Koca Râgıb Paşa Münşeât’ında Nâdir Şah ve Caferî Mezhebi Tartışmalarına Dair Mektuplar

Yıl 2015, Sayı: 76, 55 - 78, 03.12.2015

Hasan Gültekin

Öz

18. yüzyılın önemli devlet adamlarından ve aynı zamanda şair ve yazarlarından olan KocaRâgıb Paşa, 1110/1699 yılında İstanbul’da doğmuştur. Asıl adı Mehmed olup şiirlerindeRâgıb mahlasını kullanmıştır. Bir Divan’ı ve değişik konularda kaleme aldığı yedi mensureseri ve Münşeât’ı vardır. Devlet işlerinde gösterdiği üstün başarıları ile I. Mahmud’undikkatini çekmiş ve Nâdir Şah’ın İran’da tahta çıktığı 1736 yılında başlayan Caferî mezhebigörüşmelerindeki birinci heyette görevlendirilmiştir. 1736 yılında yapılan bu görüşmelerinanlatıldığı Tahkik ve Tevfik adlı eserini de I. Mahmud’un emri üzerine kaleme almıştır.Caferî mezhebi ile ilgili görüşmeler karşılıklı heyetlerin gönderilmesi ile sonraki yıllarda dadevam etmiş fakat antlaşma sağlanamamıştır. Bu makalede, Râgıb Paşa’nın Münşeât’ındayer alan Caferî mezhebi görüşmelerine dair kaleme aldığı iki telhis, bir name-i hümayun vebir sadrazam mektubunun transkripsiyonlu metinleri verilerek tahlil edilmiştir. Tahlile göre,Nâdir Şah’ın Caferî mezhebi meselesini ve bu konuyla ilgili yazdığı mektupları, OsmanlıDevleti’ne karşı askerî bir taktik olarak kullandığı ve yapmak istediği fetihler için zamankazanmak istediği ihtimali değerlendirilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Koca Râgıb Paşa, Nâdir Şah, Caferî mezhebi, münşeât, mektup, 18. yüzyıl

LETTERS ABOUT NADIR SHAH AND DISCUSSION OF JA’FARI SECT IN THE KOCA RAGIP PASHA’S MUNSEAT

Öz

Koca Ragip Pasha is one of the most important statesmen of the 18th century and also an important poet and writer. His real name is Mehmed and he used the penname Ragib in his poems. He has a Divan and a Munseat and the seven prose works too, which he wrote on various sebjects. Thanks to his outstanding achievements in government jobs, he attracted the attention of Mahmud I. and he was assigned in the first negotiations in 1736 on the adoption of the Ja’fari sect by the Ottoman Empire. He wrote these negotiations held in 1736 in his book named Tahkik ve Tevfik on the orders of Mahmud I. Negotiations on Ja’fari sect continued in the next years, mutual delegations were sent but agreement could not be achieved. Ragip Pasha wrote two telhis and one name-i hümayun and one letter of grandvezir about discussion in Ja’fari sect. In this article, transcribed text of this letters of Ragip Pasha that are in the Munseat of Ragip Pasha has been given and analysed. According to the analysis, Ja’fari sect issue and the letters he wrote on the subject were regarded to reveal the possibility that Nadir Shah wanted to use them as a military tactic to gain time against the Ottoman Empire and the conquests he wanted to do

Anahtar Kelimeler

Koca Ragip Pasha, Nadir Shah, Ja’fari sect, munseat, letter, 18th century

Kaynakça

• ATEŞ, A. (2001). Avşarlı Nâdir Şah ve Döneminde Osmanlı-İran Mücadeleleri. Yayımlanma- mış Doktora Tezi. Süleyman Demirel Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü. Isparta.
• AYDINER, M. (2007). Râgıb paşa. TDV İslâm Ansiklopedisi. C.34, 403-06.
• BANARLI, N.S. (1971). Resimli Türk edebiyatı tarihi. İstanbul: MEB Yayınları.
• DEMİRBAĞ, Ö. (1999). Koca Râgıb Paşa ve Dîvân-ı Râgıb. Yayımlanmamış Doktora Tezi. 100.Yıl Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü. Van.
• DJAFAR-POUR, A. (1977). Nâdir Şah Devri’nde Osmanlı-İran Münâsebetleri. Yayımlanma- mış Doktora Tezi. İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü. İstanbul.
• GİBB, H. (1999). Osmanlı şiiri tarihi. çev: Ali Çavuşoğlu. Ankara: Akçağ Yayınları.
• GÜLTEKİN, H. (2007). Türk Edebiyatında İnşâ: Tarihî Gelişim, Kuram, Sözlük ve Metin. Yayımlanmamış Doktora Tezi. Hacettepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü. Ankara.
• GÜLTEKİN, H. (2013). Nâbî-Zeyl-i siyer-i nebevî. İstanbul: Zepros Yayınları.
• GÜLTEKİN, H. (2015). Koca Râgıb paşa’dan Nâdir şah’ın nedimi mirza Zeki’ye cevâb-nâ- me. The Journal of Academic Social Science Studies. Autumn II, 38: 61-70.
• İZGÖER, A.Z. (2003). Tahkik ve tevfik Osmanlı-İran diplomatik münasebetlerinde mezhep tartışmaları. İstanbul: Kitabevi Yayınları.
• KAFA, Ö. (2000). Koca Râgıb Paşa ve Azmi-zâde Hâleti’nin Münşeâtları Üzerine Mukayeseli bir Sentaks İncelemesi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Trakya Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü. Edirne.
• KARADENİZ, Y. (2015). Safevi tarikatinin seyidliği ve Şiiliği meselesi. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Velî Araştırma Dergisi. 75: 15-28.
• KARAHAN, A. (1993). Vefatının yıl dönümünde şâir-sadrâzam Koca Râgıb paşa. Türkiye Gazetesi. s.13, 28 Nisan.
• LAMARTİNE, A. (1992). Sona doğru (Türkiye tarihi), Tercüman 1001 Temel Eser. çev: M. R. Uzmen. İstanbul: Kervan Kitap.
• ORHONLU, C. (1970). Osmanlı tarihine âid belgeler-TELHÎSLER (1597-1706). İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları.
• ÖZCAN, A. (2006). Nâdir şâh. TDV İslâm Ansiklopedisi. 32: 276-77.
• PAKALIN, M.Z. (1993). Osmanlı tarih deyimleri ve terimleri sözlüğü. İstanbul: MEB Yayın- ları.
• SAHİLLİOĞLU, H. (2004). Koca Sinan paşa’nın telhisleri. İstanbul: IRCICA.
• SOYSAL, F. (2006). Koca Râgıb Paşa’nın Farsça Manzumeleri (metin-çeviri-yorum). Yayım- lanmamış Yüksek Lisans Tezi. 100. Yıl Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü. Van.
• UZUN, F.Ç. (2000). Belgrad Hakkında Râgıb Paşa’ya Ait Bir Risâle: Fethiyye-i Belgrad (1739). Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Sakarya Ünivesitesi, Sosyal Bilimler Ens- titüsü. Sakarya.
• ÜÇER, C. (2015). Alevîliğin yanlış algılanması: Muharrem uygulamaları örneği. Türk Kültü- rü ve Hacı Bektaş Velî Araştırma Dergisi. 74: 45-76.
• YORULMAZ, H. (1989). Koca Râgıb Paşa Divanı. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. İs- tanbul Üniversitesi. Sosyal Bilimler Enstitüsü. İstanbul.
• YORULMAZ, H. (1990). Şâir ve devlet adamı Koca Râgıb paşa. Tarih ve Toplum. LXXIX: 39-46.