16. YÜZYIL ÖNCESİNDE DİMETOKA, KIZIL DELİ VE BALABANLILAR

Yıl 2010, Sayı: 53, 191 - 314, 25.01.2013

Vatan Özgül

Öz

Dimetoka; Bizans, Osmanlı ve Alevi-Bektaşi tarihi açısından önemli mekânlardan biridir. Bunun yanı sıra Kızıl Deli ile özdeşleşmiş bir yer adıdır. Günümüzde Erzincan-Tunceli- Erzurum-Malatya sınırları içinde yaşayan Balaban Aşireti açısından da önem arz eden bir yerdir. Balabanlıların sözlü tarih geleneği içinde en başta vurgulanan bu yer, Balabanlıların Anadolu’ya göçmeden önce yaşadıkları mekân adı olarak zikredilmektedir. Balabanlılardan başka Dimetoka’dan geldiğini söyleyen bir başka topluluk bulunmamaktadır. Bu saptama Balabanlıları ilginç ve farklı kılmaktadır. Yaklaşık 4 yıl önce derlediğimiz bir sözlü tarih bilgisi bize, Balaban-Dimetoka bağlamını daha derinlemesine irdelemeye sürükleyen bir yapı sunmaktaydı. Balaban Aşireti’nin merkez köyü olan Pınarlıkaya’da Hınzoru büyüyen 1917 doğumlu Kahraman Özgül, günümüzde Kureyş Ocağı talibi olan Balabanlıların, geçmişte Kızıl Deli talibi olduğu bilgisini aktarmaktadır. Malatya’daki ve Dimetoka’daki Kızıl Deli kültlerinde mevcudiyetinden bahsedilen iki farklı ocak ve iki farklı tekke olgularından hareketle Kızıl Deli’nin tarihsel şahsiyet olarak saptanması noktasında önemli ve dikkat çekici sonuçlar elde edilmiştir. Yine bu bağlamda Balabanlıların tarihine ışık tutabilecek bazı bulgular elde edilmiştir. Genel görüşün aksine Seyyid Ali ile Kızıl Deli’nin farklı şahsiyetler olabileceğine yönelik değerlendirmelere ulaşılmıştır. Son olarak 16. yüzyıl öncesi tüm Dimetoka köyleri irdelenmiş ve liste hâlinde sunulmuştur. Anahtar Kelimeler: Dimetoka, Malatya, Tenci, İriağaç, Aydın, Birgi, Alaşehir, Konya, Karaisalı, Kızıl Deli, Seyyid Ali Sultan, Ali Seydi, Balaban, Balabanlı, Balabanlar, Savcı Bey, Savcıoğlu, Fetret Devri, Peçenek, Kuman, Kıpçak, Pavlos, Bogomil.

Anahtar Kelimeler

Dimetoka, Malatya, Tenci, İriağaç, Aydın, Birgi, Alaşehir, Konya, Karaisalı, Kızıl Deli, Seyyid Ali Sultan, Ali Seydi, Balaban, Balabanlı, Balabanlar, Savcı Bey, Savcıoğlu, Fetret Devri, Peçenek, Kuman, Kıpçak, Pavlos, Bogomil.

DIDYMOTEICHO, KIZILDELI AND BALABANS BEFORE 16. CENTURY

Öz

Didymoteicho is one of the significant places for Byzantium, Ottoman and Alevi-Bektaschi history. It is also a dedicated toponimical word for Kizil Deli. Besides it has also importance regarding Balaban tribe, living at Erzincan, Tunceli, Erzurum and Malatya provinces nowadays. This is the land highligthed in Balabans oral history tradition as the place of Balabans before they have migrated to Anatolia. There is no other community than Balabans saying that they are Didymoteicho origined. That makes Balabans unique and interesting. The oral history information those I have collected, urged me to go into deep for BalabanDidymoteicho concept. Kahraman Özgül born in 1917 at Hınzoru Pınarlıkaya village in Erzincan-the central village of Balaban tribe-was my source of oral histroy information, He told me that Balabans were disciples of Kizil Deli before Kureyş Ocağı Lodge times. Regarding the information of oral history collected at Malatya and Didymoteicho about the two differing cults and dervish lodges; valuable and remarkable informations gathered about Kizil Deli itself. The acquired evidences can also enlighten the Balaban history as well. Contrary to generic opinion, we have deduced that Seyyid Ali and Kizil Deli are indeed different persons. In the same aspect, whole Didymoteicho villages are studied and presented as a list at the end of the article.

Anahtar Kelimeler

Didymoteicho, Malatya, Tenci, Iriagac, Aydin, Birgi, Alasehir, Konya, Karaisalı, Kizil Deli, Seyyid Ali Sultan, Ali Seydi, Balaban, Balabanli, Balabanlar, Balabans, Savci Bey, Savcioglu, Fetret Devri (Ottoman Civil War of 1402 - 1413), Patzinaks, Cumans, Kypcaks, Paulicians, Bogomils

Kaynakça

• 75 NUMARALI GELİBOLU LİVASI MUFASSAL TAHRİR DEFTERİ (925/1519) (2009): yay. Ahmet Özkılınç - Ali Coşkun - Abdullah Sivridağ - Murat Yüzbaşıoğlu, Ankara, Başbakanlık Osmanlı Arşivi Yayını.
• 166 NUMARALI MUHASEBE-İ VİLAYET-İ ANADOLU DEFTERİ (937/1530) (1995): yay. Ahmet Özkılınç - Ali Coşkun - Mustafa Karazeybek - Abdullah Sivridağ - Murat Yüzbaşıoğlu, Ankara, Başbakanlık Osmanlı Arşivi Yayını.
• 167 NUMARALI MUHASEBE-İ VİLAYET-İ RUM-İLİ DEFTERİ I (937/1530) (2003): yay. Ahmet Özkılınç - Ali Coşkun - Abdullah Sivridağ - Murat Yüzbaşıoğlu, Ankara, Başbakanlık Osmanlı Arşivi Yayını.
• 370 NUMARALI MUHASEBE-İ VİLAYET-İ RUM-İLİ DEFTERİ (937/1530) I (2001): yay. Ahmet Özkılınç - Ali Coşkun - Abdullah Sivridağ - Murat Yüzbaşıoğlu, Ankara, Başbakanlık Osmanlı Arşivi Yayını.
• 370 NUMARALI MUHASEBE-İ VİLAYET-İ RUM-İLİ DEFTERİ (937/1530) II (2002): yay. Ahmet Özkılınç - Ali Coşkun - Abdullah Sivridağ - Murat Yüzbaşıoğlu, Ankara, Başbakanlık Osmanlı Arşivi Yayını.
• ACAROĞLU, M. Türker (2006): Bulgaristan’da Türkçe Yer Adları Kılavuzu, Ankara, Türk Tarih Kurumu Yayını.
• ADIM ADIM TÜRKİYE YOL ATLASI/REHBER (2008): ed. Murat Önay, İstanbul, Mepmedya Yayını.
• AFYONCU, Erhan (2007): Tanzimat Öncesi Osmanlı Tarihi Araştırma Rehberi, İstanbul, Yeditepe Yayını.
• AKIN, Himmet (1968): Aydın Oğulları Tarihi Hakkında Bir Araştırma, Ankara, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Yayını.
• AKSÜT, Hamza (2004): “Ali Seydi ve Seyit Ali Ocakları”, Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, Gazi Üniversitesi Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Merkezi Yayını, 34, 89-101.
• AKTEPE, M. Münir (1949): Osmanlı Türkleri’nin Rumeli’ye Yerleşmeleri, yayımlanmamış Doktora Tezi, İstanbul, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tarih Bölümü. ALİ Kemali, (1932): Erzincan Tarihi, Resimli Ay Matbaası
• ANONİM OSMANLI KRONİĞİ (2000): Anonim Osmanlı Kroniği (1299-1512), haz. Necdet Öztürk, İstanbul, Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı Yayını.
• ANZERLİOĞLU, Yonca (2003), Karamanlı Ortodoks Türkler, Ankara, Phonix Yayınevi.
• ARMAĞAN, A. Munis (2006): Asya’dan Anadolu’ya Türklerin Anı Defteri, Tire-İzmir.
• ARNAKIS, G. Georgiades (1951): “Gregory Palamas among the Turks and Documents of His Captivity as Historical. Sources”, Speculum, 26/1, 104-118.
• AŞIKPAŞAZADE (2003): Osmanoğulları’nın Tarihi, çev. Kemal Yavuz - M. A. Yekta Saraç, haz. Hayati Develi - Samih Rifat, İstanbul, K Kitaplığı Yayını.
• AVCI, Ali Haydar (2008): “Pir Sultan Abdal Ocağı”, Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, Gazi Üniversitesi Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Merkezi Yayını, 46, 77-96.
• AYDIN, Ayhan (2007): “Kızıl Deli Sultan Ocağı Dedeleri ile Söyleşiler”, http://www.kizildelisultan. com/index.php?option=com_content&task=view&id=424&Itemid=9, 04 Aralık 2007.
• AYÖNÜ, Yusuf (2009): Katalanların Anadolu ve Trakya’daki Faaliyetleri (1302-1311), İzmir, Ege Üniversitesi Yayını.
• BABINGER, Franz (1944): Beitrage Zur Fruhgeschichte Der Turkenherrschaft In Rumelien (14-15 Jahrhundert), Munich, George D. W. Callwey.
• BABINGER, Franz (1957): “Dawud Celebi, Ein Osmanischer Thronwerber Des 15. Jahrhunderts”, Aufsatze und Abhandlungen zur Geschichte Südosteuropas und Der Levante, Cilt 1, Südosteuropa-Verlagsgesellschaft m.b.H., (München, 1962), 329-339 (Aus: SüdostForschungen, München, 1957, XVI, 291-311)
• BABINGER, Franz (2000): Osmanlı Tarih Yazarları ve Eserleri, çev. Coşkun Üçok, Ankara, Kültür Bakanlığı Yayını.
• BABINGER, Franz (2003): Fatih Sultan Mehmed ve Zamanı, çev. Dost Körpe, İstanbul, Oğlak Yayını.
• BALABAN, Mehmet (1998): Balaban Aşireti Soy Seceresi, İstanbul.
• BALIVET, Michel (2009): Bizans ve Osmanlı, çev. Nedim Demirtaş, İstanbul, Alkım Yayını.
• BALTA, Evangelia (2009): “Serez”, TDV İslâm Ansiklopedisi, Cilt 36, İstanbul, TDV Yayını.
• BARKAN, Ömer Lütfi (1942): “İstila Devirlerinin Kolonizatör Türk Dervişleri ve Zaviyeler”, Vakıflar Dergisi, 2, 279-386.
• BAŞAR, Fahameddin (1995): “Fetret Devri”, İslâm Ansiklopedisi, Cilt 12, İstanbul, TDV Yayını.
• BATTAL-NAME (2006): haz. Necati Demir - Mehmet Dursun Erdem, Ankara, Hece Yayını.
• BELDICEANU-STEİNHERR, Irene (1999): “Osmanlı Tahrir Defterlerinde Seyyid Ali Sultan: Heterodoks İslam’ın Trakya’ya Yerleşmesi”, Sol Kol: Osmanlı Egemenliğinde Via Egnatia (1380- 1699), çev. Özden Arıkan-Ela Gültekin-Tülin Altınova, ed. Elizabeth A. Zachariadou, İstanbul, Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• BERTRANDON DE LA BROQUIERE (2000): Bertrandon de la Broquiere’in Denizaşırı Seyahati, ed. Ch. Schefer, çev. İlhan Arda, yay. Muhittin Salih Eren, İstanbul, Eren Yayını.
• BIÇAKÇI, İsmail (2003): Yunanistan’da Türk Mimari Eserleri, İstanbul, IRCICA Yayını.
• BİRDOĞAN, Nejat (1999): “Seyyid Ali Sultan (Kızıl Deli)”, I. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Sempozyumu Bildirileri (22-24 Ekim 1998), Ankara, Gazi Üniversitesi Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Merkezi Yayını.
• CANTACUZENUS, Ioannes (1831): Historiarum Libri IV, Vol. II, ed. L. Schopen, Bonnae, Impenis Ed. Weberi.
• ÇAĞATAY, Neşet (1978): “Sultan Murad Hüdavendigar Adına Düzenlenmiş Bir Vakfiye”, Ankara, Vakıflar Dergisi, XII, 7-14.
• ÇERİBAŞ, Mehmet (2007): “Kütahya Seyit Ali Sultan Ocağında (Çamlıca Ve Aydoğdu Köyleri) Kültler Ve Bu Kültlere Bağlı İnanç Ve Uygulamalar”, 2. Uluslararası Türk Kültür Evreninde Alevilik ve Bektaşilik Bilgi Şöleni Bildiri Kitabı, 2. Cilt, ed. Dr. Filiz Kılıç & Tuncay Bülbül, Ankara, Gazi Üniversitesi Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Merkezi Yayını.
• DANİŞMEND, İsmail Hami (1947): İzahlı Osmanlı Tarihi Kronolojisi, Cilt 1, İstanbul, Türkiye Yayınevi.
• DARKOT, Besim (1997): “Serez”, M.E.B. İslam Ansiklopedisi, Cilt 10, Eskişehir, M.E.B. Yayını.
• DELİBALTA, A. Mehmet (2001a): “Dimetoka (5) Dimetoka Çevresi Köy Adları”, Evlad-ı Fatihan Dergisi, Haziran 2001, 3/29, 24-25.
• DELİBALTA, A. Mehmet (2001b): “Evliya Çelebi Seyahatnamesi’nde Batı Trakya (4)”, Evlad-ı Fatihan Dergisi, Aralık 2001, 4/34, 20-21.
• DELİLBAŞI, Melek (1989): Johannis Anagnostis: Selanik (Thessaloniki)’in Son Zaptı Hakkında Bir Tarih, Ankara, Türk Tarih Kurumu Yayını.
• DEMİR, Aydın - AKTAŞ, Ali (2007): “Sakarya-Pamukova Paşalar Köyü’nde Karaca Ahmet Sultan Türbesi”, 2. Uluslararası Türk Kültür Evreninde Alevilik ve Bektaşilik Bilgi Şöleni Bildiri Kitabı, 2. Cilt, ed. Dr. Filiz Kılıç & Tuncay Bülbül, Ankara, Gazi Üniversitesi Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Merkezi Yayını.
• DE VILLEHARDOUIN, Geoffroi - DE VALANCIENNES, Henri (2008): IV. Haçlı Seferi Kronikleri, çev: Ali Berktay, İstanbul, İş Bankası Yayını.
• DEMİRCAN, Hüsnü (1993): Orhan Gazi ve Gregory Palamas, yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Tarih Anabilim Dalı.
• DEMİRCAN, Hüsnü (2000): Osmanlı Klasik Dönemi Biga Tarihi, yayımlanmamış Doktora Tezi, Ankara, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Tarih Anabilim Dalı.
• DERLEME SÖZLÜĞÜ (1993): Türkiye’de Hâlk Ağzından Derleme Sözlüğü, Ankara, Türk Dil Kurumu Yayını.
• DEVELİOĞLU, Ferit (1998): Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lugat, yay. Aydın Sami Güneyçal, Ankara, Aydın Kitabevi Yayını.
• DUKAS, Mikhael (2008): Tarih Anadolu ve Rumeli 1326-1462, çev. Bilge Umar, İstanbul, Arkeoloji ve Sanat Yayını.
• DÜSTURNAME-İ ENVERİ (2003): Fatih Devri Kaynaklarından Düsturname-i Enveri Osmanlı Tarihi Kısmı (1299-1466), haz. Necdet Öztürk, İstanbul, Kitabevi Yayını.
• ERSAL, Mehmet (2005): Isparta İli Senirkent İlçesi Uluğbey Beldesinde Alevilik, yayımlanmış Yüksek Lisans Tezi, Manisa, Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Türk Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı.
• ERSAL, Mehmet (2009): Alevi İnanç - Dede Ocakları Üzerine Bir Örneklem: Veli Baba Sultan Ocağı, ed. Coşkun Kökel, Köln, Alevi-Bektaşi Kültür Enstitüsü Yayını. FERİDUN AHMED BEY (1849/1850): Münşeât-ı Selâtin, Cilt 1.
• GAZAVAT-I SULTAN MURAD B. MEHEMMED HAN (1989): İzladi ve Varna Savaşları (1443-1444) Üzerine Anonim Gazavatname, yay. Hâlil İnancık - Mevlüd Oğuz, Ankara, Türk Tarih Kurumu Yayını.
• GOURIDIS, Athanasios I. (2006): Didymoteicho - An Unknown Capital, Komotini. (GOURIDIS, Athanasios I. (2006): Dimetoka - Bilinmeyen Bir Başkent, Gümülcine; Γουρίδης, Αθανάσιος Ι. (2006), Διδυµότειχο, µια αγνωστη πρωτευουσα, Κοµοτηνή)
• GÖKBİLGİN, M. Tayyib (1952): XV. ve XVI. Asırlarda Edirne ve Paşa Lisası, Vakıflar-MülklerMukataalar, İşaret Yayınları (Tıpkı Basım: 2007).
• GÖKBİLGİN, M. Tayyib (1997): “III. Savcı Bey”, M.E.B. İslam Ansiklopedisi, Cilt 10, Eskişehir, M.E.B. Yayını.
• GREKÇE ANONİM OSMANLI TARİHİ (1973): 16. Asırda Yazılmış Grekçe Anonim Osmanlı Tarihi Giriş ve Metin (1373 - 1512), yay. Şerif Baştav, Ankara, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi Yayını
• GÜZEL, Abdurrahman (1999): Abdal Musa Velâyetnamesi, Ankara, Türk Tarih Kurumu Yayını.
• HADİDİ (1991): Tevarih-i Ali Osman (1299-1523), haz. Necdet Öztürk, İstanbul, Marmara Üniversitesi Yayını.
• HÂLÂÇOĞLU, Yusuf (2009): Anadolu’da Aşiretler, Cemaatler, Oymaklar (1453-1650), Ankara, Türk Tarih Kurumu Yayını.
• HAMMER, Joseph Von (2010): Büyük Osmanlı Tarihi, yay. Mümin Çevik, 1. Cilt, İstanbul, Milliyet Gazetesi Yayını.
• HAMILTON, Janet - Hamilton, Bernard - Stoyanov, Yuri (1998): Christian Dualist Heresies in The Byzantine World c. 650– c. 1450, Manchester and New York, Manchester University Press.
• HEZARFEN, Ahmet (2006): Tarihi Belgeler Işığında Kızıl Deli Sultan (Seyit Ali Sultan) Dergâhı, İstanbul, Cem Vakfı Yayını.
• HİCRİ 835 TARİHLİ SURET-İ DEFTER-İ SANCAK-İ ARVANİD (1987): yay. Hâlil İnalcık:, Ankara, Türk Tarih Kurumu Yayını.
• HİCRİ 859 TARİHLİ SURET-İ DEFTER-İ SANCAK-İ TIRHÂLÂ I (2001): yay. Melek Delilbaşı - Muzaffer Arıkan, Ankara, Türk Tarih Kurumu Yayını.
• HOCA SADETTİN EFENDİ (1992a): Tacü’t-Tevarih I, haz. İsmet Parmaksızoğlu, Ankara, Kültür Bakanlığı Yayını.
• HOCA SADETTİN EFENDİ (1992b): Tacü’t-Tevarih II, haz. İsmet Parmaksızoğlu, Ankara, Kültür Bakanlığı Yayını.
• İBN BATTUTA (2004): İbn Battuta Seyahatnamesi I, çev. A. Sait Aykut, İstanbul, Yapı Kredi Yayını.
• İDRİS-İ BİTLİSİ (2008a): Heşt Bihişt, haz. Mehmet Karataş - Selim Kaya - Yaşar Baş, 1. Cilt, Ankara, Betav Bitlis Eğitim ve Tanıtma Vakfı Yayını.
• İDRİS-İ BİTLİSİ (2008b): Heşt Bihişt, haz. Mehmet Karataş - Selim Kaya - Yaşar Baş, 2. Cilt, Ankara, Betav Bitlis Eğitim ve Tanıtma Vakfı Yayını.
• İNALCIK, Hâlil (1993): “Edirne’nin Fethi”, Edirne-Edirne’nin 600. Fethi Yıldönümü Armağan Kitabı, Ankara, Türk Tarih Kurumu Yayını.
• İNALCIK, Hâlil (1995): Fatih Devri Üzerine Tetkikler ve Vesikalar I, Ankara, Türk Tarih Kurumu Yayını.
• İNALCIK, Hâlil (2006): “Murad I”, TDV İslam Ansiklopedisi, Cilt 31, İstanbul, TDV Yayını.
• İNALCIK, Hâlil (2007): “Osman I”, TDV İslam Ansiklopedisi, Cilt 33, İstanbul, TDV Yayını.
• İNALCIK, Hâlil (2009): “Osmanlı Sultanı Orhan, (1324-1362) Avrupa’da Yerleşme”, Belleten Dergisi, Türk Tarih Kurumu Yayını, 266, 77-107
• JORGA, Nicolae (2005): Osmanlı İmparatorluğu Tarihi, çev. Nilüfer Epçeli, Cilt 1, İstanbul, Yeditepe Yayını.
• KAPLANOĞLU, Raif (2000): Osmanlı Devleti’nin Kuruluşu, Bursa, Avrasya Etnoğrafya Vakfı Yayını.
• KASTRITSIS, Dimitris J. (2007): The Sons of Bayezid - Empire Building and Representation in the Ottoman Civil War of 1402-1413, Leiden-Boston, Brill.
• KAVAK, Ahmet (2006): Menkibelerle Seyyid Ali Sultan (Kızıl Deli) Dimetoka Kazasındaki Dergahı, Komotini (Gümülcine), Paratiritis Matbaası.
• KAYAPINAR, Levent (2004): “Osmanlı Uç Beyi Evrenos Bey Ailesinin Menşei, Yunanistan Coğrafyasındaki Faaliyetleri ve Eserleri”, Abant İzzet Baysal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 8, 133-142
• KAYGUSUZ, İsmail (2008): Abdal Musa Sultan ve Velâyetnamesi-Kaygusuz Abdal Pendnamesi, İstanbul, Karacaahmet Sultan Derneği Yayını.
• KAZANCIGİL, Ratip (2003): “Mihnetkeşan ve Rüstem Baba Dergâhı”, Yöre Dergisi, 37/38, 19-26.
• KIEL, Machiel (1994): “Dimetoka”, TDV İslam Ansiklopedisi, Cilt 9, İstanbul, TDV Yayını.
• KIEL Machiel (2002): “Kavala”, TDV İslâm Ansiklopedisi, Cilt 25, İstanbul, TDV Yayını.
• KIEL, Machiel (2009): “The Incorparation of The Balkans into The Ottoman Empire, 1353- 1453”, The Cambrige History of Turkey, Volume I, Byzantium to Turkey 1071-1453, ed. Kate Fleet, Cambrige, Cambrige University Press.
• KOFOĞLU, Sait (1993): XIII-XV. Yüzyıllar Güney-Batı Anadolu Tarihi Hamid Oğulları Beyliği, yayımlanmamış Doktora Tezi, İstanbul, Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Tarih Ana Bilim Dalı Ortaçağ Tarihi Bilim Dalı.
• KOMMENA, Anna (1996): Alexiad-Anadolu’da ve Balkan Yarımada’sında İmparator Alexias Kommenos Dönemi’nin Tarihi-Malazgirt’in Sonrası, çev. Bilge Umar, İstanbul, İnkılâp Yayınevi.
• KOSTENEÇKİ, Konstantin (2008): Stefan Lazareviç-Yıldırım Bayezid’in Emrinde Bir Sırp Despotu, haz. Hüseyin Mevsim, İstanbul, Kitap Yayınevi
• KÖY KÖY TÜRKİYE YOL ATLASI (2003): ed. Yücel Yaman, İstanbul, İki Nokta Bilişim Yayını.
• KÖYLERİMİZ (1933): Köylerimiz-Köy Kanunu Tatbik Olunan ve Olunmayan Köy İsimlerini Alfabe Sırasıyla Gösterir, İstanbul, Dâhiliye Vekâleti Mahâlli İdareler Umum Müdürlüğü Yayını.
• KURAT, Akdes Nimet (1937): Peçenek Tarihi, İstanbul.
• KUREŞANLI SEYYİD KEKİL, (1993 ?): Peygamberler İle Seyyidlerin Şecereleri ve Aşiretlerin Tarihi, Köln-Almanya.
• LIAKOPOULOS, Georgios C. (2002): The Ottoman Conquest of Thrace Aspects of Historical Geography, yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara, Bilkent Üniversitesi Tarih Bölümü.
• LOWRY, Heath W. (2009): Osmanlıların Ayak İzlerinde-Kuzey Yunanistan’da Mukaddes Mekânlar ve Mimari Eserleri Arayış Yolculukları, çev. Hakan Girginer - Şebnem Giriner, İstanbul, Bahçeşehir Üniversitesi Yayını.
• LOWRY, Heath W. (2010): Erken Dönem Osmanlı Devleti’nin Yapısı, çev. Kıvanç Tanrıyar, İstanbul, Bilgi Üniversitesi Yayını.
• LOWRY, Heath W. - ERÜNSAL, İsmail E. (2010): Yenice-i Vardar’lı Evrenos Hanedanı: Notlar ve Belgeler, çev. Aynur [Evrenosoğlu] Onbaşıoğlu - Kıvanç Tanrıyar, İstanbul, Bahçeşehir Üniversitesi Yayını.
• MAHMUT EL-KAŞGARİ (2007): Divanü Lugati’t Türk, çev. Serap Tuba Yurtsever - Seçkin Erdi, İstanbul, Kabalcı Yayını.
• MAVROMMATIS, Giorgos (2005): “Monuments and Communities: Bektashism in Greece of the 20th century”, Uluslar Arası Bektaşilik ve Alevilik Sempozyumu I - Bildiriler ve Müzakereler 28-30 Eylül 2005, Isparta, Süleyman Demirel Üniveristesi İlahiyat Fakültesi Yayını.
• MELIKOFF-SAYAR, Irene (1954): Le Destan D’Umur Pacha (Düsturname-i Enveri), Paris, Presses Universitaires De France.
• MÜNECCİMBAŞI AHMED B. LÜTFULLAH, (2001): Selçuklular Tarihi II - Anadolu Selçukluları ve Beylikler, Yay. Ali Öngül, İzmir, Akademi Kitabevi Yayını.
• MEHMED NEŞRİ (1995): Kitab-ı Cihan-Nüma Neşri Tarihi, yay. Faik Reşit Unat - Mehmed A. Köymen, Cilt 1, Ankara, Türk Tarih Kurumu Yayını.
• MUNTANER (2000): Ramon Muntaner Chronicle, çev. Lady Goodenough, Cambrige, Ontario, In Paranthesis Publications.
• MÜNECCİMBAŞI (1995): Camiü’d-Düvel Omanlı Tarihi (1299-1481), yay. Ahmet Ağırakça, İstanbul, İnsan Yayınları.
• OBOLENSKY, Dmitri (1948): The Bogomils-A Study in Balkan Neo-Manichaeism, Cambridge, Cambridge University Press.
• OCAK, Ahmet Yaşar (1996): Babailer İsyanı-Aleviliğin Tarihsel Altyapısı Yahut Anadolu’da İslam-Türk Heterodoksisinin Teşekkülü, İstanbul, Dergâh Yayını.
• OIKONOMIDIS, Nicolas (1997): “Avrupa’da Türkler (1305-1313) ve Küçük Asya’da Sırplar (1313)”, Osmanlı Beyliği (1300-1389), çev. Gül Çağalı Güven-İsmail Yerguz-Tülin Altınova, ed. Elizabeth A. Zachariadou, İstanbul, Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• ONARLI, İsmail (2000): “Malatya’nın Fethiye Beldesi’nde Kızıl Deli Sultan Ocağı”, Cem Dergisi, Cem Vakfı Yayını, 33/101, 31-33.
• ORUÇ BEY TARİHİ (2007): Osmanlı Tarihi 1288-1502, haz. Necdet Öztürk, İstanbul, Çamlıca Yayını.
• OSTROGORSKY, George (2006): Bizans Devleti Tarihi, çev. Fikret Işıltan, Ankara, Türk Tarih Kurumu Yayını.
• ÖDEN, Zerrin Günal (1999): Karesi Beyliği, Ankara, Türk Tarih Kurumu Yayını.
• ÖZ, Tahsin (1941): “Murat I İle Emir Süleyman’a Ait İki Vakfıye”, Tarih Vesikaları Dergisi, 1/4, 241-244.
• ÖZCAN, Abdülkadir (1996): “Hacı İlbey”, TDV İslam Ansiklopedisi, Cilt 14, İstanbul, TDV Yayını.
• ÖZDEMİR, Zekeriya (1996): Bigadiç Hâlk Bilimine Notlar, Bigadiç
• ÖZGÜL, Vatan (2004a): Özel Arşiv, Ahmet İmam’ın Malatya-Fethiye-Balaban Köyü Hasan Balaban ve Abbas Doğan’la Görüşme, Video Kaydı, ? Ağustos 2004.
• ÖZGÜL, Vatan (2004b): Özel Arşiv, Ahmet İmam’ın Edirne Uzunköprü Balaban Köyü Yaşlıları İle Yaptığı Görüşmeleri, Video Kaydı, ? Eylül 2004.
• ÖZGÜL, Vatan (2005): Dimetoka’dan Erzican’a Bir Alevi Aşiret: Balabanlılar, İstanbul, Pan Yayıncılık.
• ÖZGÜL, Vatan (2006a): Özel Arşiv, Kahraman Özgül’le Görüşme, Ses Kaydı, 17 Ocak 2006, Kartal-İstanbul.
• ÖZGÜL, Vatan (2006b): Özel Arşiv, Kahraman Özgül’le Görüşme, Video Kaydı, 28 Şubat 2006, Kartal-İstanbul.
• ÖZGÜL, Vatan (2007a): Özel Arşiv, Balabancık Köyü Yaşlılarıyla Görüşme ve Alan Araştırması, 13 Ekim 2007, Uzunköprü-Edirne.
• ÖZGÜL, Vatan (2007b): “Dimetoka’dan Erzincan’a Göç Eden Balabanlıların Bağlı Olduğu Ocağı Değiştirmesi: Kızıl Deli Sultan’dan Kureyşan Ocağı Talipliğine Geçiş”, 2. Uluslararası Türk Kültür Evreninde Alevilik ve Bektaşilik Bilgi Şöleni (17-19 Ekim 200) Bildiri Kitabı, 2. Cilt, ed. Dr. Filiz Kılıç & Tuncay Bülbül, Ankara, Gazi Üniversitesi Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Merkezi Yayını.
• ÖZGÜL, Vatan (2009a): Özel Arşiv, Kahraman Özgül’le Görüşme, Video Kaydı, 23 Ağustos 2009, Pınarlıkaya (Hınzoru) Köyü-Erzincan.
• ÖZGÜL, Vatan (2009b): Özel Arşiv, Kureyş Ocağı Dedesi Müslüm Koldaş’la Görüşme, Video Kaydı, 21 Eylül 2009, Kaynarca Pendik-İstanbul.
• ÖZMEN, İsmail (1995): Alevi-Bektaşi Şiirleri Anatolojisi (XVI. Yüzyıl), Cilt 2, Ankara, Saypa Yayını.
• ÖZTÜRK, Necdet (2008): “Osmanlı Akıncı Teşkilatında Toycalar”, Türklük Araştırmaları Dergisi, İstanbul, Marmara Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Yayını, 19, 77-87.
• PACHYMERES, Georges (2009): Bizanslı Gözüyle Türkler, çev: İlcan Bihter Barlas, İstanbul, İlgi Kültür Sanat Yayını
• PAKALIN, Mehmet Zeki (1993): Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü, Cilt III, İstanbul, Milli Eğitim Bakanlığı Yayını.
• RUHİ TARİHİ (1992): Ruhi Tarihi Oxford Nüshası-Değerlendirme, Metnin İÇinde Yeni Harflerle Çevirisi (Tıpkı Basım İle Birlikte), yay. YaşarYücel - Hâlil E. Cengiz, Ankara, Türk Tarih Kurumu.
• SELÇUK, Hava (2002): Rumeli’de Osmanlı İskân Siyaseti (1299-1481), yayımlanmamış Doktora Tezi, Kayseri, Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Anabilim Dalı.
• SIMAVNA KADISIOĞLU ŞEYH BEDREDDİN VE MANAKIBI (2008): haz. Abdülbaki Gölpınarlı, inc. İsmet Sungurbey, İstanbul, Elif Kitabevi Milenyum Yayını.
• SOLAKZADE (1989): Solakzade Tarihi, haz. Vahid Çabuk, Ankara, Kültür Bakanlığı Yayını.
• SÜMER, Faruk (1997): “Oğuzlar”, M.E.B. İslam Ansiklopedisi, Cilt 9, Eskişehir, M.E.B. Yayını.
• ŞAHİN, Haşim (2007): Osmanlı Devletinin Kuruluş Döneminde Dini Zümreler (1299-1402), yayımlanmamış Doktora Tezi, İstanbul, Marmara Üniversitesi Türkiyat Arastırmaları Enstitüsü Türk Tarihi Anabilim Dalı Ortaçağ Tarihi Bilim Dalı.
• ŞAHİN, Haşim (2009): “Seyyid Ali Sultan”, TDV İslam Ansiklopedisi, Cilt 37, İstanbul, TDV Yayını.
• ŞAHİN, Hüseyin (1998): “Bir Anadolu Ereni: Kızıl Deli (Malatya’da Kızıl Deli Adı Çerçevesinde Oluşan Kültürel Değerler)”, 1. Uluslararası Türk Dünyası Eren ve Evliyaları Kongresi Bildirileri (13-16 Ağustos 1998), Ankara, Ervak Yayını.
• ŞAMİ, Nizamüddin (1949): Zafername, çev. Necati Lugal, Ankara, Türk Tarih Kurumu Yayını.
• TARAMA SÖZLÜĞÜ (1996): XIII. Yüzyıldan Beri Türkiye Türkçesiyle Yazılmış Kitaplardan Toplanan Tanıklarıyla Tarama Sözlüğü, Ankara, Türk Dil Kurumu Yayını.
• T.E.G., (1991): “Didymoteichon”, The Oxford Dictionary of Byzantium, ed. Alexande P. Kazhdan, Vol 1, Oxford University Press
• THEOPHYLACTI SIMOCATTAE HISTORIAE, ed. by C. de Boor (Leipzig, 1887), editio correctior: P. Wirth, Stuttgart, 1972.
• TUNCA, Ayhan (2003): “Rüstem Baba Dergâhı’nda Bir Araştırma”, Yöre Dergisi, 37/38, 27- 30.
• TÜRKAY, Cevdet (2001): Osmanlı İmparatorluğu’nda Oymak, Aşiret ve Cemaatlar, İstanbul, İşaret Yayını.
• UMAR, Bilge (1993): Türkiye’deki Tarihsel Adlar, İstanbul, İnkılâp Yayınevi.
• UMAR, Bilge (2006): Mysia-Bir Tarihsel Coğrafya Araştırması ve Gezi Rehberi, İstanbul, İnkılâp Yayınevi.
• UZUNÇARŞILI, İsmail Hakkı (1997): “Germiyan-oğulları”, M.E.B. İslam Ansiklopedisi, Cilt 4, Eskişehir, M.E.B. Yayını.
• UZUNÇARŞILI, İsmail Hakkı (2000): Karesi Vilayeti Tarihçesi, yay. Abdülmecid Mutaf, Balıkesir, Zağnos Kültür ve Eğitim Vakfı Yayını.
• UZUNÇARŞILI, İsmail Hakkı (2008): Osmanlı Tarihi, I. Cilt, Ankara, Türk Tarih Kurumu Yayını.
• VASARY, Istvan (2008): Kumanlar ve Tatarlar-Osmanlı Öncesi Balkanlar’da Doğulu Askerler (1185-1365), çev. Ali Cevat Karakoyunlu, İstanbul, Yapı Kredi Yayını.
• VELİ BABA MenakıpnâmeSİ (1996): yay. Bedri Noyan, İstanbul, Can Yayını (Adil Ali Atalay Vaktidolu)
• WITTEK, Paul (1935): “Von Der Byzantinischen Zur Türkischen Toponymie”, Byzantion, 10, 11-64.
• WITTEK, Paul (1952): “Yazijioghlu Ali on the Christian Turks of the Dobruja”, Bulletin of the School of Oriental and African Studies, University of London, Vol. 14, No. 3, Studies Presented to Vladimir Minorsky by His Colleagues and Friends, pp. 639-668, Cambridge University Press.
• WITTEK, Paul (1999): Menteşe Beyliği, çev. O. Ş. Gökyay, Ankara, Türk Tarih Kurumu Yayını.
• YAMAN, Ali (1998): Alevilikte Dedeler ve Ocaklar, İstanbul.
• YILDIRIM, Rıza (2007): Seyyid Ali Sultan (Kızıl Deli) ve Velâyetnamesi, Ankara, Türk Tarih Kurumu Yayını.
• YILDIRIM, Rıza (2008): “Efsanede Gizli Gerçek: Bir Tarih Kaynağı Olarak Seyyid Ali Sultan Velâyetnamesi”, Tarih ve Toplum Dergisi, İletişim Yayınları, 6, 9-37
• YILDIRIM, Rıza (2009): “History Beneath Clouds of Legend: Seyyid Ali Sultan and his Place in the Early Ottoman History According to Legends, Narratives and Archival Evidence”, International Journal of Turkish Studies, 15/1-2, 21-62.
• YÖRÜK, Doğan (2005): “Karaman Eyaletinde Osmanlı Timar Düzeninin Tesisi (1483)”, Tarih Araştımaları Dergisi, Ankara Üniveristesi Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi Tarih Bölümü Yayını, 25/40, 177-202.
• ZETTERSTEEN, K. V. (1997): “Abbasiler”, M.E.B. İslam Ansiklopedisi, Cilt 1, Eskişehir, M.E.B. Yayını.