ÂŞIK VEYSEL’İN “GÜZELLİĞİN ON PARA ETMEZ” ADLI ŞİİRİ’NE FELSEFİ AÇIDAN BİR BAKIŞ

Yıl 2013, Sayı: 67, 89 - 102, 24.10.2013

Arslan Topakkaya

Öz

Âşık Veysel Anadolu bilgeliğini bütün yönleriyle kendinde toplamış bir halk ozanıdır.Türk Halk Edebiyatında belki de Yunus’tan sonra bu kadar az kelimeyle bu kadar çok şeyianlatan başka bir şair bulmak zordur. Veysel bu şiirinde felsefe ve onun bir disiplini olanestetiğin kavramlarına bilinçli olarak başvurmadan müthiş bir estetik teori ve bir sanat felsefesigeliştirmektedir. Veysel’in adı geçen şiirinden hareketle estetik yargı bakımından onunöznelci olduğunu, değerleri tanımlanamaz bir şey olarak kabul ettiğini, evrendeki zıtlıklarınontolojik bir zorunluluk olarak karşımıza çıktığını, öznelci yaklaşımda aşırıya kaçmadığını veşiirin sonuna doğru bu yaklaşımın yerini öznel-nesnel yargı uzlaşmasına bıraktığını ve nihaianlamda aşkın amacının maşuk’a ulaşmak olduğu sonucuna ulaşmak mümkündür. İnsanınvaroluş amacı budur ve insan ancak bu amacı gerçekleştirdiği ölçüde varlık kazanabilmektedir.Bütün bir varlık âleminin ortaya çıkmasının temel sebebi aşktır. Aşk aynı zamandavarolanların varlıklarını devam ettirmek için de temel bir unsurdur. Evrendeki zıtlıkların ontolojiktemeli insanların varlık, bilgi ve değer konusunda farklı fikirde olmalarıdır. Zıtlıklarınhâkim olduğu dünyada insana düşen “güzel”i bulmak, onu yaşamak; çirkine ve bunun ahlaktakiuzantısı olan kötüye bulaşmamaktır. İnsan-ı Kâmil de bunu hayatı boyunca yaşayabilmişve bu sayede ruhi olgunluğa erişmiş kişidir.

Anahtar Kelimeler

Âşık Veysel, Hacı Bektaş Velî, İbnü’l Arabî, hakikat, İslam, makâlât, marifet, insan-ı kâmil, aşk, maşuk, Tanrı, edebiyat, varlık, şiir

A PHILOSOPHICAL OUTLOOK ON AŞIK VEYSEL’S POEM “GÜZELLİĞİN ON PARA ETMEZ”

Öz

Aşık Veysel is a bard who has internalized Anatolian wisdom. It is almost impossible to find another poet who can tell many things in few words in Turkish Folk Literature. Veysel, in his poem, develops an excellent aesthetic theory and philosophy of art without making any conscious reference to any concepts of philosophy and aesthetics, a discipline of philosophy. It is possible to infer from the poem in question that Veysel is a subjectivist in his aesthetic judgment and, at the same time, accepts values as indescribable and that the opposites in the universe emerge as an ontological necessity. We can also observe in the poem that he has not gone too far in his subjectivism and, towards the end of the poem, this subjective approach is replaced by reconciliation between subjective and objective judgment. It is possible to come to a conclusion that the ultimate aim of love is to reach the beloved. This is the aim of human existence and man can gain existence to the extent he achieves this aim. Love is considered by Veysel as the primary reason for existence. It is also seen as a vital principle for the continuity of existence for every being. Ontological basis for the conflict in universe originates from the difference among ideas on existence, knowledge and values. In the world of conflict, the role of human being is to find “beauty” and live accordingly, without involving in “ugly” and its ethical equivalent “evil”. “İnsan-ı Kâmil” according to Veysel is the one that achieves spiritual maturity by following this practice throughout his life

Anahtar Kelimeler

Âşık Veysel, Hacı Bektaş Velî, İbnü’l Arabî, truth, Islam, makâlât, knowledge of God, insan-ı kâmil, love, beloved, God, literature, being, poetry

Kaynakça

• ALPTEKİN, A. B. (2009). Aşık Veysel, Atatürk Kültür Merkezi Yayınları, Ankara
• AYDINLI, S. (2004). “Estetik: Öznel Bir Beğeni mi, Yoksa Nesne/Çevresel Değerler Tem- sili mi?”, Etik-Estetik, der. Ayşe Şentürer, Şafak Ural, Funda Uz Sönmez, Yapı Yayın, İs- tanbul.
• ARSLAN, A. (2005). Felsefeye Giriş, 8.baskı,: Adres Yayınları, Ankara.
• BAKİLER, Y. B. (2007). Âşık Veysel, Türk Edebiyatı Vakfı, İstanbul.
• DEMİRCİ, M. (1997). “Hakikat-ı Muhammediyye”, Diyanet İslam Ansiklopedisi (DİA), cilt 15, 179-180.
• EROL, A. (2007). Âşık Veysel Şatıroğlu, IQ Kültür Sanat Yayıncılık, İstanbul.
• HEGEL, G. W. F. (1994). Estetik. Güzel Sanat Üzerine Dersler, Cilt I, çev: Taylan Altuğ/ Hakkı Hünler, Payel Yayınevi, İstanbul.
• KURNAZ, C. (1996). “Gönül”, Diyanet İslam Ansiklopedisi (DİA), cilt 14, 150-152.
• LUKACS, G. (1999). Estetik I, 3. basım, çev: Ahmet Cemal, Payel Yayınevi, İstanbul.
• ÖZKAN, Y. (2000). Âşık Veysel, Ötüken Yayınları, İstanbul.
• ÖZMEN, İ. (1998). Alevi-Bektaşi Şiirleri Antolojisi V, Kültür Bak. Yay, Ankara.
• ŞATIROĞLU, A. V. (1991). Dostlar Beni Hatırlasın, Bütün Şiirleri, 9. Baskı, Der. Ümit Ya- şar Oğuzcan, Özgür Yayın-Dağıtım, İstanbul.
• ŞATIROĞLU, Â. V. (2009). Hayatı ve Şiirleri. “Dostlar Beni Hatırlasın”, haz.H.Ali Küçüka- kın, Tablet Kitapevi, Konya.
• TUNALI, İ. (2008). Estetik, 11. basım,: Remzi Kitapevi, İstanbul.
• TOPAKKAYA, A. (2007). “Felsefi Hermeneutik, FLSF, SDÜ Felsefe Bl. Dergisi, Sayı 4: 75- 93.
• TOPÇU, N. (2006). Bergson, 4.baskı, Dergah Yayınları, İstanbul.
• VELİ, H. B. (2011). Makâlât, yay.haz.A.Sait Aykut,Etkileşim Yayınları, İstanbul.