ŞAH İSMAİL HATÂYÎ DÎVÂNI’NIN MEVCUT NEŞİRLERİNDE KULLANILMAYAN YAZMA NÜSHALARI

Yıl 2017, Sayı: 83, 9 - 29, 07.09.2017

Muhsin Macit

Öz

Erdebil Tekkesi’nin şeyhi ve Safevî Devleti’nin kurucusu Şah İsmail 1487-1524 , aynı zamanda Hatâyî mahlasıyla Türkçe şiirler söyleyen bir şairdir. Şiirleri Deh-nâme, Nasihat-nâme ve Dîvân-ı Hatâyî adlı eserlerinde toplanmıştır. Daha hayattayken divanı istinsah edilmiştir. Dîvân-ı Hatâyî’nin tespit edilen yirmi beş yazma nüshasının yanı sıra mecmua ve cönklerde yüzlerce Hatâyî mahlaslı şiir vardır. Yurt içinde ve yurt dışındaki kütüphanelerde bulunan Hatâyî Dîvânı nüshaları, mecmua ve cönklerdeki Hatâyî mahlaslı şiirler de ilave edilerek araştırmacılar tarafından Bakü, İstanbul, Napoli, Tebriz ve Tahran’da yayımlanmıştır. Mevcut neşirlerde Hatâyî Dîvânı’nın Berlin, Erdebil, İstanbul, Londra, Mezar-ı Şerif, Paris, Tahran, Taşkent, Tebriz ve Vatikan nüshaları kullanılmıştır. Hatâyî Dîvânı’nın on bir yazma nüshası mevcut neşirlerde kullanılmamıştır. Bu nüshaların bir kısmı çok önemli müstensih ve müzehhiplerin ürettiği yazmalardır. Bir kısmı da mevcut neşirlerde bulunmayan Hatâyî mahlaslı şiirleri ihtiva ettikleri için önemlidir. Ayrıntılı biçimde tanıtılacak olan bu nüshalar, ihtiva ettikleri farklı şiirler ve ketebe kayıtlarındaki veriler açısından Şah İsmail’in şairliğine dair mevcut bilgileri gözden geçirmeyi gerektirecek düzeydedir.

Anahtar Kelimeler

Safeviler, Edebil Tekkesi, Şah İsmail, Hatayi Divanı

UNUSED MANUSCRIPTS OF SHAH ISMAIL HATAYİ DİVANI IN PRESENT PUBLICATIONS

Öz

Shah Ismail , the Erdebil Dervish Monastery’s Shaykh and the founder of Safavid Dynasty, is a poet who also writes Turkish poems under the pseudonym Hatayi. His poems were collected in his works named Deh-name, Nasihat-name and Divan-ı Hatayi. When he was alive, his divan was copied by many. In addition to the twenty-five manuscripts of Divan-ı Hatayi, there are hundreds of Hatayi poems in magazines and poetry books. By adding the poems under the psuedonym Hatayi, the copies of Hatayi Divanı in magazines and poetry books, found in the literature libraries in Turkey and abroad, were also published by researchers in Baku, Istanbul, Napoli, Tabriz and Tehran. In the present publications, Berlin, Erdebil, Istanbul, London, Mezar-i Sharif, Paris, Tehran, Tashkent, Tabriz and Vatican copies of Hatayi Divanı’s were used. The eleven manuscripts of Hatayi Divanı were not used in the present publications. Some of these examples are very important manuscripts produced by journalists and illuminators. Some of them are important because they contain the poems of pseudonym Hatayi, which were not found in the existing poems. This copy, which will be introduced in detail, is a level that will need to pass on the existing information about the poetry of Shah Ismail in terms of the different poems which they contain and the accounts in the bookkeeping records

Anahtar Kelimeler

Safavid, Edebil Tekkesi, Shah Ismail, Divan of Hatayi

Kaynakça

• Araslı, Hamid (1946). Şah İsmâil Hatâyî. Bakü: Azerbaycan İran İle Medeni Alaka Cemiyetinin Neşriyatı.
• Arslanoğlu, İbrahim (1992). Şah İsmail Hatâyî ve Anadolu Hatâyîleri. İstanbul: Der Yayınları.
• Barnett, Lionel David (1933). “An Illustrated Dîvân of KHatâ’î”. The British Museum Quarterly, Volume 8, No: 1: pp. 13.
• Beyani, Mehdi (1345). Ahvâl u Âsar-ı Hoş-nüvisân. Tahran: Şahenşehi.
• Birdoğan, Nejat (1991). Şah İsmail Hatai. İstanbul: Cem Yayınları.
• Cavanşir, Babek-Ekber N. Necef (2006). Şah İsmail Hatâi Külliyatı. İstanbul: Kaknüs Yayınları.
• Ceyhan, Âdem (2006). Türk Edebiyatında Hazret-i Ali Vecizeler. Ankara: Öncü Kitap.
• Ergun, Sadeddin Nüzhet (1956). Hatâyî Dîvânı-Şah İsmail-i Safevi, Edebi Hayatı ve Nefesleri. İstanbul: Maarif Kitabevi Yayınları.
• Ertaylan, İsmail Hikmet (1965). Divan-ı Türkî-i Zafer. İstanbul: Tan Matbaası.
• Fahrî-i Herevî (1345). Tezkîre-i Ravzatü’s-selâtîn. Haz. Hayyampûr, Tebriz: İntişarat-ı Müessese-i Tarih u Ferheng-i İran.
• Gandjei, Tourkhan (1959). Il Canzoniere Di Sâh Ismâ’îl Hatâ’î. Napoli: Estituto Universitarro Orientale.
• Gandjei, Tourkhan (1986). “A Note on and Illustrated Ms of Shâh Ismâʿîl”. Turcica 18: 159-64.
• Hüseynî, Mir Salih (1380/2002). Divân-ı Şah İsmail Safevi. Tebriz: Hemvatan.
• İpekten, Halûk (1974). Karamanlı Nizâmî-Hayatı, Edebî Kişiliği ve Divanı. Ankara: Sevinç Matbaası.
• İsmailzade, Mirza Resul (1380/2002). Şah İsmail Safevi Külliyatı. Tahran: Alhuda Neşriyat.
• —. Resul (1382/2004). Şah İsmail Safevi Külliyatı. Tahran: Alhuda Neşriyat.
• Köksal, M. Fatih (2012). “Hatâyî’nin Yayımlanmış Divanlarında Bulunmayan Şiirleri”. Alevilik Araştırmaları Dergisi. 3: 39-83.
• Macit, Muhsin (2016). “Hatâyî’nin Yayımlanmamış Gazelleri”. Türklük Bilimi Araştırmaları (Journal of Turkology Research) 39: 115-153.
• —. (2017). “Şah İsmail Ahmed Paşa Divanı’nı Okudu mu?” bilig 80 (Kış): 265-278.
• Mélikof, İréne (1976). “Hatâyî”. Uluslararası Folklor ve Halk Edebiyatı Bildirileri, 27-29 Ekim 1975, Konya. Ankara: Güven Matbaası. 315-318.
• Memmedov, Azizağa (1961). Şah İsmail Hatai. Bakü: Azerbaycan Uşak ve Gençler Edebiyatı Neşriyatı.
• —. Azizağa (1966). Şah İsmail Hatai Eserleri-I. Bakü: Azerbaycan İlimler Akademisi Neşriyatı.
• Minorsky, Vladimir Fedorovich (1959). Callıgraphers And Painters. Washington: Smithsonian Institution.
• Özgüdenli, Osman G. (2008). “İstanbul Kütüphanelerinde Bulunan Farsça Yazmaların Öyküsü: Bir Giriş”. Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Tarih Araştırmaları Dergisi XXVII/43: 1-75.
• Seferli, Eliyar- Halil Yusufov (1988). Şah İsmail Hatâyî- Geçme Namerd Köprüsünden. Bakü: Yazıcı.
• Selman Mümtaz (1923). “Azerbaycan Şairleri-3: Şah Hatâyî-1”. Maarif ve Medeniyet 3: 30-33.
• —. (1923). “Azerbaycan Şairleri-3: Şah Hatâyî-2”. Maarif ve Medeniyet 5-6: 30-33.
• —. (1923). “Azerbaycan Şairleri-3: Şah Hatâyî-3”. Maarif ve Medeniyet 8-9: 10-16.
• —. (1923). “Azerbaycan Şairleri-3: Şah Hatâyî-4”. Maarif ve Medeniyet 10: 12-16.
• —. (1923). “Azerbaycan Şairleri-3: Şah Hatâyî”. Maarif ve Medeniyet 11: 11-14.
• Şahin, Şah Hüseyin (2011). Hatâyî Divânı ve Diğer Hatâyî Şiirleri. Ankara: Pir Sultan Abdal 2 Temmuz Kültür ve Eğitim Vakfı Yayınları.
• Thackston, Wheeler (1988). “The Diwan of Khata’i: Pictures for the Poetry Shah Isma’il”. Asian Art 1, Number 4 (Fall): 37-63.
• Titley N. M. (1981). Miniatures from Turkish Manuscripts: A Catalogue and Subject Index of Paintings in the British Library and British Museum. London.