RUMELİ ŞAİRLERİNİN ABDÂLLIK VURGUSU

Yıl 2013, Sayı: 67, 39 - 49, 24.10.2013

Halil Çeltik

Öz

Osmanlı Devletinin Avrupa topraklarında fethettiği yerler, Rumeli veya Balkanlar adıylabilinir. Rumeli, fetihlerden sonra önemli bir kültür ve sanat merkezi olur. Bosna, Üsküp,Prizren, Priştine, Yenice-i Vardar, Belgrad, Selânik gibi şehirler, buradaki önemli kültürve sanat merkezlerindendir. Buralarda çok sayıda divan şairi yetişir. Tezkirelerde yer alanşairlerin büyük bir çoğunluğu Rumeli doğumludur. Rumeli şairlerinin Klâsik Türk Şiiriiçerisinde ayrı bir yerleri vardır. Rumeli şairleri dediğimiz Balkanlar veya Rumeli doğumluşairler Âşık Çelebi, Hayâlî Bey, Hayretî, Mesîhî, Mezâkî, Sâbit, Usûlî, Vasfî, Ziyâî… ,şiirlerinde Rumeli coğrafyasına ve kültürüne geniş yer verirler. Şiirlerinde Rumeli’deki millet,ülke, şehir, kasaba, nehir vb. yerlerden bahsederler. Rumeli şairlerinin şiirleri incelendiğinde,onların bazı beyitlerinde “Rum abdâlı” veya “Rumeli abdâlı” ifadesini kullandıkları görülür.Bunun yanında “abdâl” kelimesini Rum veya Rumeli kelimesiyle tamlama yapmadankullanırlar. Bu ifadeler, derviş-meşrep Rumeli şairlerinden olan Hayretî’nin şiirlerindediğer şairlere göre daha fazla yer alır. Burada, Rumeli şairlerinin şiirlerinde geçen Rumeliabdâlı ifadesi örneklendirilmiştir. Örneklerden hareketle şairlerin Rumeli abdâllığına vurguyapmalarına dikkat çekilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Rumeli, Rumeli abdâlı, abdâl, şair, şiir

THE ABDAL EMPHASIS OF RUMELIAN BALKANS POETS

Öz

The lands conquered by Ottoman Empire in the Europe are known as Rumeli or Balkans. After the conquests, Rumeli becomes an important culture and art center. Bosnia, Skopje, Prizren, Pristina, Vardar, Belgrade, Thessaloniki are important cities in Rumelia. Many Divan poets lived in this area. Many of the poets’ birth places that are mentioned in the biography tezkire are Rumelia. The Rumelian poets play an important role in Classical Turkish Literature. The Rumelian poets, we call them Rumelia or Balkans, they born in Rumelia region, Âşık Çelebi, Hayâlî Bey, Hayretî, Mesîhî, Mezâkî, Sâbit, Usûlî, Vasfî, Ziyâî , mention the Rumelia geography and culture widely in their poems. They talk about the region like countries, cities, towns and rivers in Rumelia in their poems. When the poems of Rumelian poets are examined, in some of their couplets it is seen that they used the expressions such as “Rum abdalı/abdal of Rum” or “Rumelian abdal”. In addition, they use “abdal” without subordinating it with “Rum” or “Rumeli”. These expressions are seen much more in dervish-natured Hayreti’s poem who is one of the Rumelian poets. In this study, “Rumeli abdalı/ Rumelian abdal”, which is placed in the Rumelian poets’ poems is illustrated. With the help of these illustrations, the attention is drawn to their emphasis on “Rumeli abdalı/ Rumelian abdal”

Anahtar Kelimeler

Rumelia (Balkans), Rumelian abdal, abdal, poet, poem

Kaynakça

• AHDÎ (1996). Süleyman Solmaz, Ahdî ve Gülşen-i Şuarâsı, Gazi Ü., SBE, Doktora Tezi, An- kara.
• ÂŞIK ÇELEBİ (2010). Meşâirü’ş-Şuarâ İnceleme Metin, 3 Cilt, Haz. Filiz Kılıç, İstanbul Araş- tırmaları Enstitüsü, İstanbul.
• BEYÂNÎ, Mustafa bin Carullah (1997). Tezkiretü’ş-Şuarâ, Haz. İbrahim Kutluk, TTK Ya- yınları, Ankara.
• Bursalı Mehmed Tahir (2001). Osmanlı Müellifleri ve Ahmed Remzi Akyürek: Miftâhu’l- Kütüb ve Esâmî-i Müellifîn Fihristi, Haz. Cemâl Kurnaz-Mustafa Tatcı, Tıpkıbasım, Bizim Büro Yayını, Ankara.
• ÇAVUŞOĞLU, M. (1987). Hayâlî Bey ve Divanı’ndan Örnekler, Kültür ve Turizm Bakanlığı, Ankara.
• ÇELTİK, H. (2008). Divan Sahibi Rumeli Şairlerinin Şiir Dünyası, MEB Yayınları, Ankara.
• HASAN ÇELEBİ, Kınalızâde (1981). Tezkiretü’ş-Şuarâ, Haz. İbrahim Kutluk, TTK Yay., C. I, Ankara 1978; C. II, Ankara 1981.
• HASLOK, F. R. (2000). Bektaşîlik Tetkikleri, Çev: Râgıp Hulûsî, Haz: Kâmil Akarsu, MEB Yayınları, Ankara.
• HAYÂLÎ (1945). Ali Nihat Tarlan, Hayâlî Divanı, İstanbul Ü. Edebiyat Fakültesi, İstanbul.
• HAYRETÎ (1981). Divan Tenkitli Basım, Haz. Mehmed Çavuşoğlu-M. Ali Tanyeri, İstanbul Ü. Edebiyat Fakültesi, İstanbul.
• İSHÂK (1990). Üsküplü İshâk Çelebi, Divan Tenkitli Basım, Haz. Mehmed Çavuşoğlu - M. Ali Tanyeri, Mimar Sinan Ü. Fen-Edebiyat Fakültesi Yayını, İstanbul.
• KAFZÂDE FÂİZÎ, Fâizî Tezkiresi, Nuruosmaniye Ktp. Yz. 3723.
• Keşfü’z-Zünûn (1943). Kâtib Çelebi, Keşfü’z-Zünûn, 1941-1943.
• Keşfü’z-Zünûn Zeyli (1947). Bağdadlı İsmail Paşa, İzâhu’l-Meknûn fi’z-Zeyli alâ Keşfi’z- Zünûn, 2 C. İstanbul.
• KURNAZ, C. (1985). “Âşık Çelebi’ye Göre Hayâli Bey”, Türk Kültürü Araştırmaları (Prof. Dr. İbrahim Kafesoğlu’nun Hatırasına Armağan), XXIII, 1-2.
• KURNAZ, C. (1996). Hayâlî Bey Divanı’nın Tahlili, MEB Yayınları, İstanbul.
• Künhü’l-Ahbâr (1994). Mustafa İsen, Künhü’l-Ahbâr’ın Tezkire Kısmı, AKM Yayınları, An- kara.
• LATİFÎ (2000). Tezkiretü’ş-Şuarâ ve Tabsıratu’n-Nuzemâ, Haz. Rıdvan Canım, AKM Ya- yınları, Ankara.
• Mecelle (2000). Müstakimzâde Süleyman Sadeddin, Mecelletü’n-Nisâb, Süleymaniye Ktp., Hâlet Efendi, 628, Tıpkıbasım, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara.
• MEHMED SÜREYYA (1311). Silcill-i Osmânî, 4 C., İstanbul.
• MESÎHÎ (1995). Divan, Haz. Mine Mengi, AKM Yayınları, Ankara.
• MEZÂKÎ (1991). Divan, Haz. Ahmet Mermer, AKM Yayınları, Ankara.
• PAKALIN, M. Z. (1993). Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü, C. I-III, İstanbul.
• RİYÂZÎ: Riyâzî Mehmed, Riyâzî Tezkiresi, Üniversite Ktp. Yz. 761.
• SÂBİT (1991). Bosnalı Alaaddin Sâbit Divanı, Haz. Turgut Karacan, Cumhuriyet Ü. Yayın- ları, Önder Matbaası, Sivas.
• SEHÎ (1317). Sehî Bey, Sehî Tezkiresi, İstanbul.
• SEHÎ BEY (1980). Tezkire (Heşt Behişt), Tercüman 1001 Temel Eser, İstanbul.
• Sözlük (1988). Halûk İpekten-Mustafa İsen-Recep Toparlı-Naci Okçu-Turgut Karabey, Tezkirelere Göre Divan Edebiyatında İsimler Sözlüğü, Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayın- ları, Ankara.
• ŞEMSEDDİN SÂMÎ (1996). Kâmûsü’l-A’lâm, Tıpkıbasım, Kaşgar Neşriyat, Ankara.
• TARLAN, A. N. (1992). Hayâlî Divanı, Akçağ Yayınevi, Ankara.
• TATCI, M. (1998): Hayretî’nin Dinî-Tasavvufî Dünyası, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara.
• TUMAN, M. N. (2001). Tuhfe-i Nâilî - Divan Şairlerinin Muhtasar Biyografileri I-II, Haz. Cemâl Kurnaz-Mustafa Tatcı, Bizim Büro Yayınları, Ankara.
• USÛLÎ (1990). Usûlî Divanı, Haz. Mustafa İsen, Akçağ Yayınları, Ankara.
• YAHYÂ BEY (1977). Divan-Tenkitli Basım, Haz. Mehmed Çavuşoğlu, İstanbul.
• ZİYÂÎ (2002). Hasan Ziyâî Hayatı Eserleri Sanatı ve Divanı (İnceleme-Metin), Haz. Müberra Gürgendereli, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara.