MANAS DESTANI’NDA İSLAMİYETLE İLİŞKİLİ URANLAR / SAVAŞ NARALARI

Yıl 2018, Sayı: 88, 145 - 154, 18.12.2018

Nurdin Useev

Öz

TTürk Dünyasının bin senelik destan geleneğini, tarihini, kültürünü ve dünya görüşünü kendi içinde barındıran Manas Destanı’nda Kırgızların ve diğer Türk boylarının inançlarıyla ilgili bilgiler de yer almaktadır. Bu bilgiler destan metinlerinde doğrudan verildiği gibi kişi adı, atasözü, deyim vd. gibi türlerin içinde de yer almaktadır. 751 yılında gerçekleşen Talas Savaşı sonucunda İslamiyeti kabul etmeye başlayan Kırgızların dinî inançları halk edebiyatı eserlerinde, onun içinde bir kahramanlık destanı olan Manas Destanı’nda yer almıştır. Destanın ana kahramanı Manas, İslamiyet uğruna savaşmakta, Çine yapılan sefere “Çoŋ Kazat Büyük Gazavat ” denilmektedir. Bundan dolayı destanda savaşa giren askerler İslamiyetle ilgili uranları / savaş naralarını kullanmaktadırlar. Örneğin, destanda Türkler savaş girerken Allah’tan yardım istemek ve güç kazanmak için “Caa Alda” uranını söylemektedirler. Nakşibendiye tarikatının kurucusu olan Bahâeddin Nakşibend’in ismi “Baabedin” şeklinde uran / savaş narası olarak yer almaktadır. Bunun nedeni, Bahâeddin Nakşibend’in müridlerinin İslamiyeti yaymak için Müslüman olmayan halklar ile savaşmasıdır. Çünkü destandaki Türkler de İslamiyet için savaşmaktadırlar. Destandaki kahramanlar Hz. Muhammed’den yardım istemektedirler. “Aziret” ve “Şaymerden” uranları cesareti ve savaşçılığı ile bilinen Hz. Ali ile ilgili olup, askerlere cesaret vermek için kullanılmaktadır. Makalemizde bunun gibi İslamiyetle ilgili uranlar / savaş naraları ele alınarak, ne ile ilişkili oldukları, İslamiyet’in ne gibi özelliklerini yansıttıkları incelenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Manas Destanı, İslamiyet, uran / savaş narası, Baabedin, Türkler

BATTLE CRYS RELATED WITH ISLAM IN THE MANAS EPIC

Öz

Manas epic contains a thousand-year epic tradition, history, culture and world view of the Turkic world in itself. The Manas Epic also reveals information on the beliefs of Kyrgyz and other Turkish people. This information is given directly in the epic texts, as well as indirectly within the features such as the name of the person, the proverb, the idiom etc. The religious beliefs of the Kyrgyz people, which began to accept Islam in the end of the Talas War in 741, took place in the Manas Epic which is an example of folk and heroic literature. Manas, the main hero of the epic, fights for the sake of Islam, and the the campaign to Chine is called “Çoŋ Kazat Great Gazavat ”. For this reason, the soldiers in the campaign use Islamic war cries. For example, the Turks in the battle use Caa Alda war cry to seek help and gain strength from Allah when the war is going on. The name of Bahâeddin Naqshibend, the founder of Nakshibendia, is used as a war cry in the form of “Baabedin”. The reason is that Bahâeddin Naqshibend’s followers fight with non-Muslim people to spread Islam similar to the Turks in the Manas Epic who also fights for Islam. The heroes in the Manas Epic ask for help from the Messenger Hz. Muhammed. In this article, we discuss the Islamic warfare such as this, what they are related to and what a characteristic of Islam reflects

Anahtar Kelimeler

Manas Epic, İslam, battle cry, Baabedin, Turks.

Kaynakça

• Abramzon, Saul, Mendeleviç. (1990). Kirgizı i İh Etnogenetiçeskiye i İstoriko-Kul’tur- nıye Svyazi, Bişkek.
• Algar, Hamid. (1991). “Bahâeddin Nakşibend”. İslâm Ansiklopedisi. Cilt IV, Ankara, 458–460.
• Bars, Mehmet, Emin. (2014). “Manas Destanı’nda İslamî Unsurlar”. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, Yıl: 2, Sayı: 1, 450-462.
• Basangova, Tamara, Goryaevna. (2013). “Janr Uranov v Folk’lornoy Traditsii Kalmı- kov”. Novıye İssledovaniye Tuvı (e-dergi). Sayı 4, 94-101.
• Baycigitov, Kalıbek. (1995). “Şaymerden”. Manas Entsiklopediyası, I. Cilt, (uzman editör: R.Sarıpbekov), Bişkek, 1995.
• Beliç, İgor, Vladimiroviç. (2006). “O Religiyoznıh Voynah Uçenikov Şeyha Bagaud- dina Protiv İnorodsev Zapadnoy Sibirii (K 100 Letiyu Publikatsii N.F.Katanovım Rukopisey Tobol’skogo Muzeya)”. Vestnik Arheologii, Antropologii i Geografii. Sayı 5, 153-171.
• Çobanoğlu, Özkul. (2017). Türk Dünyası Epik Destan Geleneği, 4. Baskı, Ankara.
• Devellioğlu, Ferit. (2001). Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lûgat, Ankara.
• Fığlalı, Ethem, Ruhi. (1989). “Ali”. İslâm Ansiklopedisi. Cilt II, Ankara, 371–374.
• Manas: Baatırdık Epos (S. Orozbakov), I. kitap, (haz. Musaev, Samar ve diğer.,), Biş- kek: Kırgız Bilimler Akademisi yayınları, 1995.
• Manas: Baatırdık Epos (S. Orozbakov), II. kitap, (haz. Musaev, Samar ve diğer.,), Bişkek: Kırgız Bilimler Akademisi yayınları, 1995.
• Manas: Baatırdık Epos (S. Orozbakov), III. kitap, (haz. Musaev, Samar ve diğer.,), Bişkek: Kırgız Bilimler Akademisi yayınları, 1995.
• Manas: Baatırdık Epos (S. Orozbakov), IV. kitap, (haz. Musaev, Samar ve diğer.,), Bişkek: Kırgız Bilimler Akademisi yayınları, 1997.
• Manas: Baatırdık Epos (S. Orozbakov), V. kitap, (haz. Musaev, Samar ve Mederalie- va, C.,), Bişkek: Kırgız Bilimler Akademisi yayınları, 2006.
• Manas: Baatırdık Epos (S. Orozbakov), VIII. ve IX. kitaplar, (haz. Musaev, Samar ve diğer.,), Bişkek: Kırgız Bilimler Akademisi yayınları, 2014.
• Musaev, Samar. (2004). “Manas Eposu”. Kırgız Adabiyatının Tarıhı, II. Cilt, Bişkek, 5-65.
• Polivanov, Evgeniy, Dmitrieviç. (1936). “Vvodnıye Zameçaniya K Perevodu Mana- sa’’. Literaturnıy Uzbekistan. Sayı 2, 145.
• Rabinoviç, Mihail, Grigoreviç. (1963). “Boyevıye Kliçı Uranı”. İstoriya, Arheologiya i Etnografiya Sredney Azii, Moskova, 299-307.
• Turgut, Gökhan. (2008). “Türk Kültürü ve Uluslar Arası Savaş Hukuku”. Yayımlan- mamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, An- kara.
• Yıldız, Naciye. (2017). “Manas Destanı’nda Dinî Şahsiyetin Efsanevi Şahsiyete Dö- nüşmesi: Ebu Nasır Samânî’den Aykoco’ya”. Millî Folklor, Yıl 29, Sayı 115, 119-132.
• ──. (1995). Manas Destanı (W. Radloff) ve Kırgız Kültürü ile ilgili Tespit ve Tahliller, Ankara: TDK Yayınları.
• Yudahin, Konstantin, Kuzmiç. (1985). Kirgizsko-Russkiy Slovar’ I, Frunze: Kırgız Ansiklopedisi Yayınları.
• ──. (1985). Kirgizsko-Russkiy Slovar’ II, Frunze: Kırgız Ansiklopedisi Yayınları.