ŞAİR HÜSEYNÎ VE MESNEVİSİ: MANZUM RİSÂLE-İ PENC-İ ÂL-İ ABÂ

Yıl 2018, Sayı: 88, 35 - 58, 18.12.2018

Bünyamin Tan

Öz

İslam tarihinde Ehl-i Beyt, Hz. Muhammed’in ailesi olması nedeniyle, büyük bir öneme sahiptir. Gerek tarih kitaplarında gerek hadis kitaplarında, peygamberin ailesi ile ilgili pek çok bilgi ve hadis yer almaktadır. Ehl-i Beyt, sadece dinî eserlerde konu edinilmemiştir. Edebiyatta da Ehl-i Beyt’i konu edinen eserler yazılmıştır. Bunlardan birisi de 16. veya 17. yüzyıl şairi olduğu belirtilen Hüseynî’ye ait olan manzum bir risaledir. Ayrıca gerek halk edebiyatı, gerek divan edebiyatı ve gerek tekke edebiyatı şiirlerinde Ehl-i Beyt ve evlatları pek çok vesile ile anılmışlardır. Ehl-i Beyt’in kimlerden oluştuğuna dair dinî tartışmalar bulunmaktadır. Konuyla ilgili birçok rivayet bulunmaktadır. Makalenin konusu olan risalede de bu riyavetlerden biri konu edinilmiştir. Önce risalenin ne olduğuna kısaca değinilmiştir. Daha sonra penc-i âl-i abâ kavramının ne olduğu anlatılmıştır. Konuyla ilgili Sünnî ve Şiî kaynaklarının görüşlerine yer verilmiştir. Ehl-i Beyt’in kimlerden oluştuğuna dair tartışmalara kısaca değinilmiştir. Türkiye’de bulunan kütüphanelerde, penc-i âl-i abâyı konu edinen el yazma ve matbu eserlerin listesi hazırlanmıştır ve risalenin bu eserler arasındaki önemi saptanmıştır. Hüseynî’nin kimliğini tespit etmek için aynı adı kullanan şairler incelenmiştir. Yapılan tenkit sonucunda eserin şairi belirlenmiştir. Ardından eserin içeriği ve şekli ile ilgili bilgiler verilmiştir. Mesnevi tertibine göre risalenin bir incelemesi yapılmıştır ve konunun özetine yer verilmiştir. Ardından risalenin metninin transkripsiyonlu metnine yer almaktadır.

Anahtar Kelimeler

Klasik Türk Edebiyatı, manzum risâle, penc-i âl-i abâ, Ehl-i Beyt, Şair Hüseynî

POET HUSEYNI AND HIS MATHNAWI: MANZUM RISALE-I PENC-I AL-I ABA

Öz

In the history of Islam, Ahl al-Bayt, because of being a family of Hz. Mohammad, has a great prescription. There are a lot of information and hadiths about the family of the prophet, both in the history books and the hadith books. Ahl al-Bayt is not only the subject of religious books. In the literature, the books which took the subject of the Ahl al-Bayt are written. One of them is a poetry tractate belonging to Huseyni, which is said to be a 16th or 17th century poet. In addition, Ahl al-Bayt and their children in folk literature, divan literature and tekke literature poems are remembered for many occasions. There are religious debates about who are Ahl al-Bayt. There are many narratives about the subject. One of these narratives has been the subject of the issue of article. Firstly, what the treaty is is briefly mentioned. Then, what is the concept of penc-i al-i aba is explained. The views of the Sunni and Shiite sources related to the issue are included. Discussions about who the Ahl al-Bayt is briefly mentioned. In libraries in Turkey, a list of manuscripts and printed works on the subject of penc-i al-i aba is prepared and importance of the tractate has been identified between these works. To identify Husayni’s identity, poets who use the same name have been examined. As a result of the criticism, the poet of the work has determined. Then, information about the content and form of the tractate has given. A review of the tractate has made according to the masnawi scheme and summary of the subject is included. Then, the transcriptional text of the tractate is included

Anahtar Kelimeler

Classical Turkish Literature, poetry tractate, penc-i al-i aba, Ahl al-Bayt, Poet Hüseyni

Kaynakça

• Akın, Bülent. (2014). “Hüseynî, Hüseyin Abdal”. http://www.turkedebiyatiisim lersozlugu.com/index.php?sayfa=detay&detay=5802, 24.03.2018). (Erişim tarihi:
• Aksoyak, İsmail Hakkı. (2014). “Hüseynî/Halvayî, Emir Hüseyin-i Halvâyî”. http:// www.turkedebiyatiisimlersozlugu.com/index.php?sayfa=detay&detay=4985, (Erişim tarihi: 24.03.2018).
• Aral, Ahmet Erman. (2014). “Hüseynî, Hüseyin Helvayî”. http://www. turkedebiyatiisimlersozlugu.com/index.php?sayfa=detay&detay=5778, (Erişim tarihi: 24.03.2018).
• Atatürk Kitaplığı Katalog Tarama: http://ataturkkitapligi.ibb.gov.tr/ataturkkitapligi/ index.php, (Erişim tarihi: 24.03.2018).
• Er, Rahmi. (2008). “Risâle”, DİA, Cilt 35. İstanbul: Diyanet Vakfı Yayınları, s.112- 113.
• İsen, Mustafa (1991). Latifi Tezkiresi. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Karataş, Turan. (2001). Ansiklopedik Edebiyat Terimleri Sözlüğü. İstanbul: Perşembe Kitapları.
• Kaya, Doğan. (2014a). “Hüseyin, Seyit Ağa” http://www.turkedebiyatiisimlersozlugu. com/index.php?sayfa=detay&detay=5780. (Erişim tarihi: 24.03.2018).
• ——. (2014b). “Hüseyin Abdal”. http://www.turkedebiyatiisimlersozlugu.com/index. php?sayfa=detay&detay=5280. (Erişim tarihi: 24.03.2018).
• ——. (2014c). “Hüseyin Ağa”. http://www.turkedebiyatiisimlersozlugu.com/index. php?sayfa=detay&detay=5783. (Erişim tarihi: 24.03.2018).
• Kılıç, Filiz (Haz.) (2010). Aşık Çelebi Meşa’irü’ş-Şu’ara. İstanbul: İstanbul Araştırmaları Enstitüsü.
• Kültür Bakanlığı Yazmalar Katoloğu Tarama: www.yazmalar.gov.tr, (Erişim tarihi: 24.03.2018).
• Öz, Mustafa. (1994.) “Ehl-i Beyt”, DİA, Cilt 10. İstanbul: Diyanet Vakfı Yayınları, s.498-501.
• Özmen, İsmail. (1998a). Alevi-Bektaşi Şiirleri Antolojisi, Cilt 2. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• ——. (1998b). Alevi-Bektaşi Şiirleri Antolojisi, Cilt 5. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Sungurhan-Ayduran, Aysun. (2009). “Kınalızâde Hasan Çelebi”, Tezkiretü’ş-Şu`arâ Tenkitli Metin-A. http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/Eklenti/10738,tsmetinapdf. pdf?0.
• Uludağ, Süleyman. (1989). “Al-i Aba”, DİA, Cilt 2. İstanbul: Diyanet Vakfı Yayınları, s.306-307.
• Yıldız, Alim (Editör). (2010). Çeşitli Yönleriyle Kerbela, Cilt 2. Sivas: Asitan Yayınları.