classification of manuscripts in the Library of Hacıbektaş. It is a difficult criticism and critiq of this work because there is not a different copy. This small booklet is transcribed by us to argue whether it belongs to Hacı Bektâş Velî or not in terms of style and content. In this context, it is expected that this booklet is not directly his work because of the general structure of the work and some expressions in style and content. The final analysis is understood that this work is compilation. With the general ideas of this work corresponding as the general Hacı Bektaş Veli’s ideas, it may be added by writer, with some insulting expressions of Hacı Bektaş Veli to make his teachings incompatible. With these uncertainties, this work seems likely to open debate on the topic

Anahtar Kelimeler

Haci Bektash Velî, Alawism-Bektashism, Makalat, Besmele Tefsiri, Emanet-i

Kaynakça

• Aclûnî, Keşfü’l-Hâfâ ve Müzilü’l-İlbâs, c. I-II, Dâru İhyâi’t-Tirâsül-Arabî, Beyrut 1301.
• Babinger, Franz -Fuad Köprülü, Anadolu’da İslâmiyet, İnsan Yayınları, İstanbul 2000.
• Baha Said Bey, Türkiye’de Alevî, Bektâşî, Ahî ve Nusayrî Zümreler, haz. İsmail Görkem Ki- tabevi Yayınları, İstanbul, 2006.
• Çimenli, Havvagül, Hacı Bektâş-ı Velî Bibliyografyası, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Nev- şehir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Nevşehir 2010.
• Duran, Hamiye, Besmele Tefsiri, Alevî Bektaşî Klasikleri I, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, Ankara 2009.
• Fığlalı, Ethem Ruhi, Çağımızda Îtikâdî İslâm Mezhepleri, Selçuk Yayınları, Ankara 1996.
• Gazzalî, İhyâ-i Ulûmu’d-Dîn, terc. Ahmet Serdaroğlu, c. III, Bedir Yayınevi, İstanbul 1974.
• Gölpınarlı, Abdulbaki, “Bektaş”, Türk Ansiklopedisi, c. VI, Milli Eğitim Basımevi, Ankara 1953, ss. 32-34.
• Gölpınarlı, Abdulbaki, Türkiye’de Mezhepler ve Tarikatlar, İnkılap Kitabevi, İstanbul 1997.
• Hacı Bektaş Velî Külliyatı,(Fevâid-Fâtihâ Sûresi Tefsiri-Besmele Tefsîri-Makâlât-ı Gaybiyye ve Kelimât-ı Ayniye-Makâlât), haz. Gıyasettin Aytaş vd., Türk Kültürü ve Hacı Bektâş-ı Velî Araştırma Merkezi Yayınları, Ankara 2010, ss. 169-201.
• Hacı Bektaş Veli, Fatiha Tefsiri, haz. Hüseyin Özcan, Horasan Yayınları, İstanbul 2008.
• Hacı Bektâş Velî, Kırk Hadis(Hadîs-i Erbaîn), haz. Nurgül Özcan, Fatih Üniversitesi Yayın- ları, İstanbul 2010.
• Hacı Bektaş Velî, Makâlât-ı Gaybiyye ve Kelimât-ı Ayniye, haz. Gıyasettin Aytaş-Hacı Yıl- maz, Gazi Üniversitesi Hacı Bektaş Araştırma Merkezi Yayınları, Ankara 2004.
• Hacı Bektâş-ı Velî, Makâlât, haz. Esad Coşan, Seha Neşriyat , Ankara 1971.
• Hazreti Hünkâr Hacı Bektaşı Veli’nin Vasiyetnamesi(Kitâbu’l-Fevâîd) , haz. İ.Ö., Dizerkonca Matbaası, İstanbul 1959.
• Hünkâr Hacı Bektâş Velî, Fevâid(Yararlı Öğütler), Can Yayınları, İstanbul 2007.
• İbn Kesîr, El Bidâye ve’n-Nihâye, c. 8, çev. Mehmet Keskin, Çağrı Yayınları, İstanbul 1995.
• Kitâb-ı Tefsîr-i Besmele Ma’a Makâlât-ı Hâcı Bektâş, Manisa Kütüphanesi, Nu: 3536, Müs- tensih: Cafer bin Hasan, İstinsah Tarihi: 827/1423, Varak adedi: 30.
• Koçak, Yunus(2003), “Dedemoğlu”, Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, Sayı: 25, Bahar, ss. 1-40.
• Kur’ân-ı Kerîm ve Açıklamalı Meâli, haz. Komisyon, Türkiye Diyanet Vakfı, Ankara 1997.
• Noyan, Bedri, Bektâşilik Alevîlik Nedir, Sanat Kitabevi, Ankara 1987.
• Ocak, Ahmet Yaşar, “Hacı Bektâş-ı Velî”, TDVİA, c. XIV, İstanbul 1994, ss. 455-458.
• Özcan, Hüseyin, “Hacı Bektaş Velî’nin Fatiha Tefsiri”, Milli Folklor, 2008, Yıl:20, Sayı: 80, ss.39-52.
• Öztürk, Mürsel, Hacı Bektaş Veli ve Çevresinde Oluşan Kültür Değerleri Bibliyografyası, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara 1991, s. 14.
• Sahîh-i Buhârî(Muhtasarı Tecrîd-i Sarîh), çev. Abdullah Feyzi Kocaer, Hü- ner Yayınları, Konya 2004.
• Serdaroğlu, Ahmet, Usûl-i Hadîs ve Mevzuât-i Aliyyü’l-Kârî Tercemesi, Ankara 1966.
• Şardağ, Rüştü, Her Yönü İle Hacı Bektâş-ı Velî ve En Yeni Eseri Şerh-i Besmele, Karınca Matbaacılık, İzmir 1985.
• Velâyetnâme(Hacı Bektâş-ı Velî), haz. Hamiye Duran, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, An- kara 2007.
• Yılmaz, Ali -Mehmet Akkuş-Ali Öztürk, Makâlât, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, Ankara 2007.
• Yılmaz, Mehmet Edebiyatımızda İslamî Kaynaklı Sözler, Enderun Kitabevi, İstanbul 1992.