NİYÂZÎ-İ MISRÎ’NİN TASAVVUF ve EHL-İ BEYT ANLAYIŞI

Yıl 2015, Sayı: 76, 147 - 164, 03.12.2015

Eşref Doğan Hasan Çelik

Öz

Türk tasavvuf şiirinin Yunus Emre’den sonra en büyük temsilcilerinden biri olarak kabuledilen Niyâzî-i Mısrî, 1618’de Malatya’nın Soğanlı Köyü’nde doğmuş ve 1694 yılında LimniAdası’nda Hakk’a yürümüştür. Niyâzî-i Mısrî Hazretlerinin Malatya’da başlamış olan eğitimhayatı, Irak ve Mısır dâhil olmak üzere geniş bir coğrafyayı kapsamıştır. Hakeza tasavvufi hayatıda Halvetilikten Kadiriliğe kadar birden çok tasavvufi zümrelere intisap etmesiyle şekillenmiştir.Tasavvuf eğitiminin bir bölümünü Mısır’da almış olması nedeniylede “Mısrî”mahlasıyla anılmıştır. Tasavvufi görüşleriyle yaşadığı çağı aşabilmiş bir mutasavvıf olan MısrîHazretleri, Osmanlı Devleti’nin idarecilerinin de dikkatlerini kendi üstünde toplayabilmiştir.Ancak bunun pekte olumlu neticeler doğurmadığını, Niyâzî-i Mısrî Hazretlerinin sürgünlerdegeçen yıllarından anlayabiliyoruz. O, övgüyle bahsettiği ve uğrunda sürgünler gördüğüHz. Muhammed s.a.v. ’e ve O’nun kutlu Ehl-i Beyt’ine “aşk” ve “sıdk” ile bağlanmayı terketmemiştir. İşte bu çalışma, İrfân Sofraları’nın da sahibi Hz. Pir Niyâzî-i Mısrî’nin gönül dünyasındanEhl-i Beyt’e duyduğu “muhabbet”ten damlaları ve tasavvuf sofrasından lokmalarıbilimsel zemine taşımayı amaç edinmektedir.

Anahtar Kelimeler

Niyâzî-i Mısrî, Ehl-i Beyt, Tasavvuf, İslam

NİYAZÎ-İ MISRÎ’S TASAVVUF ISLAMIC MYSTICSSM AND AHL- AL BAYT UNDERSTANDING

Öz

Niyazi-i Mısrî, who is considered as the greatest representatives of Islamic mysticism after Yunus Emre, was born in Soğanlı village of Malatya in 1618 and passed away in Limni Island in 1694. Niyazi-i Mısrî’s educational life, which began in Malatya, spreaded over a wide geography, containing Iraq and Egypt. His mystic life was formed by initiating joining several mystical goups from Kadirî to Halvetî dervish orders. Niyazi-i Mısrî, who managed to pass over the century with his mystical points of view, was able to interest governors of Ottoman empires, too. But we can understand from his exhile years that the interest he had cought didn’t cause positive results at all. He never lost his faithfulness with love Aşk and Faith Sıdk to Prophet Mohammad, he mentioned him with praise and exiled for the sake of him, and his family members Ahl-el Bayt . This study aims at presenting the fondness Muhabbet-Deep Love drops from the love that Hz. Pir Niyazî-i Mısrî felt for Ahl-al bayt and from the Sofra low round dining table of İslamic Mysticism

Anahtar Kelimeler

Niyâzî-i Mısrî, Ahl al-Bayt, Sufism, Islam

Kaynakça

• ALTINOK, B.Y. (2001). “Ehl-i Beyt ve Türkler”. Gazi Üniversitesi Türk Kültürü ve Hacı Bek- taş Velî Araştırma Dergisi. Ankara: S.18, ss. 205-213.
• ALTINOK, (Hazl.) B.Y. (2008). Hızırnâme. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• AŞKAR, M. (1998). Niyâzî-i Mısrî ve Tasavvuf Anlayışı. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• AŞKAR, M. (2007). “Niyâzî-i Mısrî”. TDVİA. Cilt 33, ss. 166-169. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• ATEŞ, (Hazl.) S. (2014). Mevâidu’l-İrfân ve Avâidu’l-İhsan: İrfân Sofraları. Malatya: İnönü Üniversitesi Niyâzî-i Mısrî Araştırma ve Uygulama Merkezi Yayınları.
• CANPOLAT, C. (2012). Osmanlı Belgelerinde Aleviler Hakkında İdam ve Sürgün Fermanları. İstanbul: Markiz Yayınları.
• CANATAN, K. (2012). “Türkiye’nin İsim Haritasının Temeli Olarak Ehl-i Beyt Sevgisi”. Gazi Üniversitesi Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Velî Araştırma Dergisi. Ankara: S.62, ss. 213-236.
• ÇAVUŞOĞLU, S. (2001). “Kâdızadeliler”. TDVİA. Cilt 24, ss. 100-102. Ankara: Türkiye Di- yanet Vakfı Yayınları.
• ÇETİNKAYA, N. (2004). Kızılbaş Türkler. İstanbul: Kum Saati Yayınları.
• DOĞAN, E. ve ÇELİK, H. (2014). “Alevi Sünni Bütünleşmesinin Önündeki Engeller: Ta- rihsel Yanlış Algılamalar”. Hitit Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. Çorum: Yıl 7, Sayı 1, ss. 121-138.
• DEMİRLİ, E. (2007). “Niyâzî-i Mısrî”. TDVİA. Cilt 33, s. 169. Ankara: Türkiye Diyanet Vak- fı Yayınları.
• EĞRİ, O. (2014). İlimden İrfâna Nehirden Ummâna Alevilik Bektaşilik. İstanbul: Şah-ı Mer- dan Yayınları.
• ERÖZ, M. (2014). Türkiye’de Alevilik Bektâşilik. İstanbul: Ötüken Neşriyat.
• ERDOĞAN, K. (1998). Niyâzî-i Mısrî Divânı. Ankara: Akçağ Yayınları.
• KARA, M. (1994). Niyâzî-i Mısrî. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• LOWRY, W.H. (2011). Historical Vestiges of Niyâzi Mısrî’s Presence on the Island of Limnos (Niyâzi Mısrî’nin Limnos Adası’nda Bulunan Tarihi İzleri). İstanbul: Bahçeşehir Üniversitesi Yayınları.
• MEMİŞOĞLU, E. (2003). Ehl-i Beyt Aşkı ve Niyâzî-i Mısrî. Ankara: İmaj Yayıncılık.
• MERAL, (Hazl.) A. (2012). Risâle-i Haseneyn (Hazret-i Pîr Muhammed Niyâzî-i Mısrî). İs- tanbul: Revak Kitabevi.
• MERAL, (Hazl.) A. (2015). Vahdetnâme (Hazret-i Pîr Muhammed Niyâzî-i Mısrî). İstanbul: Revak Kitabevi.
• ÖZ, B. (1995). Alevilikle İlgili Osmanlı Belgeleri. İstanbul: Can Yayınları.
• ÖZTÜRK, Y. N. (2013). Kur’an-ı Kerim Meali. İstanbul: Yeni Boyut Yayınları.
• SELMAN, (Hazl.) A.M. ve SÜMBÜL, A. (2011). Mısrî Niyâzî Dîvânı. İstanbul: Şemseddin Yeşil Kitabevi.
• TANRIKORUR, Ş.B. (2004). “Mevleviyye”. TDVİA. Cilt 29, ss. 468-475. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• TATCI, (Hazl.) M. (2011). Burc-ı Belâda Bir Merd-i Hudâ: Niyâzî-i Mısrî. İstanbul: H Ya- yınları.
• TATCI, (Hazl.) M. (2014). Limnili Şeyh Abdî-i Siyâhî: Limni’de Sürgün Bir Velî (Niyâzî-i Mısrî’nin Hatıraları). İstanbul: H Yayınları.
• TATCI, (Hazl.) M. ve ÖZAY, İ. (2014). Niyâzî-i Mısrî Dîvânı Şerhi. İstanbul: H Yayınları.
• TATCI, (Hazl.) M. (2015). Niyâzî-i Mısrî Halvetî: Dîvân-ı İlâhiyât. İstanbul: H Yayınları.
• UZUNÇARŞILI, İ. H. (1988). Osmanlı Devleti Teşkilâtında Kapukulu Ocakları. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• ÜNLÜ, İ. (2008). Ehli Beyt Ocağı Alevilik. İstanbul: Bilge Matbaacılık.
• YAMAN, A. (2012). Alevilik ve Kızılbaşlık Tarihi. İstanbul: Nokta Kitap Yayınları.