ÇORUM YÖRESİ ALEVİ KÜLTÜRÜNDE GELENEKSEL BİR GELİN BAŞLIĞI: “ALEYÇİN”

Yıl 2013, Sayı: 67, 149 - 164, 24.10.2013

Gamze Karaman Emine Nas

Öz

İnsanlığın önemli toplumsal dinamiklerinden biri olan giyimin sosyal ve tarihî gelişimi,geçmişten bugüne ait olduğu çevre şartlarına ve toplumların kültürel özelliklerine göreşekillenmiştir. Maddi kültürün bir ögesi olan giyim; toplumun estetik değerlerini, dinselinanç ve uygulamalarını, yaşını, cinsiyetini ve statüsünü belirleyen sözsüz bir iletişim aracıolmuştur. Alevilerin göçebe bir toplum yapısına sahip olmasından dolayı yazılı kaynaklar yokdenecek kadar azdır. Fakat Alevi toplumu inançlarını sözlü olarak günümüze kadar aktarmayıbaşarmışlardır. Çalışmada, Türk giyim kültürü içinde Alevi değerleri ile beslenen ve özgünbir karaktere sahip olan gelin baş giyimi aleyçin niteliksel olarak ele alınmıştır. Araştırmakapsamını Alevi inancı ve kültüründe var olan sözlü ve sözsüz unsurların yansıtıldığı gelinbaşlığı oluşturmaktadır. Çalışma Çorum ili Alaca İlçesi’ne bağlı İmat Köyü ve İskilip İlçesi’nebağlı İbik Köyü ile sınırlıdır. Türkmen kökenli Alevi köylerinde halk tarafından yaşam içindedevam eden gelenekler bütünü içerisinde yöresel giyimler canlılığını korumaktadır. Köylerdegeleneksel kadın giyimlerinin bir parçası niteliğinde olan ve Alevi düğünlerinde gelin başlığıolarak kullanılan aleyçin, siyasî ideolojinin dışında yaşam biçimi çerçevesinde gelenek veinanç sistemine bağlı kültürel özellikleri bakımından incelenip değerlendirilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Çorum, Alevi, düğün, kültür, başlık

“ALEYÇIN” A TRADITIONAL WOMEN’S HEADDRESS WITHIN ALEWI CULTURE IN ÇORUM REGION

Öz

Social and historcal development of clothing, which is one of the important dynamic of humanity, is shaped by the cultural characteristic of communities and environmental conditions from past to present. Property, which is an element of culture, clothing, society, aesthetic values, religious beliefs and practices, age, gender, has been an instrument in determining the status of non-verbal communication. Alewis are a nomadic society because there is almost no written source. But they were able to transfer up to present orally. In research, women’s headdress aleyçin, which is the owner of an original character fed by religious values, is tried to be evaluated with the traditional features within Turkish clothing culture. The scope of research is limited to Ibik Village in İskilip District, Çorum province and Imat Village in Alaca District. The villages include Alewi communities which are of Turkish origin, maintain Turkish culture and viability of the traditions by public. In village weddings, women’s headdress aleyçin, an integral part of bride’s dress becaming a tradition depending on the system of belief, is evaluated in terms of cultural proporties within the framework of a way of life other than political ideology

Anahtar Kelimeler

Çorum, Alewi, wedding, culture, headdress

Kaynakça

• ANONİM (1963). Türkiye’de Halk Ağzından Derleme Sözlüğü. Cilt: 1. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• ANONİM (1978). Türkiye’de Halk Ağzından Derleme Sözlüğü. Cilt: 10. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• ANONİM (1982). Türkiye’de Halk Ağzından Derleme Sözlüğü. Cilt: 12. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• ANONİM (2003) . Çorum İl Yıllığı. Çorum: Tepeofset Ltd. Şirketi.
• ARABACI, F. (2000). Alevilik ve Sünniliğin Sosyolojik Boyutları: Çorum Örneği. Samsun: Etüt Yayınları.
• ARSEVEN, C. E. (1973). Sanat Ansiklopedisi. İstanbul: Cilt II.
• ARSLAN, M. (2004). Türk Popüler Dindarlığı. İstanbul: Değerler Eğitim Merkezi Yayınları.
• ARSLANOĞLU, İ. (1998). “Alevilikte Temel İnanç Unsurları ve Pratikler” Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, Sayı: 20.
• BAYATLI, O. (1957). Bergama’da Alevi Gelini ve İnançları. İzmir.
• BAYRAKTAR, N. (2005). “Kavram ve Anlam Boyutunda Al, Kırmızı ve Kızıl”. International Journal of Central Asian Studies Mustafa Canpolat Armağanı, 10 (1). Seoul.
• BAYTOP, T. (1994). Türkçe Bitki Adları Sözlüğü. Ankara: Türk Dil Kurumu.
• DOĞAN, G. (2004). Köylerden Bir Köy Kamışlı-Sungurlu. 1. Baskı. Ankara:AKKKD Ya- yınları.
• ERGUN, C. (2002). Türkler’in Kültür Kökenleri. İstanbul: Sınır Ötesi Yayınları.
• YİĞİT, İ. (2009). 1897’den 1979’a Çorum Geçmiş Zaman Halleri. Çorum: Çorum Beledi- yesi Kültür Yayınları.
• WOLLEY, L.(1961). The Art of The Middle East, including Persia, Mesopotamia and Pa- lestine. New York: Crown Publishers.
• http:// www.iskilip.bel.tr.com.Erişim tarihi: 10.06.2011.
• http://www.ibikkoyu.com. Erişim tarihi: 10.06. 2011.
• http://www.corumkulturturizm.gov.tr/. Erişim tarihi: 12.01.2013.
• http://www.tdk.gov.tr. Erişim tarihi:12.01.2013.
• http://www. imatkoyu.com. Erişim tarihi: 12.01.2013.