İBN HALDUN’UN MUKADDİME’Sİ BAĞLAMINDA ŞİİLİK VE ALEVİLİK

Yıl 2014, Sayı: 69, 153 - 166, 16.04.2014

Aytekin Demircioğlu

Öz

Şiilik ve Alevilik köken itibariyle peygamberin amcasının oğlu ve damadı olan Hz. Ali’yeduyulan sevgi ve bağlılıktan doğmuştur. Kelime anlamı itibariyle yandaş, yoldaş ve dost gibikarşılıkları olan Şia, Hz. Ali’ye ve onun oğullarına bağlı olanları nitelemek için kullanılanbir sözcüktür. Şiiliğin uzun bir zamana yayılan tarihi ve geniş coğrafyalara ulaşan etkileriolmuştur. Bu nedenle zaman ve mekân faktörünün değişmesine bağlı olarak Takrib, İmamiye,Zeydiye, İsmailiye, Alevilik, Nusayrilik gibi farklı adlar ile anılmıştır. İslam dünyasındaŞiilik ve Alevilik ile ilgili tartışmalar takribi VII. yüzyılda başlamıştır ve günümüzde halasıcaklığını korumaktadır. Bir XIV. yüzyıl düşünürü olan İbn Haldun da, kendi dönemindedevam eden bu tartışmalara kayıtsız kalmamış ve Mukaddime isimli kitabında Şiilik ile ilgilimeselelere değinmiştir. İbn Haldun, Şiilik ile ilgili konuları hafif eleştirel bir tarzda; amadaha çok betimleyici bir üslupla ele almıştır. Bu çalışmanın ana eksenini İbn Haldun’unMukaddime’de Şiilik ile ilgili dile getirdiği görüşlerinin tanıtılması oluşturmaktadır. Bubağlamda, çalışmamızda ana kaynak olarak Mukaddime adlı eser kullanılmış olup yerigeldiğince farklı yazarların görüşlerine de atıfta bulunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Şiilik, Alevilik, Mukaddime, İbn Haldun

SHIISM AND ALAWISM IN RELATION WITH MUQADDIMAH OF IBN KHALDUN

Öz

Shiism and Alawism originated from the love and loyalty felt for Hazrat Ali, the cousin and son-in-law of the Prophet. Having a meaning as a term of comrade, supporter and friend, Shia is a word used to define those having loyalty for Hazrat Ali and his sons. Shiism has a long story with a wide geographical feature. Therefore, depending on the factor of time and place, it was called as Taqrib, Imamiyah, Zaydiyah, Ismailiyah, Alawism, Nosayrism. Studies with regard to Shiism and Alawism in the Islamic world starting in almost 7th are still fresh in the current time. As a 14th century thinker, Ibn Khaldun could not remain indifferently for these debates going on and mentioned about the topics related to Shiisms in his book, Muqaddimah. Ibn Khaldun discussed the issues concerning Shiism in slightly critical way but rather in a descriptive method. The basic aim of the current study comprised of the introduction of the views with regard to Shiism in Muqaddimah of Ibn Khaldun. In this context, Muqaddimah was used as the basic resource in the current study and the views of some other writers were referred when necessary

Anahtar Kelimeler

Shiism, Alawism, Muqaddimah, Ibn Khaldun

Kaynakça

• ARPA, A. ve ERTAŞ, K. (2012). “Bâtıni Düşüncede Tevil ve Nusayrilik”. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi. Sayı: 62, Sayfa: 289 – 304
• BRUNER, R. (2004). Shi’ite Doctrine III: Imamite – Sunnite Relations since the Late 19th Century. Web: http://www.iranicaonline.org/articles/shiite-doctrine-iii adresinden 25.10.2013’te alınmıştır.
• CANATAN, K. (2012). “Türkiye’nin İsim Haritasının Temeli Olarak Ehl-i Beyt Sevgisi.” Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi. Sayı: 62, Sayfa: 213 – 236
• ÇALIŞKAN, İ. (1993). “Caferi Mezhebinde İbadetler.” Milletlerarası Tarihte ve Günümüzde Şiilik Sempozyumu. Sayfa: 481 – 497. İstanbul: İslami Araştırmalar Vakfı (İSAV) Yayınları
• ER, P. (2010). “ Sözlü Gelenekten Derlemelerle Hatay Alevileri (Nusayriler) ve İnanç Esas- ları.” Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi. Sayı: 54, Sayfa: 277 – 290
• GÜNGÖR, Ö. ve AKSOY, E. (2012). “Sosyolojik Açıdan Alevi / Bektaşilerde Tenasüh İnan- cı.” Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi. Sayı: 62, Sayfa: 249 – 270
• İBN HALDUN. (2009). Mukaddime. (6. Baskı). Hazırlayan: Süleyman Uludağ. İstanbul: Dergâh Yayınları
• İLHAN, A. (1992). “Bâtıniye” maddesi. Diyanet İslam Ansiklopedisi. Cilt: V, Sayfa: 190 – 194, Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı
• KARAMAN, H. (1993). Şia’da Fıkıh Usulü ve Şer’i Deliller. Milletlerarası Tarihte ve Günümüzde Şiilik Sempozyumu. Sayfa: 319 – 327. İstanbul: İslami Araştırmalar Vakfı (İSAV) Yayınları
• TÜRK, H. (2010). Anadolu’nun Gizil İnancı Nusayrilik: İnanç Sistemleri ve Kültürel Özellikle- ri. İstanbul: Kaktüs Yayınları
• TÜRK DİL KURUMU (TDK). (2013). Güncel Türkçe Sözlük. Web: http://www.tdk.gov.tr/in- dex.php?option=com_gts&arama=gts&guid=TDK.GTS.52692e6520ea35.47303904 adresinden 24.10.2013’te alınmıştır.
• UYSAL, B. (2012). Alevi İnanç Sisteminde Adlar ve Dil – Kimlik İlişkisi. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi. Sayı: 62, Sayfa: 237 – 247
• ZABUN, B. (2011). “Mukaddime’deki Bazı Kavram ve Olgular Çerçevesinde İbn Haldun’a Göre Türkler.” Türk Yurdu Dergisi, Sayı:289, Sayfa: 263 – 266