KASTAMONU’DA ASA SULARI

Yıl 2017, Sayı: 83, 199 - 221, 07.09.2017

Gülten Küçükbasmacı

Öz

Su, hayatımızı idame ettirmede en önemli maddedir. İlk çağlardan beri şifalı suların kullanıldığı yapılan kazılarda görülmektedir. Kaplıca ve içmelerden başka şifalı olduğuna inanılan kutsal sular da vardır. Bu suların şifa verici etkileri inanışlara, kişiler arası telkinlere, efsanelere, kişisel inançlara, yapanları bilinmeyen etkileyici yorumlara ve faydalandıklarını anlatanların tesirlerine vb. bağlıdır.Türklerde suyun kutsal olduğu bilinmektedir. Yer-su kültü VIII. yy’da devletin resmi kültlerinden biri olmuştur. Türkler İslamiyet’i kabul ettikten sonra su kültünün izlerini uzun müddet muhafaza etmişlerdir. Suyun kutsiyetine dair inançların günümüze kadar geldiği görülür. Suyun hayat bahşedici, yaratıcı bir mukaddes gibi telakki edilmesi inancı, günümüzde “zemzem suyu” ile birlikte “asa suları” ile devam etmektedir.Bu makalede “asa suları” ele alınacaktır. Araştırma alanı Kastamonu ile sınırlı tutulmuştur. Kastamonu’da kutsal ve şifalı olduklarına inanılan Hz. Pîr Şeyh Şabân-ı Velî Külliyesi Asa Suyu, Benli Sultan Külliyesi Asa Suyu, Haraçoğlu Türbesi Asa Suyu, Abdal Hasan Külliyesi Asa Suyu ve Mehmet Efendi Türbesi Asa Suyu etrafında oluşan efsane, inançlar ve uygulamalarla birlikte verilecektir. Yapılan derlemeler ve gözlemler sonucu asa suları etrafında oluşan inanç ve uygulamaların devam ettiği görülmüştür. Ayrıca internet ortamında “asa suyu” ile ilgili bir tarama yapıldığında binlerce sonuçla karşılaşılmaktadır. Bu bulgular Türk kültüründe suyun kutsallığının asırlardan beri devam ederek günümüz insanının davranışlarına yön verdiğini göstermektedir.

Anahtar Kelimeler

su, asa suları, velî kültü, ağaç kültü, su kültü, kutsallık, şifa, Kastamonu

ASA WATERS IN KASTAMONU

Öz

Water is the most important factor in sustaining our lives to maintain. It is seen in excavations that healing waters have been used since the early ages. There are different sacred waters are believed to be healing, such as hot spring and spas. The healing effects of these waters depend on beliefs, interpersonal incuncation, legends, personal beliefs, impressive anonymous interpretations and influence of people who say they have healing etc.Külliyesi Asa Suyu, Benli Sultan Külliyesi Asa Suyu, Abdal Hasan Külliyesi Asa Suyu, Haraçoğlu Türbesi Asa Suyu and Mehmet Efendi Türbesi Asa Suyu will be discussed together with myths, beliefs and practices. They are believed to be holy and healing in Kastamonu.At the end of compilations and observations, it was observed that beliefs and practices around “asa waters” continue. Also there are thousands results when a search is made on “asa water” in the internet environment. These findings show that the sanctity of water in Turkish culture has been going on for centuries and has been direct to the behaviors of today’s people

Anahtar Kelimeler

water, “asa waters”, saint cult, tree cult, water cult, sanctity, healing, Kastamonu

Kaynakça

• KK-1: Aliye Çoğalan, 1945, okuma-yazma bilmiyor, çiftçi, 20.05.1999, İhsangazi- Kastamonu.
• KK-2: Cahide Karataş, Kaynak kişi kişisel bilgilerini vermemiştir. 03.05.2015, Terzi Köyü-Kastamonu.
• KK-3: Hanım Gökçe, 1935, okuma- yazma biliyor, çiftçi, 20. 04. 1999, İhsangazi- Kastamonu.
• KK-4: İbrahim Demirbaş, 1917, ilkokul mezunu, ormancı, 08.05.1999, Abdal Hasan Köyü-Taşköprü-Kastamonu.
• KK-5: Kadir Kapıcı, 1954, lise mezunu, emekli ormancı, 20.05.2007, İhsangazi- Kastamonu.
• KK-6: Lütfiye Havancı, 1957, lise mezunu, devlet memuru, 11.03.1999, Kastamonu.
• KK-7: Mehmet Kılıç, 1945, okuma-yazma bilmiyor, çiftçi, 06.05.2006, Taşköprü- Kastamonu.
• KK-8: Melek İncegil, 1935, okuma yazma bilmiyor, ev hanımı, 10. 05. 1999, Kastamonu.
• KK-9: Muharrem Ök, 1946, doktora, emekli öğretim üyesi, 04.01.2017, Kızılcabölük- Denizli.
• KK-10: Mustafa Abaza, 1934, okuma-yazma bilmiyor, çiftçi, 10.05.2007, İhsangazi- Kastamonu.
• KK-11: Mustafa Türkmenoğlu, 1952, lise mezunu, 03.07.2005, Kastamonu.
• KK-12: Nevin Al, Kaynak kişi kişisel bilgilerini vermemiştir. 03.05.2015, Kastamonu.
• KK-13: Ramazan Açıkel, 1971, lisans mezunu, imam, 03.05.2015, Kastamonu.
• KK-14: Reşide Meşe, 1930, okuma-yazma biliyor, çiftçi, 20.05. 1999, İhsangazi- Kastamonu.
• KK-15: Sebahat Ciğerci, 1950, ilkokul mezunu, ev hanımı, 25.11.2005 İhsangazi- Kastamonu.
• KK-16: Selver Hüser, 1947, ilkokul mezunu, çiftçi, 20.05.2007, İhsangazi- Kastamonu.
• KK-17: Tevfik Doğruoğlu, 1930, ilkokul mezunu, çiftçi, 13.12.2005, Benli Sultan Köyü- Kastamonu.
• KK-18: Ziya Sağlık, 1929, ilkokul mezunu, çiftçi, 20.05.2007, İhsangazi-Kastamonu. 2. Yazılı Kaynaklar
• Abdal Hasan Hal Tercemesi. (1997). Kastamonu: İl Kültür Müdürlüğü.
• Abdülkadiroğlu, Abdülkerim. (1987). “Kastamonu’da Dinî Folklor veya Dinî- Manevî Halk İnançları”. III. Milletlerarası Türk Folklor Kongresi Bildirileri, IV. Cilt, Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, 1-18.
• —. (1991). Havetîlik’in Şa’baniye Kolu, Şeyh Şaban-ı Velî ve Külliyesi. Ankara: Kastamonu Şeyh Şabân-ı Velî Derneği Yayınları.
• Akman, Eyüp. (2002). “Türk ve Dünya Kültürlerindeki Su Kültü Üzerine Düşünceler”. Kastamonu Eğitim Dergisi 10 (1), 1-10.
• Atlı, Sagıp. (2012). “Şeyh Şa’bân-ı Velî’nin Türbesi Etrafında Oluşan İnanç ve Uygulamalar”. Sufi Araştırmaları-Sufi Studies 6, 51-64. Erişim Tarihi: 25.09.2013. www. sufiarastirmalari.com
• Aydoğan, Emine. (2006). “Anadolu Sahası Türk Halk Hikâyelerinde Mitolojik Unsurlar”. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Başar, Zeki. (1989). “Şifalarına İnanılan Kutsal Sular”. Türk Halk Hekimliği Sempozyumu Bildirileri, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları, 47-58.
• Bayat, Fuzuli. (2007). Türk Mitolojik Sistemi 1. İstanbul: Ötüken Yayınları.
• Bekki, Selahaddin. (2002). “Altay-Türk Destancılık Geleneği ve Maaday-Kara Destanı”, Türkler Ansiklopedisi, 3. Cilt, Ankara: Yeni Türkiye Yayınları, 1026- 1046.
• Cebecioğlu, Ethem. (2009). Tasavvuf Terileri ve Deyimleri Sözlüğü. İstanbul: Ağaç Kitabevi Yayınları.
• Cooper, J. C.. (1998). “Water,”, An Illustrated Encyclopaedıa of Traditionol Symbols, London, 188-189.
• Çağımlar, Zekiye. (2005). “Kastamonu Halk Kültürü İçinde Yatır-Ziyaret İnancı ve Bu İnanç Çerçevesinde Şeyh Şabân-ı Velî Etrafında Oluşturulan Efsaneler”. İkinci Kastamonu Kültür Sempozyumu Bildirileri, Ankara: Gazi Üniversitesi