ZÜLFİKAR: EFSANEVİ BİR KILICIN TARİHİ SERÜVENİ

Yıl 2018, Sayı: 86, 9 - 20, 12.06.2018

Hüseyin Güneş

Öz

Zülfikar, Hz. Muhammed tarafından Hz. Ali’ye hediye edilen ve onunla birlikte efsaneleşen kılıcın adıdır. Hâkimiyet, güç ve iktidar sembolü olarak görülen kılıcın Hz. Ali’ye verilmesi, zahirî ve bâtıni manada onun Hz. Peygamber’in varisi olduğuna delil olarak görülmesine sebep olmuştur. Ona yüklenen bu öneme binaen Zülfikar hakkında tarih boyunca çok şey söylenmiştir. Türk edebiyatında ve özellikle Alevi-Bektaşi şiirlerinde daima Hz. Ali’ye izafe edilerek anılan Zülfikar, Düldül’le birlikte ona Allah tarafından bahşedilen efsanevi bir kılıç olarak yer alır. Eğri ve çift ağızlı, başka bir ifadeyle çatallı olduğu düşünülen Zülfikar’ın iki çatal ucundan biri ilmi, diğeri de imanı temsil eder. Kılıcın kabzası ise adaletin sembolüdür. Makalede öncelikle halk edebiyatı ve menkıbelerde bu derece önem atfedilen Zülfikar’ın, ne zaman ve kimin tarafından imal edildiği, esasında onun hangi özelliklere sahip olduğu ve ilk sahiplerinin kimler olduğu, temel İslam tarihi kaynakları esas alınarak belirlenmeye çalışıldı. Resûlullah’ın bu kılıca ne şekilde sahip olduğu ve onu Hz. Ali’ye ne zaman ve niçin verdiği sorularına cevap arandı. Ayrıca kılıcın daha sonraları nasıl bir süreçten geçtiği ve akıbetinin ne olduğu araştırıldı.

Anahtar Kelimeler

İslam tarihi, Hz. Ali, Alevi-Bektaşi, kılıç, Zülfikar

ZULFIQAR: A LEGENDARY SWORD’S HISTORICAL ADVENTURE

Öz

Zulfiqar is the sword’s name which gifted to Ali by Muhammed and with him become a legend. The sword which seen as symbol of sovereignty, power and authority, given to Ali has caused to be seen as evidence in the visible and hidden mean that he is the heir of the Prophet. By the virtue of importance that was upon to it, much has been said about Zulfiqar in history. In Turkish literature and especially in Alevis-Bektashi poems, Zulfiqar, which always remembered as attributed from Ali, takes Duldul along with it as a legendary sword, bestowed upon him by Allah. One of the two forks of Zulfiqar, which is curved and double-edged, in other words thought to be forked, represents science and the other represents faith. The hilt of the sword is the symbol of justice. Firstly in this articles it will be determined based on the basic sources of Islamic history, how and whom crafted Zulfiqar, which is considered to be of such importance in folk literatures and tales, has what kind of characteristics it possesses and who are its first owners. Then the answers will be sought to the question of how the Messenger of Allah has possess it and when and why he gave it to Ali. In addition it will be investigated to, afterwards what type of process it gone through and what it fate is

Anahtar Kelimeler

Islamic history, Ali, Alawi-Bektashi, sword, Zulfiqar

Kaynakça

• Aselî, Halid Salih. (1981). “Edvâ’ ala Seyfi’r-Resûl”. Âdâbü’r-Râfideyn 13, 79-95.
• Aydın, Hilmi. (2002). “Hırka-i Saadet Dairesi ve Kutsal Emanetler”. Fotoğraf: Ali Konyalı, Skylife 232, Kasım, 90-96.
• Belazürî, Ahmed. (1996). Ensâbü’l-Eşrâf. Beyrut: Darü’l-Fikr.
• Beyhakî, Ahmed. (2003). es-Sünenü’l-Kübrâ. Beyrut: Darü’l-Kütübi’l-İlmiyye.
• Bozkurt, Nebi. (1997). “Mukaddes Emânetlerin Tarihi ve Osmanlı Devletine İntikâli”. Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 13-14-15, 7-26.
• —. (2002). “Kılıç”. DİA, c. 33, İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yay., s. 405-408.
• Ebû Davud, Süleyman. (1952). Sünen. Mısır: Mustafa el-Halebî.
• Ebû Nuaym, Ahmed. (1998). Marifetü’s-Sahâbe. Riyad: Darü’l-Vatan.
• Ertaş, Kasım. (2017). “Fâtımî Devleti’nin Yönetiminde Ermeni Vezirler ve Sosyal- Siyasi Hayattaki Rolleri”. Şırnak Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 17, 63-94.
• Halebî, Ali. (2006). İnsânü’l-Uyûn. Beyrut: Darü’l-Kütübi’l-İlmiyye.
• Hathaway, Jane. (1999). “Unutulan İkon: Hz. Ali’nin Kılıcı Zülfikar’ın Osmanlı Türevi”. Çev. İdil Eser. Cogito 19, 146-160.
• İbn Abdilber, Yusuf. (1992). el-İsti’âb fi Marifeti’l-Ashâb. Beyrut: Darü’l-Cil.
• İbn Asakir, Ali. (1995). Tarihu Dımaşk. Beyrut: Darü’l-Fikr.
• İbn Düreyd, Muhammed. (1991). el-İştikâk. Beyrut: Darü’l-Cil.
• İbn Ebî Şeybe, Abdullah. (1989). el-Musannef. Riyad: Mektebetü’r-Rüşd.
• İbn Hacer, Ahmed. (1995). el-İsâbe fî Temyîzi’s-Sahâbe. Beyrut: Darü’l-Kütübi’l- İlmiyye.
• İbn Hallikan, Ahmed. (1977). Vefeyâtü’l-A’yân. Beyrut: Daru Sadır.
• İbn Hazm, Ali. (1983). Cemheretü Ensâbi’l-Arab. Beyrut: Darü’l-Kütübi’l-İlmiyye.
• İbn Hibbân, Muhammed. (2017). es-Sîretü’n-Nebeviyye ve Ahbârü’l-Hulefa. Çev. H. Bekiroğlu, Ankara: Ankara Okulu Yayınları.
• İbn Hişâm, Abdülmelik. (1955). es-Sîretü’n-Nebeviyye. Kahire: Mustafa el-Halebî.
• İbn Mâce, Muhammed. (2009). Sünen. Dımaşk: Darü’r-Risaleti’l-Alemiyye.
• İbn Manzûr, Muhammed. (1997). Lisânü’l-Arab. Beyrut: Darü Sadır.
• İbn Sa’d, Muhammed. (1990). et-Tabakâtü’l-Kübrâ. Beyrut: Darü’l-Kütübi’l-İlmiyye.
• İbn Seyyidünnâs, Muhammed. (1993). Uyûnü’l-Eser. Beyrut: Darü’l-Kalem.
• İbnü’l-Esîr, Ali. (1997). el-Kâmil fi’t-Tarih. Beyrut: Darü’l-Kütübi’l-Arabî.
• İsfahanî, Ebü’l-Ferec. (1995). Mekâtilu’t-Tâlibiyyîn. Kum: İntişaratu’ş-Şerif er-Rıza.
• İvgin, Hayrettin. (2015). “Alevî ve Bektaşî Halk Şiirinde Zülfikârnâme’ler”. Kültür Evreni 24, 72-97.
• Kurtubî, Arîb. (1967). “Sıletu Tarihi’t-Taberî”. Tarihü’r-Rüsul ve’l-Mülûk. Kahire: Darü’l-Mearif, XI, 9-184.
• Küleynî, Muhammed. (2007). Usûlü’l-Kâfî. Beyrut: Menşuratü’l-Fecr.
• Makrizî, Ahmed. (1998). el-Hıtat. Beyrut: Darü’l-Kütübi’l-İlmiyye.
• —. (1999). İmtâ’ü’l-Esmâ’. Beyrut: Darü’l-Kütübi’l-İlmiyye.
• Meclisî, Muhammed Bakır (1983). Bihâru’l-Envâr. Beyrut: Müessesetü’l-Vefâ.
• Münavî, Muhammed. (1938). Feyzü’l-Kadîr. Mısır: el-Mektebetü’t-Ticariyye’l- Kübrâ.
• Nisaburî, Hâkim. (1990). el-Müstedrek ale’s-Sahihayn. Beyrut: Darü’l-Kütübi’l- İlmiyye.
• Öz, Mustafa ve Meliha Y. Sarıkaya. (2013). “Zülfikar”. DİA, c. 44, İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yay., s. 553-556.
• Rençber, Fevzi. (2010). “40 Soruda Adıyaman’da Geleneksel Alevîlik”. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi 56, 395-405.
• —. (2016). Hakk Muhammed Ali Aşkı: Adıyaman Alevileri. Ankara: Gece Kitaplığı.
• Süheylî, Abdurrahman. (2000). er-Ravzü’l-Ünüf. Beyrut: Darü İhyai’t-Türasi’l-Arabî.
• Şamî, Muhammed. (1993). Sübülü’l-Hüdâ. Beyrut: Darü’l-Kütübi’l-İlmiyye.
• Taberanî, Süleyman. (1994). el-Mu’cemü’l-Kebîr. Kahire: Mektebetü İbn Teymiyye.
• Taberî, Muhammed. 1967. Tarihü’r-Rüsul ve’l-Mülûk. Kahire: Darü’l-Mearif.
• Tirmizî, Muhammed (1975). Sünen. Mısır: Mustafa el-Halebî.
• Topuzoğlu, T. R. (1986). “Zülfekâr”. İA, c. 13, İstanbul: MEB Yay., s. 649-650.
• Tusî, Muhammed. (1993). el-Emâlî. Kum: Darü’s-Sekafe.
• Vakıdî, Muhammed. (1989). el-Meğazî. Beyrut: Darü’l-A’lemî.
• Yakubî, Ahmed. (2010). Tarihü’l-Ya’kubî. Beyrut: Şeriketü’l-A’lemî.
• Zebidî, Muhammed. (1994). Tâcü’l-Arûs. Kuveyt: Matbaatu’l-Hüküme.
• Zehebî, Muhammed. (1985). Siyeru A’lâmi’n-Nübelâ. Beyrut: Müessesetü’r-Risale.
• Zübeyrî, Musab. (1982). Nesebü Kureyş. Kahire: Darü’l-Mearif.
• Zwemer, S. M. (1931). “The Sword of Mohammed and Ali”. The Moslem World 21, 109-121.