TOKATLI BEKTAŞİ BİR ŞAİR: AYIK HOCA

Yıl 2013, Sayı: 67, 167 - 178, 24.10.2013

Serdal Öğüt

Öz

Bektaşî edebiyatı Tasavvufî Halk Edebiyat’ımızın önemli bir kolunu teşkil etmektedir. Tarihimizde Bektaşî kültürünü çok iyi anlatan birçok Bektaşî şair yaşamıştır. Bektaşî kültürünü almış şairler, ölçüde, kafiyede, nazım biçimleri ve dilde âşık edebiyatı özelliklerini gösterirler. Dünya görüşlerini Alevî- Bektaşî kültürüne göre kavrayan bu şairler, şiirlerini mistik ve metafizik temele dayandırırlar. Alevî- Bektaşî kültürü ile kavrulan bu şairler usul, adap, erkân ve öğretisi ile şiirlerinde Alevî kültürünü işlerler. Alevî- Bektaşî şiiri, kendine has, belirli düşüncelere zenginleştirilmiş bir şiir biçimidir. Günümüzde Tokat’ta yaşayan ve Alevî- Bektaşî kültürünü yaşatmaya çalışan birçok şair mevcuttur. Geçmişte de Tokat ve çevresinde bu kültürü tanıtmaya çalışmış birçok şair yaşamıştır. Kendi zümresi içinde güçlü bir söyleyişi yakalamış bu Bektaşî şairlerden biri de, şiirlerinde Ayık Hoca mahlasını kullanan Abdullah Öğüt’ tür. Ayık Hoca, Tokat’ta yaşamış önemli bir Alevî- Bektaşî şairidir. Ayık Hoca ömrünü Tokat’ın Zile ve Turhal ilçelerinde geçirmiş, bu bölgelerde muallimlik ve Alevî Dedeliği yapmış, bölgenin kanaat önderleri arasında yer almıştır. Bu araştırma kapsamında Ayık Hoca’nın hayatı hakkında bilgiler verilmiş ve ona ait altı şiir aktarılmıştır. Mevcut araştırma, bölge için önemli bir yeri olan Ayık Hoca hakkında yapılan ilk çalışma olması bakımından önemlidir. Buna ek olarak bu araştırma Ayık Hoca vasıtası ile bölgenin Alevî- Bektaşî inancına bakış açısını yansıtması bakımından da önem arz etmektedir.

Anahtar Kelimeler

Abdullah Öğüt, Alevî- Bektaşî kültürü, Ayık Hoca, Bektaşî şair, Tokat

AYIK HOCA, A BEKTASHİ POET FROM TOKAT

Öz

Bektashi literature is one of the important branches of our Religious Folk Literature. In our history there are lots of Bektashi poets who wrote very nicely about Bektashi culture. Poets, having adapted Bektashi culture, reflect the characteristics of minstrel literature in prosody, rhyme, verse types and language. These poets who shape their philosophies according to Alevî-Bektashi culture base their poems on a mystical and metaphysical ground. Deeply touched and moved by Alevî-Bektashi culture, these poets treat Alevî-Bektashi culture with a manner, convenance and discipline. Alevî-Bektashi poetry is a type of poetry enriched with certain notions peculiar to it. Today there are many poets in Tokat who strive to keep AlevîBektashi culture alive as well as the ones who worked hard to introduce this culture in Tokat and its surrounding in the past. Abdullah Öğüt who used Ayık Hoca as a pseudonym in his poems was a very well known poet in Bektashi poets’ society. Ayık Hoca is a Bektashi-Alevî poet who lived in Tokat. Ayık Hoca spent his life in Zile and Turhal, districts of Tokat, and engaged in teaching and became an Alevî Dede and an opinion leader in the region. In this presentation the details about his life and six poems of him are shown. This research is also important in terms of its being the first study carried out on Ayık Hoca, a respectable figure of the region. In addition, this study reflects the region’s stance on the Alevî-Bektashi belief through Ayık Hoca

Anahtar Kelimeler

Abdullah Öğüt, Ayık Hoca, Alevî-Bektashi culture, Bektashi poet, Tokat

Kaynakça

• THEMA LAROUSSE. (1993). Alevî-Bektaşî Edebiyatı, İstanbul: Milliyet Yayınları.
• GÖLPINARLI, A. (1995). 100 Soruda Tasavvuf, İstanbul Gerçek Yayınları.
• OCAK, Y.A (2002). Türk Sufiliğine Bakışlar, İstanbul İletişim Yayınları.
• LEVENT, S.A. (1993). "Halk ve Tasavvufi Halk Edebiyatı", Halk Ozanlarının Sesi Dergisi, Vol 5, s.5–6.
• ÜÇER, C. (2005). ‘Tokat Örneğinden Hareketle Alevîlik Üzerine Bir Değerlendirme’,
• Hacı Bektaş Veli Dergisi, Vol 34, s. 3–4.
• KAYA, D. (2002). Folklor/Edebiyat, Vol 2, s.253-276.
• ERDİN, M. A. (1976). Suzi [Ali Özkan] Divanı (Nefesler-Denemeler). İzmir.
• ASLANOĞLU, İ (1997). Kul Himmet. İstanbul: Ekin Ajans Yayınları.
• ULU, E (1987). 100.Yılda Almus, İstanbul Acar Matbaası.
• SEVEN, Y. C. (2010). İmam Rıza Ocağı’ndan İnanç Uygulamaları, Hacı Bektaş Veli Dergisi, Vol 56, s. 357-370.